Сурет-Ваккум фильтрден жеке рамасы

Суесурстары

Әлгі күнге дейін байыту фабрикасы кенді өндеу үшін таза су пайдаланған, ал технологиядан кейін шыққан суды бұқтырмаға жіберу алдында биологиялық көлде тазартылатың. Кейін фабрикада суды суқоймасыннан алуды ұйғарды, оның әсерінен таза су алудың мөлшері азайып және өзеңге технологиялық судың шығаруын азайтты. Мырыш өндірісінде электролиттағы күкіртқышқылды қалдықтардын мөлшері көп болғандықтан Казцинк басында әктасты фильтрды орнатқан болатын кейін оған қоса заманға сай тазалаушы қондырғыларын орнатқан. Олар металургиялық комплекстегі су ағымын мырыш өндірісіне қайта қолдануын 60% дан толық мөлшерде пайдалану дәрежесіне жеткізді.

2.5 Қалдықты қайта өндеу

Қалдықсыз жұмыс істеу принципін орындау нәтижесінде таулы байыту комплексте бос жыныстарынан, таулы жерлердің құлау салдарынан, ұсату ұнтақтау цехтардан шығатын шламнан және т.б қалдықтарды жоққа шығару үстінде. Өзіндік қалдықтарды қайта өндеп қоймай тарихи жиналып қалған құмдарды да жоюды ұйғарған.

2.6 Демеушілік

Жыл сайын Казцинк әр түрлі қайырымдылық мерекелерге ат салысады, оның ішінде қауымдық программалары және спорттық әс шаралар. Негізгі демеушілік жетімдер үйіне, қарттар үйіне негізделген.Аудандық және мемлекеттік спорт шараларындағы хоккей мен велоспортқа ғана қоймай мемлеккеттің негізгі демеуі болып табылады сондағы боксқа, футболға, волейболға, көркем гимнастикаға, кикбоксингке де көмегін тигізеді. Корпорациялық университет әлемдік мырыш өндірушілер ішінде Казцинк кадрлардың мамандыруымен қамтамассыз етеді. Жұмысшыларын дәрежелерін өсіруі капиталынның негізгі мақсаты. Мысалы менджерлер академиялық және майталмандық дәрежесін өсіру үстінде, олар үшін әдейі семинарлар программалар жүргізіледі. Алынған программалардан кейінгі мамандар жұмыстары компанияның мақсаттарымен мамандығы бойынша әрі қарай сапалы жұмыс істеуде. Шайбалы хоккей "Казцинк-Торпедо" хоккейлік командасы үлкен салымдарының бірі. Қазақстанның жоғарғы лигасында ойнап қоймай әр түрлі жастағы мемлекеттік хоккей құрамасының негізі болып табылады. 1998 жылғы Наганода өткен қысқы олимпиадада бесінші орын иегері, 2002 жылғы Люблянда болған 20 жасқа дейін шайбалы хоккейден әлем чемпионатынның женімпазы.

3 Өнеркәсіптің технологиялық шешімдері

3.1 Мырыштың сипаттамасы

Сүтқоректілердің дем алу кезінде маңызды роль аткаратын элемент тeмip. Онда ол гемоглобин кұрамына кіреді, онсыз біз дем ала алмас едік. Тeмip организмде оттегін тасымалдаушы. Барлык жануарларда гемоглобин маңызды роль атқарады деп айту қиын. Keйбipтөменгі сатыдагы жануарларда оттегін тасымалдаушы ретінде дем алган кезде мырыш элементі қызмет атқарады. Мырыштың айтарлыктай бөлігін корытпа ретінде пайдаланады. Мысалы, мыспен (латунь), мыс- калайы (бронза), мыс- никель (мельхиор) т.б. Бул корытпалардан машинаның турлі бөлшектерін жасайды. Қорғасын негізінде мырыш-калайы- сурьма корытпасы типографияда колданылады. Мырыш металы қорғасын металлургиясында қорғасынды күміссіздендіруде және алтын- күміс металлургиясында құймалы ерітіндіден алтын- күмісті отырғызуға колданылады. Сонымен мырыш барлық жерде. Ол біздің тағамымызда, топыракта, тірі организмде, өсімдікте. Егер зер салып жан- жағымызға қарасақ, бұл көріксізметалл, үй ішіндегі бұйымдардьң (қазан- табақ) көбісінің төзімдігін ұзартып тұр.

3.1.1 Мырыш минералы және кені

Табиғатта таза мырыш табылмаган. Мырыш кеңде күкіртпен оттегінің қосындысы түрінде кeздeceдi. Мырыштың негізгіминералдары:

ZnS- сфалерит (мырышалдамышы), онда 67,1% мырыш бар, Tyciсары, коныр, кара;

n- ZnSmFeS - марматит, онда 60% мырыш,Түсі коңыргажуыққара;

- ZnO - цинкит, онда 80,3% мырыш,түсіқара- қызғылт;

- ZnСО₃- смитсонит, онда 64,8% ZnO, түсі ақ, сұрғылт, кокшіл (жасылдау);

- Zn₂SiO₄ (2ZnO*SiO₂) - виллемит, онда 73% ZnO, Tyci ақ, сары, жасылдау;

- H₂Zn₂SiO₅ (2ZnO*SiO₂*H₂O) - каламин, онда 67,5% ZnO,түсі ақ, сары, жасылдау;

-ZnSO₄ - цинкозит. Табиғаттасирек кездеседі

-ZnSO₄*7H₂O- госпорит, онда 28,2 мырыш,түсі ақнемесе

қызғылттау.

Мырышкенін мынадай топка бөледі: күкіртті немесе сульфидті, ондамырыш сульфид күйінде және мырыштотыққан кұйде. Табиғаттағы мырышкені негізінен сульфид кені, онда мырыш - сфалерит түрінде - алғашқы кен. Тотыққан кенде мырыш әдетте смитсонит турінде, сондыктан оларды карбонаттар дейді.

Смитсонит минералы, басқа тотыққан минералдар сиякты, екінші туындаған минералдар, және олар сульфидтың көп уақыт жел өтінде болуыньң нәтижесінде түзіледі. Сондықтан табиғатта тотыққан кендер көбінесекездесетіні кен көзінің бетінде орналаскан. Бұл жер қыртысының бетінде болғандықтан алуға жеңіл, сондыктан ондай кен көздері іс жүзінде таусылған және қазіргікезде мырыш өндірісібарлық жерде тек сульфидті кенді өндейді. Монометалды мырыш кені табиғатта өте аз кездеседі. Ең көп таралган коргасын- мырыш кені (Алтай,ШығысКазақстан), сирек кездесетіні мыс- мырыш (Орал, Қазақстан), мыс- корғасын (Жезказған) кендері. Кеннің кұрамында мырыштан басқа, корғасын,темір, мыс, алтын, күміс, кадмий және басқа металдар. Мырыш кендерінің кұрамында әр уакытта кадмий (сирек германий), әдетте минерал күйінде - гренокит- кадмия, сульфид турінде болады.

