СӨЖ құрылымы

Сөж-ң құрлымдық элементтері болып:

- тыс қағаз;

- титулдық бет;

- сөж орындау бойынша тапсырма;

- мазмұны;

- кіріспе;

- негізгі бөлім;

- қорытынды;

- пайдаланған әдебиеттер тізімі;

- қосымша.

Тыс қағаз бетінде келесі мәліметтер көрсетіледі:

- сөж орындалу қай мекемеде орындалу және оның атауы

- студенттің тегі және инициалдары

- сөж атауы

- сөж – жұмыс түрі

- мамандық атауы және шифрі

- қала, жыл.

Титулдық бет студенттің жеке жұмыстың алғашқы беті және документті іздеудегі мәліметтің қайнар көзі.

Титулдық бетте келесі мәліметтер берілген:

- сөж жасалған организация аты;

- сөж жасалған кафедра аты;

- шектеулі гриф;

- кафедра меңгерушісінің бекітілген қолы;

- сөж түрі;

- сөж тақырыбы;

- шифр және мамандық аты;

- сол жақта – «орындаған», оң жақта-қарама-қарсы студенттің аты-жөні,;

- астында-«ғылыми жетекші» және оның аты-жөні,ғылыми атағы;

- қала, жыл;

Бетті және титулдық бетті безендіру қосымша А мен Б-да белгіленеді.

СӨЖ дайындау және орындау бірнеше кезеңнен тұрады.

Дайындық және сөж жазу студенттердің мақсаты бірнеше этаптан тұрады: 1-кезең – сөж тақырыбын таңдау; 2-кезең - әдебиеттер жинау; 3-кезең – теориялық материалдарды оқу, басқа авторлардың түсінігімен салыстыру, аргументке анализ жасау,студенттің мәселеге өз көзімен қарауы,нормативті-құқықтық актілерді таңдалған тақырыпқа байланысты оқу; 4-кезең -сөж жоспарын құру,берілген тақырыптың логикалық мазмұнын көрсету; 5- кезең – жұмыстың тексеруге арнналған түрі; 6-кезең- жүктелген міндеттерге байланысты жұмысты безендіру;

1-кезең. СӨЖ тақырыбын таңдау. Сөж тақырыбын анықтау үшін,таңдап азаматтық-құқықтық бағыттағы маманданумен шарттасқан ғылыми қызығушылық шеңберін анықтау қажет. СӨЖ тақырыбын таңдап, тапсырмаларды алған соң келесі кезеңге көшу.

2- кезең. Әдебиеттер жинау. Студенттің алдында берілген тапсырмаларғе байланысты және осы мәселеге жазылған авторлардың мақалалары болады. Мұндай авторларды таңдауға сіздерге ғылыми-жетекші көмектеседі. Оның ұсынуымен, сіз әдебиеттер жинауға көшесіз және сөж тақырыбына байланысты библиография құрасыз. Оқылып жатқан әдебиетті бірнеше топқа бөлесіз: берілген сұрақ бойынша кіріспе әдебиет; қосымша әдебиет; арнайы әдебиет;

Кіріспе, қосымша және арнайы әдебиеттерді оқу сізге кіріспе ұғымды, берілген сұрақ бойынша терминдерді, нақты материал, статистикалық мәліметтерді әрі қарай қолдануға мүмкіндік береді.

Статистикалық мәліметтер процесстердің санын,сонымен қатар сіз жеке-ғылыми тәсілдерді қолдана аласыз.

3-этап. Теориялық материалдарды оқу. Бұл кезеңде ғылыми жетекшінің көмегімен мәселенің методологиялық және теориялық негіздерін, берілген сұраққа байланысты көптеген ғалымдардың еңбегіне қарай аласыз, олардың аргументтеріне анализ жасап, қарсылық көрсетіп, баға бере аласыз.Осындай ойлаумен әдебиеттердің қайнар көздері нормативтік-құқықтық базалармен толықтырылады, анықталады, өзінің ғылыми ізденісі жасалады, тақырыпқа байланысты дәлелдемелерге аргументтер жиналады. Ғылыми әдебиеттер тек қана өзінің түсінігін ғана емес, сонымен қатар сөж басты мақсаты болып табылатын өзекті мәселелерді қарастырады.

Өзекті мәселе табылғаннан кейін, аргументтер жинақталған соң, ғылыми жетекшімен бірге тақырыпты анықтау керек. Тақырыпты түсіну, оның көлемі, оқылған әдебиеттер бойынша тақырып белгіленеді.

4-этап. СӨЖ мазмұны мен жоспары. Жұмыстың жоспары келешекте логикалық тақырықа сай болуы керек, сол үшін онда логикалық теориялық материалдың жоқтығы, тек алғашқысынан қалғандарын анықтай алмайтынын көрсетеді. СӨЖ мазмұнында өзіне кіріспе, реттік нөмірлер және барлық тараулардың аты, қорытындысын, әдебиеттер тізімін және беттің нөмірі көрсетілген аты болады.

Сөж кіріспесінде студент тақырыптың актуалды болуын, 2-3 абзац оның мазмұнын, мәселенің отандық әдебиетте және шетелдік әдебиетте, мақсаты мен тапсырма жұмысын, оның құрылымының мазмұнын көрсетеді. Тақырыптың актуалдығы теоретикалық проблеманың болуымен анықталады.

