ІІ. Жүргізуші

Сабақтың тақырыбы: Сағынады Мұқаңды жүрек сыздап.

Мақсаты:
әдеби-музыкалық кештің мақсаты ақын өмірімен, шығармашылығынан мәлімет бере отырып, қазақтың қара өлеңінің құдіреті болғанын таныстыру.Оқушыларды Отанын, елін, жерін сүюге, өлеңді бағалауға, қадірлеуге және музыканың әсем құдіретілігімен тәрбиелеу.

Көрнекілігі:
ақынның өмірі мен шығармашылығына арналған видеоролик, ақынға арналан кітап көрмесі,ақынға арналған папка, портреті

1-Жүргізуші:

Ош келіпсіздер, өлеңсүйер, өнерсүйер қауым! М.Мақатаев қазіргі қазақ поэзиясының классигі, ұлтымыздың ұлы ақыны.

2-Жүргізуші:

Біз бүгін сонау XX ғасырдың арман – қиялы ақ қарлы Алатау жаққа шарқ ұрған асқақ мұзарт шыңдарға қарай қанаты талмастан биіктен-биікке самғаумен келген ақиық ақын М.Мақатаевты “Сағынады Мұқаңды жүрек сыздап”атты тәрбие сағатымызды бастаймыз

Ән:

І.Жүргізуші.
Жайлап жатыр ақырын,
Зал толы жырдың достары
Тыңдамақ абзал ақыны,
Ардақты оның ел-жұрты
Ақын ше? Ақын келмеді.
Бос күтті төрде бір орын
Күмбірлеп залды кернеді
Сөз алып сонда жыры оның
ІІ.Жүргізуші.
Бұл ақынның ақын туралы толғанысы еді.Арамызда ақын жоқ, бірақ жыры, шығармалары қалды, жыр сүйгіш ұрпақтары қалды.Енді сөз кезегін соларға берейік.
1-оқушы.Алтынгүл
Қара өлең
Қалқам,
Мен Лермонтов,Пушкин де емен,
Есенинмін демедім ешкімге мен.
Қазақтың қара өлеңі – құдіретім,
Онда бір сұмдық сыр бар естілмеген.

Жат жерді жастанғанда жазатайым,
Қанымен жазды, мүмкін, ағатайым.
...Қасиетіңнен, қара өлең, айналайын,
Қазақтың дәл өзіндей қарапайым.

Ақынмын деп қалай мен айта аламын,
Халқымның өзі айтқанын қайталадым.
...Күпі киген қазақтың қара өлеңін,
Шекпен жауып өзіне қайтарамын...

ІІ.Жүргізуші.
Мұқағалиді ақын еткен де, мәртебесін биіктеткен де, ақындық ғарышқа самғатқан да- осы қазақтың қара өлеңі.Ақын осы қара өлеңді бағалайды, бас иеді, тағзым жасайды.

І.Жүргізуші.
Аламан бәйге оза шауып, өлең-жырда шашасына шаң жутпайтын ерен жүйрік, талантты тұлға Мұқағали ақынның өмір жолы әр алуан
Жазылар естеліктер мен туралы,
Біреулер жан еді дер өр тұлғалы
Біреулер тұлпар еді дер де мүмкін,
Бүтінделмей кеткен бір ер-тұрман.

Мөлдір: " Әй өмір"

ІІ.жүргізуші.

«Шын поэзия жасырынып тұрған дүние сұлулығының шымылдығын сыпырып тастайды» деген еді француз ойшылы Шелли. Қане, ақынның поэзиямен қалай сырласқанын тыңдап көрелік.

2-оқушы Қуантай

Поэзия!
Менімен егіз бе едің?
Сен мені сезесің бе,
Неге іздедің?
Алауратқан таулардан сені іздедім,
Қарауытқан таулардан сені іздедім.

Сені іздедім кездескен адамдардан.
Бұлақтардан, бақтардан, алаңдардан.
Шырақтардан, оттардан, жалаулардан,
Сені іздедім жоғалған замандардан.

Сені іздедім досымнан, қасымнан да,
Ақша бұлттан іздедім, жасынан да,
Сен де дедім ақ нөсер ашылғанда,
Қызыл-жасыл шұғыла шашылғанда,
Көкжиек пен көкжиек қосылғанда.