Мырышкендерінде өндіретің металлдың мөлшері аз болғандықтан (7- 13%) кен бірден металлургия өндірісіне түспейді. Оларды алдын-ала байытады.

Полиметал кендерді, оньң құрамында мырыштан баска, тағыда құнды металдар болгандыктан, байыту үшін алдымен әдетте селективті немесе коллективті флотация тәсілін қолданады. Селективті флотацияның мақсаты кен минералын бөлгенде мүкіндігінше монометалды шоғыр алуға тырысады. Металл өндеу дәрежесі бойынша және шоғыр алу сапасы бойынша селективті флотация байытуда кеңінен колданады және оның, үлкен маңызы бар. Флотация түсті металдарды байытуда жетістікке жетті. Флотацияның арқасында металлургия заводтарына кететін мырыш шоғырлары салыстырып айтканда таза әрі бай. Шамамен мырыш шоғырларының кұрамы: % мырыш - 38 - 62; корғасын - 0,7- 6; мыс- 0,05- 4,5;темір- 2- 13;күкірт - 30- 32.

3.1.2 ТМД мемлекеттеріндегі мырыш кендері

ТМД мемлекеттерінде ең үлкен корғасын-мырыш кен көздері полиметалл сульфидты кен Алтайда орналаскан (Солтустік Шыгыс Қазақстанда). Бұл кен көздеріне жататындар Риддер, Зырян, Обухов, Малеев, Белоусов, Тишин кендері. Мұндағы негізгі минералдар: галенит, сфалерит, халькопирит (CuFeS₂) пирит (FeS2) және анда-санда мыс кені кұрамындасурьмасы бар. Кендесонымен коса алтын мен күміс бар. Бұл кендердегі біререкшелігі минералдар бір-біріне өте жұқа қабатпен жабысып калған, осының әсерінен мырыш шоғырында айтарллықтай қорғасын бар. Кен кұрамындаайтарлыктай халькопирит болғандықтан, шоғыр кұрамьнда көбінесе мыс кездеседі. Қазақстанныңәр түпкіріндежогарыдаайтылганкен көздерінен басқа, тағы да толыпжатканкен көздері бар. Осыған жататындар Kapa-Tayда орналаскан Турлан кен көзі (Түркістанның Солтүстік Шығысында). Бұл кен көзінің жоғарғы қабаты тотыққан кенболатын, кaзipтаусылуға жуық. Осы топқа жататын Каратазар кен көзі Қорғасын және мырыш қоймасы іспетті орталық Қазақстандағы Жәйрем, және Таския (Оңтүстік Қазақстандағы) кен көздері.Солтүстік Кавказ аймагы. Бұл өлкедегі негізгі кенкөзі Садон болып есептеледі (Владикавказдан 94 км кашыктықта). Минерал кұрамында: галенит, сфаерит, пирит, пирротин, халькопирит. ҚиырШыгыс. Мұнда Сихотэ-Алинь орналасқан (Тетюха) Рудный аялдамасындағы кен көзі. Ол Владивосток қаласыныңСолтусік Шығысында 350 км жерде орналасқан. Бұл кенкөзіндегі кен кұрамы былай: галенит, сфалерит, пирит, халькопирит және арсенопирит (FeAs). Бұл кенді байыту нәтижесінде алынатын бай корғасын және қатардағы мырыш шоғырлары.

Ciбірде Салайр полиметалл кенкөзі бар, ол Салайр жотасының солтүстік- шығысына орналасқан, оның батысында Кузнецк тас - көмірлі орын бар. Қорғасын кен кұрамы өте кедей. Мырыш кені негізінен Белов мырыш зауыдында өнделеді. Кейбір кен көздерін ашуға онда өсетін өсімдіктер себепші болып отыр, олардьң кұрамында бip немесе бipнeшe элементтің шамадан артық болуы осының дәлелі. Мысалы: жабайы өсетін жоңышка. Оның кұрамында табиғатта сирек кездесетін тантал элементі бар, ол электровакуум өндірісінің шикізаты.

3.1.3 Мырыштың физика - химиялық қасиеті

Мырыш- көгілдір- ақ, оның сынығы жаркырайтын металл. Қатты мырыштың меншікті салмағы 6,9- 7,2 г/см³ бұл балқытылған металлдың суыту жылдамдығына, пайда болатын кристалдың үлкендігіне тәуелді. Тигельдегі суытылатын металдын тығыздығы 7,132 г/см³, ал прокат жасағандағы тығыздығы 7,14 г/см³. Суйық мырыштың тығыздығы- 6,7 г/см³.

Мырыштың балқу температурасы - 419,5°С. Оның кайнау температурасы - 906°С. Мырыш - жеңіл ұшатын металл, оның бу қысымы температураға байланысты тез өзгереді, ал кайнау температурасында 10⁵ Па жeтeдi.

Күмістің жылу және электр өткізгіштігімен салыстырғанда мырыштың жылу өткізгіштігі - 24,2%, электр өткізгіштігі - 27,9%. Мырыш суық жағдайда сынғыш және созылмайды. Егер температура 100- 150°С болса мырыш cepiппeлi, созуға болады, одан жұқа каңылтыр жасауға болады, ал температура 250°С болса омырылғыш, одан майдалап ұнтак алуға болады. Мырыш Д. Менделеев кестесінің екінші тобына жатады. Кезектік номері30. Атомдық салмағы - 65,38. Валенттігі - 2.

Кұрғак ауада мырыш өзгермейді, бірақ ылғал ауада немесе суда құрамында көмірқышқылы болса немесе оттегі болса мырыштың беті плёнкамен қапталады ZnCO3·3Zn(0H)₂. Ол құйылған мырышты ары карай тотығудан сактайды.

Мырыш сілтіде ериді, нәтижесінде цинкат түзіледі қышқылдарда epiп тұз тұзеді

Егер температура 500°С көтерілсе, мырыш ауада көгілдір - ақ жалынмен жанады, нәтижесінде мырыштың аморфты тотығы пайда болады. Ал 600 - 700°С мырыш суды ыдыратып мырыш тотығы түзеді Мырыш буы су буымен және көміртекті газбен тотығады.

3.1.4 Мырыш алудың пирометаллургиялық әдісі

Kaзipгi кезде мырыш металын алудың екі әдісі бар: пирометаллургияльқ және гидрометаллургиялық. Мырыш шоғыры кұрамында кебінесе сульфидті күйінде. Мырышты шоғыр кұрамын толықтыру (ығыстыру) кез келген толықтырушы компонентпен ic жүзінде толықтыру реакциясы температура 1200°С- ден жоғары болганда журеді, сол кезде сульфидті шоғырдың айтарлыктай жақсы толықтырылуы оның тотығымен жургізеді, сондықтан мырыш сульфидті алдын ала өртейді. Ол мына реакция бойынша жүреді:

2ZnS+3O₂=2ZnO+2SO₂+890 кДж (3.1)

Өртелген газ кұрамында 6- 8 % күкірт қос- тотығы бар. Мұндай газдар күкірт қышқылын алуға пайдаланады.

