Аналық без кистасы аяқшасының бұратылуы. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері

Коллапс.Этиол.Клин.Шұғыл көмек көрсету прин-рі.Коллапс-тамыр тонусының төмендеуі мен айналымдағы қан көлемінің салыстырмалы төмендеуі нәтижесінде болатын жедел тамыр жеткіліксіздігі. Коллапс кезінде естен тану тек бас миының қанмен қамтамасыз етілуі критикалық төмендесе ғана болады ж/е естен тану міндетті белгісі емес. Коллапстың шоктан айырмашылығы шок кезінде гипотензия, гипоперфузия, тіндердің гипоксиясы ж/е гипотермия болады.Этиологиясы:интоксикация,инфекция,гипо-,гипергликемия,пневмония,бүйрек үсті безінің жеткіліксіздігі, физикалық ж/е психикалық шаршау. Клиника:жағдайдың нашарлауы, бас айналу,тері жамылғыларының бозаруы, суық тер,жеңіл акроцианоз, беткей ж/е жиіленген тыныс алу, синустық тахикардия.Шұғыл көмек:науқасты горизонтальды жатқызып, аяқтарын көтереді, еркін тыныс алуды қамтамасыз ету,мойнын ашу,белдігін босату, бетке суық су себу, нашатырный спирт иіскету.

2.Жабық бас сүйек-ми жарақаты.Ес деңгейінің жіктемесі. ЖБСМЖ(ЗЧМТ) – бас миы мен қаңқаның зақымдалуы, бұл кезде бас миының жұмсақ тіні зақымдалмайды ж/е қаңқаның апоневроздық жыртылуы болмайды. ЗЧМТ кезінде науқастың жағдайы науқас есінің деңгейіне, неврологиялық симптомдардың болуымен, басқа мүшелердің зақымдалуымен бағаланады. Науқас есін бағалау үшін команың Глазго шкаласы кеңінен қолданылады. Науқас жағдайын 3 параметрмен бағалап анықтайды, олар: көзді ашу, сөйлеу, қозғалу(сыртқы тітіркендіргіштерге қозғалыспен жауап беру). ЧМТ кезінде ес деңгейінің келесі жіктемелері бар: - анық;умеренное тұйықталған;терең тұйықталған;сопор;умеренная кома;терең кома;запредельная кома.

Жедел ішек түйілуі.Клиника.Диагностика.Шұғыл көмек. Балалардағы ерекшеліктері.Жедел ішек түйілуі-асқазан ішек жолынан тағамның жартылай н/е толық өтпей қалуы, ол қандай да бір механикалық кедергіден н/е ішектердің қозғалыстық қызметінің бұзылуынан дамиды. Клиника: кенеттен пайда болатын, тамақ ішумен байланыссыз, локализациясы айқын емес қатты ұстама тәрізді ауырсыну; іштің кебуі; тоқтаусыз құсу(өтімсіздік жоғары болған сайын құсу жиі болады); нәжіс пен газдың тежелуі. Диагностика: Анамнез,Ішек пальпациясында түйілу аймағында ауырсыну,ішекасимметриясы,пальпацияда ішек ілмегін пальпациялауға болады(симптом Валя), перкуссияда түйілген аймақта тимпаникалық дыбыс(симптом Кивуля). Аускультацияда ішектердің перистальтикасы естіледі,егер перитонит дамыса перистальтика жойылады. Шұғыл көмек: жедел хирургиялық бөлімге госпитализациялау. Балалардағы ерекшеліктері:балаларда ең жиі кездесетін ішек өтімсіздігінің бірі ішек инвагинациясы. Ішек инвагинациясы- жиі емшек жасындағы балаларда(балаға мерзімінен бұрын қоспа тағамдары мен қосымша тамақтарды ерте бергенде) дамиды. Обтурациялық ішек өтімсіздігі- жиі копростаз себебінен дамиды,сирек ісік,аскаридалар.Странгуляциялық өтімсіздік-туа пайда болған аномалиялар(өт түтігінің облитерациясында, шажырқай дефектілерінде) н/е құрсақ қуысындағы спайкалық процестерден дамиды.Динамикалық ішек өтімсіздігі балаларда ас қорыту жүйесінің функциональды жеткіліксіздігінде(бас сүйек жарақаты,пневмония,ішек аурулары ж/е сепсис,құрсақ қуысына операциядан кейін) дамиды.

