ISBN 966-538-174-1 178 page

„Íîâà õàòà“ â³ä ïåðøîãî íîìåðà çà 1935 ð. ³ äî îñòàííüîãî. Çãîäîì öÿ

ïîâ³ñòü âèéøëà ó á³áë³îòåö³ „ijëà“ îêðåìîþ êíèæêîþ, à â 1936 ð. â ö³é æå á³áë³îòåö³ âèõîäèòü ïîâ³ñòü „Á’º âîñüìà“ ÿê ïðîäîâæåííÿ „Ìåòåëèê³â íà øïèëüêàõ“. Ùå íåäàâíî àâòîðêà íàðèñ³â ³ íîâåë, ÿêà ï³äðîáëÿëà ñîá³

ðåïåòèòîðñòâîì, â³äðàçó çðîáèëàñÿ â³äîìîþ: ¿é ïðèñóäèëè ïðåì³þ Òîâà-

ðèñòâà ïèñüìåííèê³â ³ æóðíàë³ñò³â ³ìåíè ²âàíà Ôðàíêà! ² öå ó òîé ÷àñ, êîëè á³ëüø³ñòü êðèòèê³â òà ë³òåðàòîð³â ââàæàëè, ùî â ïèñüìåííèê³â îñíîâíîþ ìàëà áóòè òåìà âòðàòè óêðà¿íñüêî¿ äåðæàâíîñòè ï³ñëÿ âåëèêîãî

÷èíó âèçâîëüíèõ çìàãàíü. ßê ñâîãî ÷àñó ïîëüñüê³ ïèñüìåííèêè ³ ìèñòö³

íàãàäóâàëè ïîëÿêàì, ùî é âîíè êîëèñü áèëè í³ìö³â, ðîñ³ÿí ³ êîçàê³â, òàê òåïåð óêðà¿íöÿì òðåáà áóëî íàãàäóâàòè ïðî ¿õíþ ãåðî¿÷íó ³ñòîð³þ. Òîæ íå äèâíî, ùî â çàõ³äíîóêðà¿íñüê³é ë³òåðàòóð³ òîãî ÷àñó ïàíóâàâ ò³ëüêè îäèí æàíð – ³ñòîðè÷íèé.

Òðèëîã³ÿ Áîãäàíà Ëåïêîãî „Ìàçåïà“ áóëà ïîçà êðèòèêîþ, Êàòðÿ Ãðè-

íåâè÷åâà íàïèñàëà „Øåñòèêðèëåöü“, Íàòàëåíà Êîðîëåâà – „1313“, çá³ðíèê êðèòè÷íèõ ñòàòåé ºâðîïåéñüêîãî çðàçêà ó Äà𳿠³êîíñüêî¿ (²âàí-

íè Ôåäîðîâè÷-Ìàëèöüêî¿), à ïðåì³þ ïðèñóäèëè ²ðèí³ Â³ëüäå ç Êîëîìè¿!

Ãðîìàäñüê³ñòü, ÿêà çàâæäè øàíóâàëà ïàòð³îòèçì ÿê íàéâèùó ñóñï³ëüíó

÷åñíîòó, áóëà øîêîâàíà: çà ùî ²ðèí³ Â³ëüäå ïðèñóäèëè ïðåì³þ, ÿêùî âî-

íà íå íàïèñàëà æîäíîãî ðÿäêà íà çàõèñò íàö³îíàëüíî¿ ³äå¿, ÿê ìè òåïåð êàæåìî! Âèáóõíóâ ñêàíäàë. „Î볿 äî âîãíþ“ äîäàâ ùå é ëèñò-ïîäÿêà çà ïðèñóäæåííÿ ¿é ïðå쳿, â ÿêîìó ïèñüìåííèöÿ ðàäèëà ñâî¿ì êîëåãàì-ïèñü-

ìåííèêàì îãëÿíóòèñÿ íàâêîëî ñåáå, ïîäèâèòèñÿ íà æèòòÿ ³ áåç ñêèãëåíü, ÿê³ âæå âñ³ì íàáðèäëè, äîäàâàòè ëþäÿì îõîòè äî æèòòÿ ³ áîðîòüáè çà íüîãî. Íà ñòîð³íêàõ ïðåñè ç öüîãî ïðèâîäó ïî÷àëè âèñòóïàòè ïîâàæí³

ïðîôåñîðè òà êîìïåòåíòí³ êðèòèêè. ³äãóêè ì³ñòèëè ÷àñòî-ãóñòî ïðîòè-

ëåæí³ ñóäæåííÿ: â³ä çàõîïëåíîãî ñõâàëåííÿ ïðîáëåìàòèêè òâîð³â ³ ¿õ

„ºâðîïåéñüêîãî ñòèëþ“ äî áåçï³äñòàâíèõ çâèíóâà÷åíü ó áåç³äåéíîñò³.