Дистиляциялық зауыттарда мырыш шоғырьн өртеу аяғына дейін жургізілмеді, онда жартылай күйдірілген, ұнтақталған шоғырды 10% дейін сульфидті күкірт қалғанша өртейді Калған күкірттіаластату үшіншоғырды пісіріп өртейтін агломерациялық тәсілді қолданады, онын газын да кейде күкірт қышкылын алуға пайдаланады. Мырыш агломератын толықтыргыш кокспен араластырып, алынган шихтаны арнайы керамикалық ыдысқа - реторттар тиейді, ол дистиляциялық ошактың ішіне орналастырылады реторттағы шихта жайлап кыздырылып температура 1250- 1350°С жетеді, мұнда мырыш тотығы толықтырады.

ZnO+ C= Zn+ CO- 238 кДж. ' ZnO+ CO= Zn+ CO₂- 65 кДж (3.2)

Көміртегініңқостотығышығындаладымынареакциябойынша:

CO₂+ C= 2СО- 172,4 кДж (3.3)

Нәтижесінде ретортты толықтыруатмосферадаболады. Мырыштыалу сәтінде, олбу күшіндеболады. Реторттыңгазы, кұрамында мырышбуы бар, ол баска ыдысқа түседіконденсатор, ондамырышотырады. Конденсатордыпериодтытүрдемырыштыкотарыпалады. Мырышбуыныц бір бөлігі конденсатордаотырыпүлгермейді, оданөтіп темір ыдысқа түседі- (шаңұстағыш - алонж), онда мырыш өте майдашаңретінде ұсталады, оны пусьера дейді.

Дүние жүзінің тәжірибесінде қазipri кезде мырышты дистиляциялау ретортта (горизонталь немесе вертикаль) электр ошағында дистиляциялау әдісімен ығыстырылған (шихтаны балқытып немесе балкытпай) немесе шахт ошағында (Империал Смелтинг фирмасы тәciлi) алынды.

Империал Смелтинг технолгиясы бойьшша өндеу қорғасынға өте бай мырыш шоғырына қолданылады. Технология шоғырды агломерациялық өртеуді алдың ала қарастырады, агломератты толықтыру балкымасын арнайы шахта ошағында (кұрамы) корғасын және мырыш буын алады,

ол суйық конденсаторда ұсталады, конденсаторды корғасынмен жабдықтайды.

Дистиляция үpдici кезінде толықтырылатын тек мырыш тотығы ғана емес және басқа да металдардың тотықтары мысалы: корғасын, кадмий толтырылады, олардың булары конденсаторға түседі, нәтижесінде мырыш таза болмайды- кара мырыш алынады, оны будан тазалауға жібереді

3.2 Мырыш өндірудің стандартты әдісі

Мырыштың таза күкіртқышқылды ерітінділерін электролиздеу жақсы зерттеген үрдіс болып табылады. Оның жағымды өтуі және катодтық тұнбаларының жақсы сапасын алу электролит кұрамына тура тәуелді, оның қоспалары мырыштан тұратын материалдарды еріткен кезде оған ауысып отырады. Кейде электролиздеу кезінде қиыншылықтардың туындауына сол коспалардын ізі жеткілікті қалады да: катодты тұнбалар қабыршақты өрнекпен, желінген болып алынады. Сондықтан электролиздеу алдында жасалатын барлық дайындықтар алынатьн ерітінділерден қоспалардан толық мүмкіндікте жою мақсатын кояды. Гидрометаллургиялық тәсілмен мырыш алу үрдісі төрт негізгі сатыдан турады: сульфидты концентраторды сатылап куйдіру, камтиды: еріту, қоспалардан ерітінділерді тазарту, мырышты электролитта тұндыру. Сульфидті концентраторды куйдірудін мақсаты, мырышты күкірт

Қышқылдық қосындылардан ерітіндіге ауыстыру болып табылады. Мырыштын сульфиді тәжірибе жузінде әлсіз қышқылдармен ерімейді. Шоғырланған күкірт қышқылында еріту (60-65% күкірт қышқылы), тек 150-170 С мүмкіндік алады, бірақ оны аппаратпен жабдықтау қиын әрі экономика жағынан тиімсіз. Мырыш концентраторына тотығудағы куйдіруді жузеге асырар кезде, гидрометалургиялық үрдістердің келесі талаптарына толық сай келетін күйінді алуға тырысады. Күйдіруден өткен өнімдердің ұнтак болуына баса маңыз аударылады: ұнтак ұсак болған сайын оны ерітудін жылдамдығы да жоғарылайды.

Негізінен мырыш оксидін және мырыш сульфатының біразын алғаннан кейін куйдіруді бастаған жөн. Сульфаттайтың күйдіру, тотығуға қараганда өте төмен температурада өтуіне қарамастан, ол өте үнемділенеді және мырыштын сульфаты суда да ериді, ал мырыш тотығын еріту үшін қышқыл керек. Сондықтан барлық мырышты суда еритіндей сульфат туріне ауыстыру негіссіз. Істің жайы мынадай, мырышты электролитпен бөліп алу үрдісінде көптеген қышқыл пайда болады, олар металдардың тотығын еріту кезінде қолданыс табады; 120-160 г/л күкірт қышқылы бар пайдаланылган электролит – тотығы күйінді үшін жақсы еріткіш. Сульфатты күйіндіні ерітуде пайдаланылған еріткіш ретінде пайдалануга болмайды, одан қышқылдың артығын алып тастау керек, ал бұл күйідіруге қарағанда, өте ауыр жұмыс. Пайдаланылған электролита халық шаруашылығында қышқыл ретінде қолдануга болмайды. Оның ішінде мырыш т.б. металдар бар күкірт қышқылының шығынын өтеу үшін келесі күйінді өндеу жұмысында 2-3% күкірт сульфатын қалдырады. Күйіндіде қалдырылған күкірт сульфидінің қалдығы 0,5% аспауы керек қиын еритін әлсіз ерітінден мырыш ферритінің құрылымының тузілуіне жол бермеу ушін күйдіруді төмендегідей өткізу қажет; мырыш силикатынын кремний қышқылына әрі темір тотығының қышқылды ерітіндісін ластауға бейімделген. Күйідіру газы контакт тәсілмен күкірт қышқылын алу үшін күкірт ангидриді бойынша жеткілікті шоғырланган болуы қажет (күкірттің кос тотығы 3,5% жоғары).Күйінді еріту казіргі уақытта көптеген зауыттарда үзіліссіз (периодты) қарсығамды жабық технологиялық схема бойынша жургізіледі. Мырышты толық ерітіндіге ауыстыру ушін күйіндіні еріту 2-3 сатыда өткізеді: біреуі бейтарапты және екіншісі қышқылды. Көбіне бейтарапты және бірқышқылды еріту. Бейтарап ерітуге түсетіндер: пайдаланган электролиттін бөлігі, қышқылды ерітіндімен бірге қышқылды ерітудін сузінділері айналым ерітінділері, жуатын су және күйінді. Бейтарапты еріту кезінде мырыш сульфатының ерітінділерін темір, алюминий, мышьяк, сурьма, кремний қышқыл араласуынан тазарту мақсатында гидролиздеу тәсілін бейтарап ортада (рН=5,2-5,4) ғана жүргізеді ерітінділерді бейтараптау кезінде, сұйытқы 50-60° дей қыздыратын жылу бөлінеді, ол коллоидты кремнеземді кристальды модификацияға ауыстыруғасептігін тигізеді, сол сияқты ерітіндіден металдардың гидрототықгары шығын қалып, коагуляцианады. Ерітудің пневматиқалық немесе механиқалық агитаторлармен жургізеді. Бейтарап ұлпа классификатордан (құмның бөлінуі) кейін, ұйытқышқа түседі. Тұнбаның үстіңгі бетін кірмелерден тазарту, үшін электролизге жібереді, ал койылтқыштың астынғы пульпасы құнымен қоса - қышқылды ерітуге жібереді. Сонымен еріту кезінде үрдістен алынғандар:

- Бірінші ерпу өткен бейтарап ерітінділер әрі қарай өңдеуге туседі.

- Қышқылды ерітінділер (тұнбалар беті, сүзілген ертінді) айналымдық және жуатын сулар бейтарап ерітуге түседі.

- Қышқылды ерітудің жуынды ұйыған қаспағын кек.

Мырышпен байытылған (130-170 г/л) нейтралды ерітінділер мыстан, кадмий және басқа кірмелерден тазартуға жөнелтіледі. Мыс пен кадмийден тазарту ұнтак мырышпен жургізледі. Мыс мөлшері жеткілікті болған кезде бұдан мышьяктың қалдығы туседі де, еріген кремнеземнің іздері асорбцияланады. Тұнған пульпаның сузіндісі вакум ішінде - дискалы фильтрде жургізіледі - жалпы сүзу жүргізіледі.

Мырышты концентрат

Ауа

ҚҚ пештерінде тотықтырып

күйдіру Күкірт қышқылы

өндірісі

Күйдірінді Газдар

Классификация Шаң ұстау

Құмдар Шламдар Шаң Газдар

Ұсақтау

H₂SO₄

Сілтілеу

3 G119yPX6da8eS8TLi/HhHkQ0Y/wLwy8+o0PBTJU/kA7CIixupzccRZiDYJtlCqJCmCWLGcgil/8P FD8AAAD//wMAUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhALaDOJL+AAAA4QEAABMAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAFtD b250ZW50X1R5cGVzXS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAOP0h/9YAAACUAQAACwAAAAAAAAAAAAAA AAAvAQAAX3JlbHMvLnJlbHNQSwECLQAUAAYACAAAACEAcE+ekTMCAABxBAAADgAAAAAAAAAAAAAA AAAuAgAAZHJzL2Uyb0RvYy54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAmd17BOAAAAAIAQAADwAAAAAAAAAA AAAAAACNBAAAZHJzL2Rvd25yZXYueG1sUEsFBgAAAAAEAAQA8wAAAJoFAAAAAA== " o:allowincell="f" strokeweight="1pt">

СуСулар

Пульпа Кадмий

өндірісі

Фильтрация, Қоюландыру

жуу

Пульпа Жоғарғы слив Cu-Cd кек

Кеки Cu,Cd,Co қоспаларынан цементация

арқылы тазалау

Катодты Zn Пайдаланылған

электролит

Қайта балқыту Электролиз

Zn

1-сурет-Сульфидті мырыш концентраттарын гидрометаллургиялық өңдеудің сұлбасы

Күкірт қышқылды мырыштың кірмелерден тазартылған ерітіндісі ерімейтің анодтары бар электролизге түседі. Мырыш катодта тұнады, ал қышқылды анодпен қалпына келтіруге болмайды. Пайдаланған электролитті ерітуге кайтарады. Осылайша жабық цикл алынады. Схеманың қарсығамы ерітетін материалмен (ол схеманың “басынан” “соңынан” карай азаяды) қышқылды (ол схеманың “соңынан” “басына” карай азаяды) мырыштың концентрациясыларының өзгерімінде жатыр, яғни бейтарап ерітуге қышқыл айтарлыктай аз берілсе, қышқылға - керісінше. Бұл мырышты ерітіндіге толығынан ауыстыруға, және сол.

Еріткіш агент - күкірт қышқылы түгелдей пайдалануға мүмкіндік жасайды.

Өте ластанған күйінді сирек металдар үшін стандартты схемадан басқа қарсығамды схеманы қолданған жөн ол бойынша күйіндіні тура ерітуден кейін тұтқыштын жоғарғы бетін күйіндімен әкті сүтпен бейтараптайды да гидролизбен қоспаларды ажыратады, оның ішінде сирек кездесетін металдарды, гидратты кекке бөліп жібереді. Қалған операциялар ұксас түрде.

3.3 Мырыш күйіндісіне күкірт қышқылының ерітінділерімен еріту.

Еріту деп суйық ерітіндіден қатты массалы бөлшектердің бір немесе бірнеше компоненттерге еріту процесін айтамыз. Қатты бөлшектер түйірінің сұйық ерітіндіде еру механизмі былайша қарастыруға болады. Алдымен ерітінді түйіршік бетіне сыртқы жағында, ішкі жағында беріледі (қуыс арқылы, капилляр арқылы, және басқа арқылы) одан кейін, екі фазанын шекарасында - қатты және сұйық – химиялық өзара әрекеттесу процесі жүреді. Бұл жерде қаттыдан жаңа химиялық қосылыстар түзіледі де ол ери бастайды. Ерітіндінің жоғарғы беті осы затпен біртіндеп байыйды. Бұның салдарынан еру жылдамдығы азаяды. Жоғарғы беттің баюынан одан әрі еру тоқталарма еді егер байыған ерітінді еріткіштерге жіктелмесе диффузияның нәтижесінен еріткіштің жаңа порциялары қатты дененің келесі қабатына күш салады. Мырыш қосындыларының ерүіне қарай, қоспадағы басқа ерімейтін заттарға байланысты қосымша кедергі туындайды. Қатты денелердің диффузиялык теориясын Нернст ойлал тапты, ол басқа да зерттеушілерімен қуатталды. Ол бойынша фазалардың бөліну шекарасында химиялық реакция жылдам өтеді. Еру жылдамдығы ерткіштің диффузиялық жылдамдығымен байыған ерітіндінің жұқа қабаты (20-40мкм шамасында) – диффузиялық қабат арқылы анықталады. Бұл қабаттан шеткері ерітінді концентрациясы пульпаның араласу есебінен тұрақты болып қалады.