Ішек инвагинациясы.Жіктелуі.Диагностикасы.Ауруханаға дейінгі шұғыл көмек. Ішек инвагинациясы —ішек өтімсіздігінің бір түрі, ішектің бір бөлігінің басқа бөлігіне кіріп кетуінен дамиды. Бұл патология жиі емшек жасындағы балаларда(4-9айлық) кездеседі. Локализациясына байланысты жіктелуі: жіңішке-жіңішке ішектік; жіңішке-тоқішектік; жіңішке-соқырішектік; тоқ ішек-тоқ ішектік; жіңішке-тоқ-соқырішектік. Жиі инвагинация илеоцекальды бұрыш аймағында кездеседі(95%). Диагностика:Анамнез-ауырсыну ұстамасы кенеттен басталады, бала жылайды, мазасызданады,аяғын бүгіп алады,сосын ұстама қысқа уақытқа өздігінен басылады, ұстамадан кейін бала 1-2рет құсады, нәжісі қан аралас болады. Сосын нәжіс пен газдың шығуы мүлдем болмайды. Ішті пальпациялағанда инвагинация аймағында ауырсынатын жұмсақ-эластикалық ісік тәрізді түзіліс анықталады. Нақты диагноз стационарда жүргізілетін құрсақ куысының ренгенографиясы мен УДЗ-сы арқылы қойылады. Шұғыл көмек: жедел хирургиялық бөлімге госпитализациялау.

5.Жүрекше фибрилляциясы.клиника.Диагностика.Шұғыл көмек. Жүрекшелер фибрилляциясы-жүрекшелердегі кардиомиоциттердің хаостық түрде қозып ретсіз жиырылуынан, жүрекшелердің координирленген систоласының жоюылуына әкелетін аритмияның түрі. Жүрекшелер фибрилляциясы жедел МИ-нан кейін дамиды н/е оның дамуына ықпал етеді. Жыбыр аритмияның ұзақтығы мен оның басылуына байланысты келесі түрлері бар: пароксизмальды(өздігінен басылады);персистирлеуші(өздігінен басылмайды,медикаменттердің көмегімен басылады,);тұрақты(медикаментоздармен де ж/е электрлік кардиверсиямен де басылмайды) Клиника: жүректің қатты соғуы(седцебиение), жүрек жұмысындағы перебой, кейде жүрек тұсындағы ауырсыну. Диагностика: Анамнез(МИ басынан өткізу н/е жүректің басқа да патологияларының болуы); ЭКГ-да Р тісшесінің болмауы, қысқа f толқындарының пайда болуы, R-R аралықтарының әртүрлі болуы. Шұғыл көмек көрсету алгоритмі: Тахикардия кезіндегі емдеу алгоритімі: жалпы көрсетілетін іс-шаралар 1.Оттегі 4-5л/мин; Тамырішілік доступ;ЭКГ-мониторинг;Науқас жағдайының ауырлығын бағалау. Арнайы көрсетілетін іс-шаралар: А.Науқас тұрақсыз (өмірге қауіпті көріністер,есінің болмауы, кеуде тұсындағы ауырсыну, систолалық АҚ 90мм..с.б төмен, жүрек жеткіліксіздігі,қарыншалық ритм 1мин 150ден артық) болса электрлік кардиоверсия жасалады. Электроимпульсті терапия алгоритмі:-премедикация жүргізу (оксигенотерапия, фентанил 0, 05 мг н/е промедол 10 мг т/і);-медикаментозды ұйқы (диазепам 5мг в/в, по 2мг әр 1-2 мин до засыпания);-жүрек ритімін бақылау; - синхронизировать электрический разряд с зубцом R на ЭКГ. Жүрекшелер фибрилляциясында кардиоверсияны монофазалы шокта 200дж, ал бифазалы шокта 120-150дж бастаймыз. Егер әсері болмаса: 1. Кардиоверсия 200,300,360дж реттілікпен; 2.Амиодарон 300мг т/і 10-20мин ішінде;3. Шокты қайталау 360дж күшпен;4.Амиодарон 900мг 24 сағ ішінде т/і тамшылатып. Б. Науқас тұрақты: ЭКГ түсіріп QRS комплексінің енін(ширина) анықтау.(QRS более 0,12 сек – широкие комплексы;QRS менее 0,12 сек - узкие комплексы). 1. QRS комплексі кең болса:а) амиодарон 300мг 10-20 мин;б) амиодарон 900мг 24 сағат; 2. QRS комплексі тар болса: а) аденозин 6 мг т/і жылдам, б)әсері болмаса аденозин 12мг т/і;в) ЭКГ мониторинг. 3. QRS комплексі тұрақсыз тар болса(мүмкін жүрекшелер фибрилляциясы):а) ритмді β-блокаторлармен қадағалау(лучше в условиях стационара);б) немесе дигоксин; в) амиодарон 300мг 20-60 мин; д) эксперт консультациясы.