Сені іздедім сезімге у шараптан да,
Минуттерден іздедім, сағаттан да,
Сені іздедім.
Іздеймін тағат бар ма?
Сені маған егіз ғып жаратқан ба?

ІІ.Жүргізуші.

Табиғат!
Жанымды алсаң, алшы менің
Бір үзік жерге түскен тамшың едім.
Мұқағали жоғалса не істер дейсің,
Артымда қалсын елім, қалсын жерім.
Осынау қарапайым қара өлеңде қанша құндылық, қанша ұлылық жатыр десеңші. Сірә, ақын «Елім, маған не берді деп емес, мен еліме не бердім» деп өмір сүрген сияқты.

Көрініс: «Аққулар ұйқтағанда» (поэмадан)
Автор: Ұлдана
Өзен де жоқ сыймаған арнасына,
Жылға да жоқ даламен жалғасуға.
Таста тұнған жаңбырдың тамшысындай,
Қалай біткен мына көл тау басына?!
Мөлдірейді, қарайды қарға шыңға.
Жалғыздықтан жамандық бар ма, сірә.
Қанша ғасыр өтті екен, қанша заман?
Қанша ұрпақ кетті екен, қаншама адам?
Қанша шырша өсті екен, құлады екен,
«Жетім көлге» қараудан шаршамаған?
«Жетім көлден» су ішкен қанша марал,
Қанша киік қалды екен сай - салада?
Қанатынан үзіліп ән самалы,
Қаншама аққу кетті екен – аңсаған ән?
Бала жатыр төсекте, албыраған,
Әке жатыр еденде, қалжыраған.
Түн күзетіп ана отыр, қос жанары
Шарасыздан, шаршаған, жаудыраған.
Түні мынау тамыздың маужыраған,
Тауы анау шымылдық салбыраған.
Бала жатыр төсекте күйіп - жанып,
Баласының ана отыр күйін бағып.
Қайдаңы бір қатыгез, сұрқай ойлар,
Миын қарып барады, миын қарып
Ана: Мөлдір
«Мана, күндіз, тәуіп шал не деп кетті?!
Әлде өтірік, әлде шын демеп кетті.....
--- Аққумен баланы аластаңдар,-
Деді дағы жәйімен жөнеп кетті....»
--- Тұрсайшы, тауя қалды таң атуға,
Неткен жансың санасыз жаратылған?!
Манағы тәуіп шалдың айтқан сөзі
Ұмытылып кетті ме санатыңнан,
..... Айналайын аққудың қанатынан,
Қайтеміз, ол да адамға бола туған.
Әке: Хасен-хан
--- Апыр - ай қалай барам, қалай барам?
Атармын аққу құсты қалай ғана?
Айдынның аққулары ұйықтағанда,
Өрген мал, өскен шырша абайлаған,
Барлығы қасиетке қарайлаған,
Оқ атам қасиетке қалай ғана?
Бармаймын, бара алмаймын, қалай барам?
Автор: ұлдана
Адуынды жан екен алған жары:
Ана: Мөлдір
---- Жалғыз ұлдан артық па, жалған бәрі!
Балам өлсе, бақыттың керегі не?
Топан су басып кетсін қалғандарын,
Перзент сұрап несіне армандадың?!
Құрысын онсыз сенің жанған бағың!
Мылтықты әкел!
Атты ерте!
Жалған бәрі!
Автор:
Қасқа таң.
Бұлбұл үні.
Көл бетінде
Аққулар ұйықтап жатыр тербетіле,
Бас бағып жағада отыр жалғыз ана,
Таңданып, тәкаппар құс келбетіне.
Шошымай шолжаң өскен батырларың,
Ана отырған шыршаға жақындады.
Көзі тұнған бейбағың, топ аққуға,
Білмей қалды мылтықтың атылғанын
Көздің алды көк түтін, ақыл - жарм
Білмей отыр жаңағы тыныштықтың,
Сүт ұйыған тегешін сапырғанын!.....
Автор:
«Жетім көлдің» басында жылқы жатқан,
Дөңге шығып, қарт тұрған жылқы баққан:
Шал: Еркебулан
«.... Апыр - ай, бұл кім болды таңсәріде,
Көргенсіз көл басында мылтық атқан?!
Құстардың зәре - құтын шырқыратқан,
Неғылған қаныпезер құлқы қатқан?!
Мылтықты атарлықтай көлге келіп,
Апры - ай, жоқ еді ғой елде желік...»
Автор:
Алыс тұрып, ақырды қыр басынан:
Шал: Еркебулан
«Берекесін бұл жердің кім қашырған?»
--- Ей!
Кімсің?
Тірісің бе?
Жаның бар ма?
Аққуды неге атасың, арың барма?!
Тастағын қаруыңды келгін бері,
Келгін бері, кеудеңде жаның барда!
Автор:
.... Байғұс әйел үн - түнсіз жылап тұрды,
Қарттың үні мең - зең ғып құлаққа ұрды.
Қолындағы мылтығын құлаштап кеп,
Бөгелмей «Жетім көлге» лақтырды.
Қартқа қарай ақырын аяңдады,
Қарусызға қарт келді аянбады
..... Көзінен жас, көңілінен зар төгіліп,
Болған жайтты келіні баяндады.
Аңшы Шал: Еркебулан
__ Әй, балам!....
Болмады ғой, болмады ғой...
Қасиет кетті көлден, сорлады ғой.
Тәуіптің айтқанының бәрі өтірік,
Атқа мін, ауылға қайт, олжаны қой!...
Мін атқа, қайт ауылға тағат қыл да,
... Білмеймін, сор аттың ба, бақ аттың ба?!
Аққуға кезенерде, ырым жасап,
Тым құрыса саусағыңды қанаттың ба?