Сонымен, еру жылдамдығы төмендегідей тәуелділікпен анықталады.

S(C_H-C_t) σ (3.4)

Мұндагы: М - еріген заттардың саны, Д - дифузия коэффициенті; σ- диффузиялық қабаттың қалыңдығы; S - катты беті С н- мырыш сульфаты ерітіндісінің байыған концентрациясы; С_т –уақыттың, t - моментіндегі сульфатының концентрациясы.

Бұл теория кірмелерден еру жылдамдығына әсерін (бірі баяулатса, басқасы үдетеді) және беттің физиқалық жағдайын түсіндірмейді. Әрбір жеке жағдайда еру жылдамдығы диффузия коэффициентіне тәуелді. Оның шамасы ерітіндінің температурасына тура пропорционалды және ерітіндінің жұғымына тәуелді. Диффузиялық қабат қаншалықты калын болса еру жылдамдығы соншалықты үлкен. Дегенмен, ерітуге түсетін күйінді көп майдаланбайды (тастарын айтпағанда), себебі өте майда материялдан көп шлак бөлінеді де пульпаның жұғымдылығын көтереді, сөйтіп пульпаның тұну сүзілуі қиынға соғады. Еру жылдамдығы ерудің тездету кушіне тәуелді: мырыш сульфатының концентрациясы ерітіндіде берілген уақыт моментінде 0-ге тең болса (таза еріткіш) еру жылдамдығы максималды болады және берілген уақыт моментінде мырыш сульфатының концентрациясы, баю концентрациясына теңессе, еру жылдамдығы 0-ге тең болады.

Мырыш тотығының күкірт қышқыл ерітіндісінде еру туралы айтқанда, мынаны атап өткен жөн, еру жылдамдығы диффузиялық қубылыстарға тәуелді. Бұл жерде күкірт қышқылы ерітіндіде 30г/л кем болса, онда үрдістің жылдамдығы мырыш тотығының катты фаза бетіндегі қьшқылдың диффузиясы тасымалданады және мына теңдікпен жазылады.

D H₂SO₄(S/σ)*C H₂SO₄ (3.5)

Алегердекүкірткышқылыерітіндіде 30 г/л (30-200), көп болса онда үрдістің жылдамдығы ерітіндінің қатты фаза бетіндегі мырыш сульфаты диффузиясы стадиясымен тасымалданады да мынадай теңдікпен жазылады.

D Z nSO₄(S/σ)*(C HACZnSO₄* CZnSO₄) (3.6)

Мырыш күйінді еріту үрдісі ушін 3 компоненті қосылыстардың мінездемесі шешуші маңыз атқарады негізгісі - мырыш және кірмелері- темірмен кремнезем. Мырыш, темір және кремнеземнің мәжбүрлі бірге орналасу күйдіру процесінде өзара қосындыларға (ферритер, силикаттар) тузілүімен шарттасқан. Ерітіндінің қышқылын еріту кезінде өзгерте отырып, бір мезгілде еріген темірмен кремнеземді тұндыра отырып, олардан мырыш бөліп алуға болады.

3.4 Еріту кезінде күйінді компонентінің сипаттамасы

Күйіндіде мырыш тотығы, сульфат, сульфиді, ортамеликад, феррит, алюминий турінде кездеседі. Күйіндіде басты қосынды тотық болып табылады. Ол күкірт қышқылындамына реакциямен ериді.

ZnО + Н₂SО₄ = ZnSО₄ + Н₂O (3.7)

Мырыш тотығының еру жылдамдығы күкірт кышқылының концентрациясына, температура, араласу жылдамдығы тотықтың касиеттеріне тәуелді (кристалғақарағанда аморфты тотық тезериді) мырыш тотығының толық еруі қышқыл мөлшеріне тәуелді. Тәжірибеде мырыштың таза тотығы бейтарап ерітіндіде аз ериді (күкірт қышқылы жетіспейді) және қышқылды ерітіндіде түгел ериді.

Мырыш сульфаты суда жақсы ериді, әсіресе ыссы болса, сондықтан ол бейтарап кезінде ерітіндіге толық ауысады. Мырыш сульфидін тек концентрленген күкірт қышқылында қыздырған кезде жаксы ериді.

ZnО + Н₂SО₄ = ZnSO₄ + Н₂О (3.8)

Сондықтан мырыш сульфиді нейтралды ерітіндіде іс жүзінде ерімейді, ал қышқылда мағынасы өте аз. Іс жүзінде мырыштың сульфиді түгелдей кекке өтеді.

Мырыштың ортосиликаты – 2Zn*SiO₂ сұйытылған күкірт қышқылында жақсы ериді. Ерітудің зауыттық тәжірибесі өткендей, сұйытылған күкірт қышқылында мырыш силикаты ерімейді (концентрациясы 0,05 г/л, РН=3), ал цинк тотығы болса жақсы ериді. Осының негізінде қарығында бай кремний тотығында бола “қарсы еріту” әдісі тәжірибеден өткен: мырыш силикаты бар пульпаға аздап күкірт қышқылын қосады, мырыштың тотығы бұл кезде ериді, ал силикаттар қалдықта қалады. Бұл жағдайда көптеген мырыш кекке өтіп, қайтадан жұмысталады.

Тайланд зауыттарының бірінде кремний жоғары кенді (37%кремний тотығы) күкіртм қышқылды ерітіндіде 90° Стемпературада ерітуге әрекет жасайды. Пульпаның ерітуден кейін 70°С температурада негізгі мырыш сульфатымен ерітіндіні РН=4 жеткенге дейін бейтараптайды, бұл стадияда пульпаны әрі карай сүзгеннен бөлінетін кремний қышқылдын колоидты коагуляциясы өтеді. Кекті жуады және жуынды судан әкті мырыштың негізгі сульфаты тұндырылады.

Мырыштың ферритті күкірт қышқылы аз ерітінділерде шамалы ериді. Айталық, 40° температурада күкірт қышқылы концентрациясын 100 г/л 4 сағатта феритпен байланысқан мырыштың 4% проценті аз ериді.

Мырыш ферриті температурасы 90-95° кезінде, қышқыл концентрациясы 4-6 сағат 180-210 г/л болса жаксы ериді. Мырышалюминийі еріту кезіндеөте аз ериді.

Темір күйіндіде негізінен тотық, түрінде таза немесе байланысқан феррит турінде орналасады; кейде магнетит және кышқылтым түрінде орналасады.