6. Соқыр ішек.Ажыратпалы диагностикасы. Жүктілердегі ерекшеліктері. Соқыр ішек-соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндісінің қабынуы. Ажыратпалы диагностикасы: Жедел гастрит- кезінде аппендициттегі сияқты жүрек айну,құсу,эпигастрия аймағында ауырсыну болады, алайда аппендицитте бастапқы кезде ғана эпигастрияда ауырады да кейін ауырсыну оң жақ мықын аймағына ауысады(Кохер симптомы). Сонымен қатар аппендицит кезінде ішастардың тітіркену симптомдары(симптом Щеткина-Блюмберга) оң болады. Жедел гастритте ауырсынуға тамақтану диетасын бұзу әкеледі. Асқазан мен он екі елі ішектің ойық жарасы - кезінде жүрек айну, кейде құсу, іштің жоғарғы бөлігінде ауырсыну. Алайда асқазан мен он екі елі ішектің ойық жарасының асқынуында ішастардың тітіркену симптомы іштің жоғарғы бөлігінде, ал аппендицит кезінде оң жақ мықын аймағында болады. Асқазан мен он екі елі ішектің жарасында сұрастыру кезінде ауырсыну ашқарынға,түнгі ауырсыну болады ж/е асқынуы кезінде дене қызуы қалыпты,яғни интоксикация белгілері болмайды. Ал аппендицит кезінде дене қызуы жоғарылайды, интоксикация белгілері болады. Жедел холецистит- клиникасы б/ша да өту ағамы б/ша да жедел аппендицитке ұқсайды, екі ауру да кенеттен басталады, ауырсынумен,дене қызуының жоғарылауымен, ішастардың тітіркену симптомдарымен жүреді. Ажыратпалы диагностикасы үшін екі ауру кезіндегі ауырсыну синдромының локализациясын, иррадияциясын анықтау керек. Жедел холецистит кезінде ауырсыну оң жақ қабырға астында(Симптом Кера) ж/е оң жақ жауырынға, иыққа беріледі, ал аппендицит кезінде ауырсыну оң жақ мықын аймағында болып,иррадияцияланбайды. Сонымен қатар жедел холециститте ауырсыну тамақтану диетасын бұзумен байланысты болса,аппендицитте тамақтануға байланыссыз. Жатырдан тыс жүктілік- ауырсыну кенеттен басталып бүкіл іш аймағы н/е қасаға үсті ауырады, жедел аппендицитте бұндай локализация болмайды.Жатырдан тыс жүктілікте ауырсыну белге, тік ішекке беріліп ұстама тәрізді болса,ал аппендицитте оң жақ мықын аймағы ауырсынып,ешқайда таралмайды ж/е ұстама тәрізді болмайды. Естен тану мен бас айналу, сонымен қатар етккірдің кешігуі, қынаптан қанды бөліністер үзілген жатырдан тыс жүктілікте жиі кездесетін көріністер. Жүрек айну мен құсу екі ауруда да болатын симптомдар. Жүктілердегі ерекшеліктері: жүктілердегі ең бірінші ерекшеліктің бірі ауырсыну сипатының айқын болмауы(жүктілер оны жатырдың созылуы кезінде болатын ауырсынумен шатастырады), сұрастыру кезінде ауырсыну эпигастрия аймағында басталып оң жақ мықын аймағына ауысқанын(симптом Кохера-Волковича)білеміз. Ішті тексеру кезінде ауырсынудың локализациясы жүктіліктің аптасына байланысты оң жақ мықын аймағында емес, одан жоғары болады. Жүктіліктің 3 триместрінде соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндісі ұлғайған жатырдың артында орналасқандықтан ішектің тітіркену симптомдары теріс болады. Көп жағдайда жүктілерде дене қызуы субфебрильді, жүрек айну мен құсу жүктілердің өзінде кездесетін белгі болғандықтан оған аса мән берілмейді.