Кіріспеде заң әдебиетінің авторы мен кімнің жұмысы қатты әсер етуімен анықталады; ізденіс объектісі затты көрсету; жұмыстың мақсатын анықтау және тапсырмаларды, осы мақсат барысында шешу; ізденіс тәсілдерін қолданып, ссөж қысқа құрылымды жұмысын, қосымша және библиографияның қайнар көздерін көрсету;

Жұмыстың негізгі бөлімі теориялық негізгі проблемаларды қарастырады, заңдық процесстердің мән-жайлары және қосымша категориялар ашылады, ғалымдардың ғылыми үлесі қорытындылайды, олар осы проблеманы шешумен айналысады, әртүлі көзқарастарды, позицияны тексеруді жүргізеді, проблеманы қарастырады және автордың позициясы сөж негізделеді, авторлық проблемаға аргументация беріледі, заңнамасы және процессті қарастыру тенденциясы ашылады, олардың спецификасы қазіргі кеңесті – уақыттық шартта орындалуда.

Сонымен, мысалға, сөж негізгі бөлімі «Азаматтардың жеке құқық объектісі» тақырыбында азаматтық-құқықтық қатынасты түсінуге негізделетін мәнжайларды қарастыру керек, яғни Ю.Г. Басина, М.К.Сулейменова, Б.В.Покровский А.Т.Джусупова, Е.А.Суханова, жұмыстарына сүйене отырдық. «Жеке құқық объектісі» деген дискуссиялық сұрақты қарастыра отырып, және осы институттың әртүрлі формасы мен әртүрлігін, жеке жолдарын анықтаған жөн және бұл түсінікке бағыт беру, арықарай қалыптастыру керек. «Жеке құқық объектісі» түсінігін анықтай отырып, оны мінездемелейтін белгілерді суреттеуге көшкен жөн. Мінездеме кезінде мүліктік және басқа жеке құқықты азаматтық құқық объектісі ретінде ескеру керек, заң әдебиетінде азаматтық құқықтық қатынастың субъектік құқығын қарастырғанда әдетте элементтің мазмұны және құқықтық қатынас формасы ретінде анықталады, бірақ объектісі ретінде емес.Мұндай жол қызметтік мөлшерде құқықтық қатынастың динамикасын қарастырмайды, субъектінің мінездік түсінігіне, объектінің мазмұны мен құқықтық қатынас формасына қатысты. Субъектік мүліктік құқық объектік құқық сапасында орындалуы мүмкін және орындалуда, келісім заты бола бастағанда, құқықтық қатынас құрылады. Ары қарай негізгі объектінің жеке құқық мінездемесіне көшу керек: заттың түсінігі, қозғалатын және қозғалмайтын заттар, ақша, жер участкісі, өсімдік тер және жануарлар әлемі, су ресурстары, тұрғын үй кондоминиум, құнды қағаздар. Ең алдымен, барлық аталғандарға анализ жасау және тұрғындардың жеке иелену құқығы және де азаматтық құқық заңнамасыдағы дұрыс жетілмеген себептер мен шарттарды анықтау, және бұл заңнамаға өзінің ұсыныстарын ұсыну.

Соңында, жұмысты Сіздің ізденісіңізге қорытынды жасау керек, қосымша жағдайды белгілеу маңызды, соларға байланысты: авторлық және жалпы қабылданған түсінік, оның мәнді, классификациялық белгілері, факторлары, әсер ететін, және анық ұсыныстар, тапсырманы енгізу формалдық шешімге сәйкес жүргізіледі.

СӨЖ (проектке) қабылданатын шешім, барлық берілген жауапкершілікті студент анық және объективтікті- жұмыстың авторы тартады.

5-кезең. Алғашқы нұсқалық жұмыстың жазылуы. СӨЖ алғашқы нұсқасын дайындаған кезде жұмыстың әзірлеуіне және стиліне назар аударыңдар. Студенттің білімдік деңгейі таңдап алынған тақырыпқа қатысты қалай оның берілген сұраққа жауап беретінімен анықталады. Проблеманы анық түсінуіне назар аудару керек.

Логиканың мазмұны ғылыми материалдардың қайталану, дәлелдену жолын ғылыми ізденістер мен берілген қорытындыны болжау. Жұмыстың сапасы теориялық және логикалық тұрғыдан анықталмаған тексттің абзацы болмағандықтан дұрыс емес, орфогрофиялық және пунктуациялық қателіктер жиі кездеседі.

СӨЖ деңгейінің нақтылығы, қол жетімділігі, білімділігі жоғарғы мәдени және ғылыми тұрғыдан көрінеді. Жұмыстың алғашқы нұсқасын дайындар кезде өз еркімен жоспарды, фактты және басқа да авторлардың жұмысына көңіл аудару керек.

Автордың тексті қолдану кезінде ешқандай өзгеріс енгізбейді, сол сөж барлық берілген және қолданылған жұмыстың кірісін міндетті түрде көрсету керек, сол тақырыпты жақшаға алған жөн.

Бұл түрі цитирование деп аталады. Тасымал міндетті түрде кесте, графика, иллюстрация, методикасы цитированиемен жасалынады. Жұмыстың алғашқы нұсқасы ғылыми жетекшілікпен талқыланады және оның қолдауы басылады және қорытынды тексеріс үшін кафедраға беріледі.

6- кезең. Жұмыстың рәсімделуі. сөж қорғалуы рәсімі үшін жіберілетін кафедраға ұсынылады. Берілгенді тексеру үшін сөж мына элементтері болуы керек: алғашқы беті, кіріспесі, мазмұндық бөлімі, пайдаланған әдебиет тізімі, қорытынды.

СӨЖ қорғау процедурасы ашық кафедра отырысында студенттердің қатысуымен және міндетті түрде ғылыми жетекшілігінің қатысуымен, керек болған жағдайда ғылыми консультаттардың қатысуымен жүргізіледі.