Темірдің үш валентті тотығы нейтралды еріту кезінде ерімейді, қышқылды еріту кезінде жекелей ерітіндіге мына реакциямен ауысады:

Fе₂О₃ + ЗН₂SO₄ — Fе(SO₄)₃+3Н₂O (3.9)

Алынған ІІІ-валентті сульфатты мырыш сульфитін ерітіп,оның толық бөлінуіне көмектеседі.

ZnS + 4Fе₂(SO₄)з + 3Н₂O (3.10)

Темірдің қышқылтымы әлсіз деген қышқылды ерітінділерде мына реакцияда ериді.

FеО + Н₂SO₄ = FеSO₄ + Н₂O (3.11)

Феритті күйдегі темір мырышпен қоса ерітіндіге мырыш сияқты баяу ауысады. Ерітіндіге күйіндіде бар темірдің 3-4% ауысады, нәтижесіндегі оның ерітіндегі концентрациясы 1-2 г/л жетеді, бұл келесіде ерітіндіден мышьякты, сурьма, германий ж.б. кірмелерді гидролитикалы тазартуға пайдасын тигізеді.

Алюминий таза тотық және байланысқан металдар алюминатты турінде ұшырасады. Қышқылды еріту кезіндеглинозем аз мөлшерде ериді

А1₂О₃ + 3 Н₂SO₄ = А1₂(SO₄) ₃ + 3 Н₂O (3.12)

Мыс таза тотық күйінде сол сияқты ферритті және силикат формасында кездеседі. Мысты бейтарап еріту кезінде тіптіерімейді. Ол негізіненқышқылды еріту кезінде мынареакциялармен ериді.

СuО + Н₂SO₄ = СuSO₄ + Н₂O (3.13)

СuFе₂O₃ + Н₂SO₄ = СuSO₄ + Fе₂O₃ + Н₂О (3.14)

СuSiO₂ + Н₂SO₄ = СuSO₄ + SiO₂ + Н₂O (3.15)

Ісжүзіндемыстың жартысыеріп,екінші жартысыкектекалады.

Кадмийнегізінентотықтүріндекездеседі жәнеерітукезінде көпбөлігі (85-90%)ерітіндігеауысады.

CdO + Н ₂ SO₄ = СdSO₄ + Н₂О (3.16)

Мышьяк пен сурьманың ерітіңдіге үшвалентті ауысып, (тозаңнан) мынадай реакцияда өтеді

Аs₂O₃ + 3Н₂SO₄ = Аs₂ (SO₄)₃+ 3Н₂О (3.17)

Sb₂О₃ + 3 Н₂SO₄ = Sb₂(SO₄)₃ + 3Н₂O (3.18)

Ерітіндіге мышьяк, мышьякті қышқыл Н₂АsO₃ түрінде болады.

V-валентті мышьякпен сурьманың тотықтары қышқылда баяу ериді, сондықтан кекке ауысады.

Никельмен кобальт күйіндіде бар болса, олар тиісті сульфатын тузіп, ериді.Хлор күйіндіде (тозаң) кейде суда еритің металдар хлориді түрінде кездеседі. Корғасын кейде айтарлықтай мөлшерде ұшырасады. Еріту кезінде ол сульфатқа ауысады, ол басқа да корғасын қосындыларымен кекке ауысады. Қорғасын сульфатын түзу, үшін кальций мен барий сульфаты сияқты сұйытылған қышқылда ерімейтіндіктен күкірт кышқылы шығындалады, оның орның толтыру үшін күйіндіде куйдірген кезде күкірт сульфатының қажет мөлшерің қалдырады.

Алтын мен күміс. Алтын еріткен кезде ерімейді де кекке ауысады. Куміс күіндіде сульфид пен сульфат түрінде, ұшырасады. Сульфидті куміс еріту кезінде ерімейді және кекке ауысады, ал куміс сульфаты суда ериді, бірақ, кең хлорид түрінде ерітіндегі хлордың есебінен тұнады. Кремний тотығы таза күшінде ерімейді, ал металл тотықтармен силикатты формада байланысып, сұйытылған күкірт кышқылының ерітіндісіңде ериді.

МеО + SiO₂ + Н₂SO₄ = МеSO₄ + SiO₂ + Н₂O (3.19)

Ерітіндіге ауысатын кремний тотығы коллоидты ерітінділер стадиясынан өтеді.

Сирек кездесетін металдар негізінен ерімейді (ванадий), немесе ерігендері (германий, таллий, индий, кейде) ерітіндідең металдар гидраты түрінде бейтарап еріту кезінде шығарылады, Ерітіңдіге ауысқан таллий мыс пен кадмий, мырыш тозаңымен бірге тұнады.

3.5 Ерітінділерді тазарту мен аппаратурасы

Мырыштің гидрометаллургиясына қолданатын аппаратура жеткілікті түрліше болып келеді Еріту процестеріне, ерітінділерді кірмелеуден тазартуға арналған және сұйыкты қаттыдан болу үшін технологиялық талаптарға сай әр түрлі конструкциялы агитаторлар, классификаторлар, койылтқыш, диірмен фильтрлер сол сияқты пульпаны мен ерітіндіні айдайтын шығырлар қолданыс табады.

Агитаторларды пневматиқалық және механиқалық деп ажыратылады. Пневматиқалық агитаторлар үздіксіз еріту үшін, сондай-ақ суйық жоғарғы химиялы активті болып, нәтижесінде айналатын бөлшектері тез желініп қалатын болса қолданылады.Ол барботажды және айролифтілі - пачук болуы мумкңн. Соңғысында араластыруы жалғаскан ыдыстар принципінде орындалады (сур. 1).

Пачук деп биіктігі 6 - 10 метр, диаметрі 3 - 4 метр болатын конустық тубі бар чанды айтамыз, чанның жұмысшы көлемі 40 - 100 м³. Ол ағаштан, тотықпайтын болаттан немесе темір бетоннан жасалады, іші корғасын немесе кьшқылға берілмейтін керамика қабырғаны футерленеді, кышқыл ерітінділердің бүлдіру әрекеттерінен сақтандыруға арналган. Чанның центріне түтік - аэролифта орнатылған оның бойымен сығымдалған ауа беріледі (0,2-0,25 МПа). Ауа пульпамен араласып, ауа мен пульпаның жеңіл аралас көбіршігін түзеді, ол төмен өте ауыр пульпамен ысырылып, пульпаның бетіне лақтырылады. Аэролифтінің сыртындағы өте ауыр, ауамен қанықпаған пульпа төмен түсіп, қайтадан аэролифке түседі Бұның нәтижесінде пульпаның интенсивті циркуляциясына қол жетіп, ол ерітудің негізгі процестерінің ағуына көмектеседі.Ерітудің қажет ұзақтығын қамтамассыз ету үшін тізбектей қосылған бірнеше пачуктерді орналастырады. Алғашқы пульпаны бас пачукке беріп, соңгы пачуктен пульпаны койылтқышқа бағыттайды, Карықты периодты еріту кезінде процесс механиқалық араластырғышы бар агитаторларда жүргізеді.