Çðîçóì³ëî, ùî òàê³ ð³çí³ îö³íêè ñïðè÷èíèëèñÿ äî âåëèêî¿ ïîïóëÿðíîñòè ïèñüìåííèö³. ¯¿ ðîçïîâ³äü ïðî çâè÷àéíèõ ëþäåé, ïðî ¿õí³ êëîïîòè, ïðî-

áëåìè, çâè÷àéíå ùîäåííå æèòòÿ ç éîãî äð³áíèöÿìè ³ ïåðåæèâàííÿìè âè-

ÿâèëèñÿ çíà÷íî áëèæ÷èìè ³ çðîçóì³ë³øèìè ÷èòà÷àì. ² öåé äåâ³ç – äîäà-

²ðèíà ³ëüäå (ïåðøà çë³âà) â Êîëîìè¿ ó êîë³ êîëå´-æóðíàë³ñòîê (1930-³ ðð.)

âàòè ëþäÿì îõîòè äî æèòòÿ òà áîðîòüáè çà íüîãî – çãîäîì ïðîéøîâ

÷åðåç ö³ëå æèòòÿ ïèñüìåííèö³, çà âñ³õ „-³çì³â“: íå ñêèãëèòè, à òâîðèòè ³ ïåðåìàãàòè â ³ì’ÿ ïðèéäåøíüîãî, ã³äíî íåñòè çâàííÿ ëþäèíè é óêðà¿íöÿ, õî÷ áè ÿê³ áóëè ÷àñè. ×èòà÷ öå â³ä÷óâ â³äðàçó, çà ùî é çàâæäè ñòàâèâ-

ñÿ ç ïîøàíîþ äî ïèñüìåííèö³. Ïåðåäîâà ãðîìàäñüê³ñòü îäíîñòàéíî ï³ä-

òðèìàëà òàëàíò ìîëîäî¿ àâòîðêè. Çà ñëîâàìè ñàìî¿ ïèñüìåííèö³, ¿¿ òåïëî ³ ùèðî ï³äòðèìàëè Îëüãà Êîáèëÿíñüêà òà Óëÿíà Êðàâ÷åíêî, ìàéñòåð ³ñòîðè÷íîãî ðîìàíó Àíäð³é ×àéêîâñüêèé, Êîñòÿíòèíà Ìàëèöüêà, Ìèõàé-

ëî Ðóäíèöüêèé.

„Êîëîìèéñüêèé ïåð³îä“ òâîð÷îñòè ²ðèíè ³ëüäå (1932–1939 ðð.) ò³ñíî ïîâ’ÿçàíèé ç ïðàöåþ ó ÷àñîïèñ³ „Ƴíî÷à äîëÿ“, ïîçíà÷åíèé òàêîæ ¿¿

ïóáë³öèñòè÷íèìè âèñòóïàìè, â ÿêèõ ïèñüìåííèöÿ ïîðóøóâàëà ïèòàííÿ

³ äàâàëà ñâî¿ â³äïîâ³ä³ íà ïðîáëåìè, ùî ñòîÿëè ïåðåä ñóñï³ëüñòâîì òîãî

÷àñó, çîêðåìà ïåðåä æ³íîöòâîì. Îñü ÿê çãîäîì âîíà ïðî öå ïèñàëà:

„Çàãàëüíà åêîíîì³÷íà êðèçà â óñüîìó êðà¿ ³ äåíàö³îíàë³çàö³éíà ïîë³òèêà ó Ñõ³äí³é Ãàëè÷èí³ óðÿäó ï³ëñóä÷èê³â, ÿê³ â ñèëó ñïåö³ÿëüíî ñòâîðåíèõ çàêîí³â â³ä³áðàëè â ãðîìàäÿí óêðà¿íñüêî¿ íàö³îíàëüíîñòè çìîãó âåñòè ðåíòàáåëüí³ ñ³ëüñüê³ ãîñïîäàðñòâà, çàéìàòèñü òîðã³âëåþ ³ ïðîìèñëîì, ó÷èòèñü ó âèùèõ øêîëàõ ³ ò. ä., ñòâîðþâàëè ïðèãîæèé ´ðóíò äëÿ ñâîºð³ä-