Ана:
__ Әлек боп, арпалысып сор - қайғымен,
Жоқ, ата жасамадым ондайды мен...
Жасымнан естігенім бар - тын еді,
Әйтеуір аққу атқан оңбайды деп...
Шал:
__ Солай, солай...
Аманат бір Құдайға...
Қай - қайдағы түседі құрғыр ойға...
Автор:
... Ат басын шұғыл бұрып, тайып тұрды,
Қарт тастап нелер сұмдық сырды бойға.
.... Абыр - сабыр, үй маңы дүрбелең - ді
Ат үстінен түсе алмай қатып қалды
Мелшиіп, білмей тіл мен үн дегенді,
Білмейді, қайда келді, кімге келді.
Ақ төсек - аппақ айдын, аққу - бала,
Жаралы аққу секілді жаттың ба, ана?
Ана:
«Мына жатқан «Жетім көл», мына аққуды
Өз қолыммен өлтірдім, аттым жаңа...
Жоқ!
Мен емес...
Мен атпадым...
Кеше гөр, кешіре гөр. Жаратқаным!»
Автор:
Күледі, бірде жылап зарланады,
Көкке қарап бекерге қарманады,
Бірде үнсіз мелшиіп тың тыңдайды,
Құлағында аққудың арман әні
Алдымен жұрт үн - түнсіз таңданады,
Қыбыр - сыбыр артынан жалғанады...
Бірде ана көкке жайды алақанын:
Ана:
-- Қазір, ботам...
Мінеки, таң атады...
Қазір, ботам, аққумен ұшықттаймын...
Жазыласың, құлыным, балапаным!
Автор:
... Сол кеткеннен мол кеттім, оралмадым,
Жерді аңсаймын....
Жалғыз - ақ сол – арманым.
Қиын екен қимасың екі бірдей
Көз алдыңда ғайып боп жоғалғаны...
Орнында екен «Жетім көл», жоғалмапты,
Ортаймапты, немесе тола алмапты.
Жағалауын жауыпты жасыл жалбыз
Қасиетті аққулар оралмапты..
1-жүргізуші: Ән көңілдің ажары демекші,- ендігі кезекті әнге береміз

Ән:

ІІ.Жүргізуші.

Мұқағали қойнауына талай сыр бүккен сайын далаға, оның сылдырап аққан суына, самал желіне, мақпал түніне бала кезден-ақ ғашық болып өссе керек.Алдарыңызда ақынның жеріне деген өлеңдерінен үзінді.