1 - Сойло; 2 - аэролифт; 3 - футеровка; 4 - темірбетонды тұлға; 5 - тиейтін науа; 6 - ауа беретін тесік; 7 – қақпақ; 8-12 құбырларды бекіту; 9 – аэролифтінің беті; 10 - шығаратын науа; 11 - змеевик; 13 - соплоны бекіту; 14 - шығарып босататын патрубок.

Сурет- Пачук

Механикалық агитаторлар ауамен аэроция жасау пульпаның кұрамды бөліктерінде оттегінің әрекеті орынсыз жағдайға әкелетін болса, қолданыс табады. Механикалық араластырғышы бар агитатор (2 сурет) конусты түбі бар цилиндірлік корпустан және араластырғыш кұрылымнан тұрады. Корпустың ішкі бетін қорғасын қабырғамен немесе қышқылға төзімді цементте, кышқылға төзімді кірпішпен өреді. Қабат астын рубероид немесе полиизбутиленмен орындайды. Механиқалық агитатордың сиымдылығы 150м³ жетеді Араластырғыш құрылым қышқылға төзімдіболаттан орындалған пропеллелді араластырғыштан және іргесінде терезелері бар конусты түтік-диффузордан тұрады. Диффузорды қолдану вертикальді бағытта интенсивті араластыруға көмектеседі Диффузор ішінде пульпа жоғарыдан төменге қарай, сыртында төменнен жогары көтеріліп, терезелері арқылы диффузорға кұйылады. Пульпаның агресивті және абразивті әрекетінен сақтандыру үшін диффузормен араластырғыш пронеллерін кышқылға төзімді резинамен гумерлейді. Кейде агитаторларды қышқылға берілмейтін болат иіршіктермен құрастырып, оның бойымен еріту кезінде пульпаны қыздыру үшін бу беріледі (сур. 2).

Күйдірілген цинк концентратынан (нейтральді және қышқылды) еріту кезінде алынған пульпаны ерітіндінің кірмелерден тазартуға қолданып, сұйық пен қатты фазаны бөледі. Фазаларды бөлу үшін классификация, тұщындыру мен фильтрацияны қолданады.

Пульпаны классификациялау ірі фракцияларды және қойылтуға түсетін сазды, ұсакталатын кұмды бөлу үшін жүргізеді Құмды ұсактау еріту кезінде мырыштың ажырату дәрежесін арттыруға жұмсалады, себебі өте ұсак түйіршектерден мырыш жылдам және толық ериді. СНГ мырыш зауыттарында классификаторлар үсті ашық конус ыдыстан тұратын конус типті келеді (сур.2).

Пульпа конустың центіріне түседі де дискіге соқтығып, конус жиегіне қарай тең өлшемде тарайды. ірі бөлшектері (құм) тұндырылып, ал ұсак (саз) конус перифериясында орналасқан сақиналы астауға құылады. Құм диафрагма жәрдемімен төменнен түсіріледі. Құмдагы Ж:Т қатынасы 3:4, ал сазды пульпада 35:40. Барлық пульпадан 10-20% саз алынады. Қойылту дегеніміз фильтрация алдында сұйықты қаттыдан бөлуден аралық процесі.

Пульпаның барлық массасында сұйықфаза көп болып, ондағы ауыр бөлшектер оңай отырса, оны тұндыруға қояды. Ұйытқыш (3сурет) дегеніміздің өзі фермаға ілінген тырмалы құрылымды диаметрі 10-18м, биіктігі 4-5м болатын чан. Чанды ағаштан, темірбетоннан немесе болат тақтайшасынан жасайды және рубероид немесе полиизобутилен үстінен кышқылға шыдамды кірпішпен өреді Қойылтқыш түбі аздаған еңістен (8-15°) орындайды, ол отыратын катты денелердің орталықтан түсіретін тесігіне қарай қозгалуына көмектеседі. Буған жетегі мен вертикальді валға бекітілген крестовинасымен тырмасы бар тырмалы механизм ынғайлатылған. Тырмалы механизімді қышқылға төзімді болаттан жасайды немесе ереді 50-100 г/л қаттысы бар пульпаны торы бар қабылдағыщқа беріп, пульппадан күтпеген заттарды (шүберек, жанқа ж.б) ұстайды. Қойылтқыш пульпаның қатты бөлігі түбіне отырып, тырмалы механизммен аппаратортасына қарай жиналып, түсіріп тасталады, ал пульпаның суйық фазасы жоғарыдан қайталап түсетін ауыр пульпадан ығысып, сақиналы астауға құйылады. Тұндыру процесін еріту үшін пульпаға полиакриаламид (ПАА) қосады, ол ұсак бөлшектердің өте ірі және ауыр флокулаға айналуына көмектеседі. Қаттысы жоқ деген тұнық ерітіндету ағызып, тазартуға жібереді, ал ұйыған пульпаны Ж: Т=2: қатынасын да фильтрациядан өткізеді. Нейтралды циклді қойылтқыш өнімділігі ашық ерітіндінің 1м²тәулігне 2,5-4 Ом³ қышқыл циклді 1м²-қа тәулігіне 6-7м³ келеді. Койылтылғаң пульпада қатысы 20-дан 50%, нейтральды ағзымы 1-2 г/л,қышқылында 30-50 г/л болады (сур. 3,4).

1 - қозгалтқыш; 2 - тиейтін люк; 3 - змеевик; 4 - тұлға; 5 - қаптал;

6-диффузор;7-араластырғыш; 8-шығаратын тесік;9- конденсаторды босату тетігі; 10 - буды әкелу тетігі; 11-қақпақ.

Сурет- Агитатор

Фильтрлер. Гидрометаллургияда периодты және үздіксіз қозғалысты фильтрлер қолданыс табады, ондағы кысым атмосфералықтан жоғары және ауытқып отырады. Вакум - фильтрлер қатты фазаның ірі бөлшектеріменм қатынасты пульпаларды (қою пульпалар) қатынасы Ж: Т бар (ашық ерітінділер) жұқа суспензияларды фильтрлеуге қолданады. Қышқылды ұйытқыштын төменгі ағызымын фильтрациялауды екі стадияда жүргізеді Фильтрацияның бірінші стадиясында периоды козғалысты- рамалы вакумді қолданады. Ол ішінен қышқылға шыдамды футеровкамен жабылған бірнеше темір бетонды бункерлерден және бірнеше фильтрлейтін қоржыннан тұрады “Қоржын” фильтрлейтін элемент- рамалар жиынынан тұрады (10-20 рама). Раманы ағаш кеспелтегінен (3 сурет) жасайды, оған диаметрі 25 мм иілген мыс түтігін бекітеді. Түтіктің бір ұшы бітелген, екіншісі вакум - шығырмен қосылған. Түтіктің төменгі горизонтальді ауқымы перфорленген матамен тарттылған. Бүкіл фильтрленген матамен тарттырған.