íèõ òàêè „ñâî¿õ“ ñïåêóëÿíò³â, ÿê³ ï³ä ïëàùèêîì ïñåâäîíàðîäíèõ ³äåé åêñïëóàòóâàëè ñâîãî „ìåíøîãî áðàòà“, çîêðåìà áåçðîá³òíó ³íòåë³´åíö³þ.

²äó÷è áóö³ìòî íàçóñòð³÷ ïëàíîâ³é ë³êâ³äàö³¿ áåçðîá³òòÿ ñåðåä óêðà¿íö³â, ð³çí³ äð³áí³ ïðèâàòí³ ïðîìèñëîâö³ íå ïðèéìàëè íà ðîáîòó çàì³æí³õ æ³íîê…“

² îñü ìîëîäà àâòîðêà, ùå íåçàì³æíÿ, àëå âæå ç ï’ÿòèð³÷íèì ñòàæåì íà-

ðå÷åíñòâà (øëþá ïîêè ùî íå áóâ ìîæëèâèé ÷åðåç ìàòåð³ÿëüí³ óìîâè) â³ä ñâîãî ³ìåíè ³ ñîòåíü òàêèõ, ÿê âîíà, êèäຠïðèâñåëþäíî âèêëèê ñó-

ñï³ëüñòâó: „Õî÷ó äèòèíó!“

ßê äàë³ ïèñàëà àâòîðêà, òîãî÷àñíèé ðåäàêòîð „Ƴíî÷î¿ äî볓, ñ³ìäåñÿ-

òèë³òíÿ Îëåíà Êèñ³ëåâñüêà, âèÿâèëà òîä³ íåàáèÿêó „ïðîãðåñèâí³ñòü“

³ „ñì³ëèâ³ñòü“, íàäðóêóâàâøè ñòàòòþ „Õî÷ó äèòèíó“ â æóðíàë³ äëÿ ä³â÷àò

„Ñâ³ò ìîëî䳓, ÿêèé âèõîäèâ ïðè „Æ³íî÷³é äî볓 ³ ÿêèé ðåäàãóâàëà ìîëî-

äà ²ðèíà ³ëüäå. Íà æàëü, âíàñë³äîê âîºííèõ ïîä³é ó ðîäèí³ íå çáåðåãëî-

ñÿ ç³áðàíèõ àâòîðêîþ â³äãóê³â („çà“ ³ „ïðîòè“) íà öþ ñòàòòþ – í³ ïèñü-

ìîâèõ, í³ òèõ, ùî áóëè íàäðóêîâàí³ ó òîä³øí³é ïðåñ³.

Äóìàºìî, íå ìåíø ö³êàâîþ áóëà ïðîáëåìà, ÿêó ïèñüìåííèöÿ ïîðóøèëà ó ñòàòò³ „×è „îâà“ – öå òèòóë?“ Ó òîé ÷àñ, íå áåç âïëèâó ïîáóòîâî¿

ïîëüñüêî¿ êóëüòóðè, ç’ÿâèëàñÿ ñâîºð³äíà ãàëèöüêà òèòóëîìàí³ÿ, ùî ÷àñòî äîõîäèëà äî àáñóðäó, çîêðåìà â ð³çíèõ êóëüòóðíî-ïðîñâ³òíèöüêèõ òîâà-

ðèñòâàõ, äå ïîðó÷ ç äðóæèíàìè ë³êàð³â, âèêëàäà÷³â, ñâÿùåíèê³â òà ³íæå-

íåð³â, ïðàöþâàëè òàêîæ æ³íêè ìàëÿð³â, êðàâö³â, øåâö³â ³ ò. ï. Àëå ÿêùî äðóæèí „ïðîñòèõ“ ÷îëîâ³ê³â íàçèâàëè ïðîñòî çà ïð³çâèùåì, òî æ³íêàì ÷î-

ëîâ³ê³â „íà ïîñàäàõ“ äî÷³ïëÿëè òèòóë íà çðàçîê „ïàí³ ðàäíèêîâà“ ÷è „ïàí³