Меншік құқығының ұғымы мен түрлері

Қазақстан Республикасы Конституциясының 26-бабы мен Азаматтық кодекстін 191 бабына сәйкес азаматтардың меншік құқығы азаматтардың жеке меншігі түрінде көрінеді. Жеке меншік - тұлғаның, жекеленген аызаматтардың меншігі.

Азаматтардын меншік құқығының пайда болу жағдайына баланысты иеленудің - жеке және ұжымдық түрлері болады.Ал оның жеке түрі екі жолмен жүзеге асады: а) пайда түсіруді көздемей, дене және рухани қажеттілікті қанағаттандыру үшін болатын экономикалық қызметтің меншік түрі: ә) пайда түсіруге бағытталған жеке меншік.

Жеке кәсіпкерлік - азаматтардың тауарларға (жұмысқа,қызметке) сұранымды қанағаттандыру арқылы пайда немесе жеке табыс табуға бағытталған ынталы қызметі. Кәсіпкерлік қызметі кәсіпкерлердің атынан,оның тәуекел етумен және мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асырылады.

Кәсіпкерлік қызметін ұйымдастыру түріне орай жеке кәсіпкерлік заңды тұлға құрылумен,сондай - ақ заңды тұлға белгілерінің болмауына байланысты заңды тұлғаны құрмай - ақ жүзеге асады.

Азаматтардың жеке меншігіндегі мүліктерді,егер заңда өзгеше көзделмесе,біріктіруге болады. Онда мүлік бір мезгілде бірнеше адамның иелігінде болып, әрқайсысыны үлесі айқындалады не айқындалмай - ақ бола береді, оны былайша айтқанда, үлестік меншік және бірлескен меншік деп те атайды.

Азаматтардың меншігі экономикалық категория ретінде жеке меншіктенудің барлық түрлерін қамтиды. Азаматтық құқық азаматтың мүлікке меншік қатыстылығын, оны иеленуін, пайдалануын және билік етуін реттейлі және бұл мүлікті қорғауды жүзеге асырады. Осындай меншік қатнастарын реттей нормаларының жүйеге келтіретін жиынтығы азаматтардың меншік құқығын құрайды, бұл мағынадағы меншік құқығы болып табылады. Меншік құқығы субьективті тұлғалық мағынада азамат құқығының заң нормалары арқылы танылатын және қорғалатын өзіне тиесілі мүлікті өз қалауынша иеленуі, пайдалануы және билік етуі.

Иелену құқығы дегеніміз мүлікті іс жүзінде иеленуді жүзеге асыруды заң жүзінде қамтамасыз ету.

Пайдалану құқығы дегеніміз мүліктен оның пайдалы табиғи қасиеттерін алудың, сондай ақ пайда, кіріс, өсім, жеміс, төл алу және өзге нысандарында болуы мүмкін.

Билік ету дегеніміз мүліктің заң жүзіндегі тағдырын белгілеуді заңмен қамтамасыз етілуі.