Вакум шығыр жұмыс істеген кезде қапшық мата ішінде ауа сирейді, соның нәтижесінде сұйық қапшық матасынан тесіп өтіп, ағашрейкасының жыраларымен төмен ағып, түтіктің тесігі арқылы шығарылады. Пульпаның қатты бөлшектері матада ұсталып, оның бетіне шоғыр кек тузеді. Кектің рама бетішдегі қабаты 30-40 мм жеткенде, қоржынды кранмен көтереді де вакумды кек тусіп қалмас үшін сөндірмей, жуатын бункерге апарады.

4-сурет- Конусты топқа бөлгіш (вертикальдікесімдер).

Кектің қуысында ұсталган мырыш ерітіндісін әкету үшін кек арқылы суды сүзеді. Кекті жуып, кептірген соң, вакумды сөндіреді де фильтрге сығылған ауа жіберіп, кекті жуынды сумен бункерге төгеді. Рамасы бар коржынды пульпамен қоса жаңа циклді сүзу үшін бункерге қайтарады. Жуынды бункеріндегі кекті репульпілейді және сүзудің екінші стадиясы үшін сорып алады. Рамалы фильтрдін өнімділігі кекпен кек бойынша 1м² фильтрлі бетке 0,3т/тәулік құрайды.Кектін ылғалдығы 40 % тең.Сүзудің екінші стадиясын дискілі вакум-фильтрдің үздіксіз қозғалысында жүргізіледі (сурет.6). Дискалы фильтр әдейі формалы метал астаушалары ішінде орталық валдан айналады.

2– қақпақ 3 - қозғалтқыш 4 - пульпаны қабылдағыш 5 - қызғыш қондырғы

6 - тұнған ерітіндінің науасы 7 - пульпаны шығаратың тесігі

5-сурет- Қойылтқыш темірбетон чан, іші қышқылға қарсы керамикамен қапталған.

1-ваннаның корзинасын көтеретін қондырғы 2 - белдеме 3 - мыс құбыры 4 - сүзетін материал 5 – тақтайша

Сурет-Ваккум фильтрден жеке рамасы.

Әрбір дискінің ағаштан жасалған 8-10 жеке секторы бар. Секторға фильтрлейтін матадан қапшық кигізілген. Дискі қабырғалары бойымен өтетін жұмыр валға сектор санындай тікідей канал құйылып жасалып, дискінің барлық секторларын жалғастыру үшін тесік жасалған. Каналдің басқа аяғы таралымды төбеге қосылған, оған вакумжелісінің, және сығылған ауа түтіктері әкелінген (7 сурет).

Фильтрдің жұмысы кезінде дискінің бір болігі пульпаға батып тұрғанда, кекті жинайды. Дискі айналып пульпадан шыққан кезде, ауамен үрленген кектің кебуі басталады. Келесі жолы сектор фильтрдің астаушасына бастырылган кезде оған автоматты түрде сығылған ауа беріледі де ол кекті лақтырады (кекті үрігенде тусіреді). Сүзетін беттен кекті түгел алуға әдейі пышақтармен қамтамасыз етілген. Дискалы фильтрдің өнімділігі кепкен кек бойынша 1-2 т/тәулік 1м². Кектің ылғалдығың 30-35% тең. Қатынасы (1-5г/л) көп емес пульпаны сүзудің негізгі аппараты – фильтрпресс (7 сурет). Онда мыс пен кадмийден тазартылған пульпаны сүзеді сол сияқты нейтраль қойылтқыш ағызымында фильтрпресстің металды қондырғысында раманын ашық денесі мен рифленген плиталар (шойын мен ағаштан) орналасқан. Плита мен раманың әрқайсының арасына фильтрлейтін ұяшық болып табылады.

бөлшектері рама ішінде қалып, ал ерітінділері фильтрлі мата арқылы өтіп, рифленген плитаның бетімен астауға ағады. Кектің рама жинала бастаумен матаны шоғырдын жұқа бөлшектерінің бітеуінен сүзудің жылдамдығы сүзулердін тоқтауына апарады.

Рамаға 0,2-0,3 Мпа қысыммен пульпаны айдайды. Қатты Сонда ғана ерітінді беруді үзіп, раманы сығылған ауамен үрлеп, плита мен раманын герметикалы жақындасуын қамтамасыз ететін қысымды әлсіретеді, плита мен раманын арасын ашып, кектен тазартады. Фильтрматаны жуады немесе жаңасымен ауыстырады. Фильтрді жинау, бұзу және шоғырды алу қолдан жүргізіледі. Рамамен плита кұралдарын қысуды гидравликалы немесе механиқалық жетекте іске асырады. Фильтрпресс жалпы сүзу бел 80-400м² кұрады. Фильтрпресстін мыс-кадмийден пульпіні тазарту фильтрациясы 1м² сузу бетіне 5-10 м³/тәулігіне тең (сур. 8).

Қандай рамалы фильтропресстер - ФПАК - үздіксіз жұмыс істейтін аппараттар сыналған, олардын арасымен сүзетін таспа зигзаг жасап жүріп отырады. ФПАК- тің көрсеткіші қолдай істейтіннен әлдеқайда жоғары өнімділігі жоғарғы (4-5 есе), алынатын кектің ылғалдығы төмен, физиқалық еңбек аласталган ж.б. Бірақ сынақ ұйғарғандай, бұл аппараттар жоғарғы кұрамды фильтраттар берді, онда қатты бөлшектер бар, оңдау өте күрделі сондықтан олар өндірістік қолданыс таба алмады.

3.6 Мырыш сульфатының ерітінділерін кірмелерден тазарту

Күйдірілген мырыш концентратын еріту кезінде мырыш сульфатының ерітінді суын алады, ондағы мырыш 120-170 г/л. Бұл ерітіндіде темір, мышьяк, сурьма мыс, кадмий, кобальт және басқа кірмелердін біраз мөлшері бар. Олардын бәрі мырыш ерітіндісін электролиз процесіне зиянды әсерін тигізеді. Сондықтан бұл процесті ойдағыдай жүргізу үшін ерітіндіні кірмелерден тазарту керек. Мырыш сулфатын тазарту бірнеше тізбекті тәсілдерімен жүргізіледі. Ерітінді көптеген элементтермен ластанады еріту сілтілеу кезіндегі үрдістерден тазара бастайды. Нейтралді еріту кезінде темір, мышьяк, сурьма ж.б кірмелер ерітінден гидрат турінде отырып қалады- бұл ерітіндіні тазартудың гидролитиқалық тәсілі көптеген кірмелер гидролиздеу кезінде ерітіндіден аласталмайды (мыс, кадмий, кобальт, хлор ж.б), оларды ерітіндіден аластау үшін гидролитиқалық тазартудан кейін басқа тәсілдермен қосымша өнделеді