7. Кардиогенді шок.Топтастыру.Шұғыл көм.көрсету.принциптері. Кардиогенді шок – сол жақ қарынша жеткіліксіздігінің өте ауыр түрі, бұл кезде миокардтың жиырылу қабілеті(қанның минуттық лақтыру көлемі) кенеттен төмендеп, мүшелер мен тіндердің оттегімен қамтамасыз етілуі нашарлап, өмірге маңызды мүшелердің қызметі бұзылады. Топтастырылуы: А. Рефлекторный шок (болевой коллапс) аурудың алғашқы сағаттарында жүрек тұсының қатты ауыруымен басталады,яғни жалпы перифериялық қантамырлық қарсыласудың рефлекторлық төмендеуінен болады. Бұл кезде науқаста систолалық АҚ 70-80мм.с.б,бозару,суық тер,брадикардия,экстрасистолия,атриовентрикулярная блокада болады. Б. 1. Тахисистолалық түрі (тахиаритмический вариант) -пароксизмальды қарыншалық, суправентрикулярлы тахикардиядан кейін ж/е пароксизмальды жыбыр аритмия (мерцательная), жүрекшелер дірілінен(трепетание) кейін алғашқы сағатта дамиды. Науқаста артериальды гипотония, перифериялық қанайналым жетк-к симптомдары,олигоанурия,жүрекшелер фибрилляциясы дамиды. 2. Брадисистолиялық түрі (брадиаритмический вариант) өткізгіштігі 2:1,3:1 толық атриовентрикулярлы блокада, Фредерик синдромында(толық атриовент.блокада+мерцательная аритмия), сонымен қатар жайылған ж/е трансмуральды МИ-ң алғашқы сағаттарында дамиды. науқаста шоктың ағымы өте ауыр өтеді, өлім себебі сол жақ қарынша жетк-гі, жүрек асистолиясы,қарыншалар фибрилляциясы. Шұғыл көмек: Шұғыл көмек этап б/ша жүргізіледі. 1.Өкпеде айқын іркіліс болмаса:науқастың аяғын 20º-қа көтеріп жатқызамыз;оксигенотерапия; жансыздардыру- морфин 2 – 5 мг в/в, повторно через 30 мин или фентанил 1-2 мл 0,005% (0,05 - 0,1 мг с дроперидолом 2мл 0,25% в/в диазепам 3-5 мг при психомоторном возбуждении;Тромболитик- гепарин 5000 ЕД в/в струйно; АҚ коррекциялау-200 мл 0,9; натрия хлорида в/в за 10 мин, контроль АД, ЦВД, ЧД, аускультация өкпе,жүрек. Егер көмек болмаса допамин (дофамин) 200 мг в 400 мл 5 % раствора глюкоза ерітіндісімен (увеличивая скорость вливания с 5 мкг/кг/мин) АҚ минимальды деңгейіне дейін.

8.Қалтырау.Қалтырау синдромының ажыратпалы диагностикасы. Қалтырау дегеніміз -дене қызуының жоғарылауы. Ауырлығына байланысты келесі түрлері бар: субфебрильді(37-37,9 °С), фебрильді(38-38,9 °С), пиретикалық н/е жоғары (39-40,9 °С), гиперпиретикалық н/е өте жоғары(41 °С ж/е жоғары). Қалтыраудың 2 түрі бар:қызыл ж/е ақ. Қызыл қалтырау кезінде тері мен мұрын,ауыздың шырышты қабаттары қызыл, құрғақ болады. Науқастың басы аяқ-қолдары ыстық болады. Науқас жиі тыныс алып, ыстықтау сезіміне шығымданады. Қызыл қалтырау кезінде қан тамырлардың қабырғасы кеңейіп, жылу бөліну артады. Балаларда қызыл қалтырау кезінде дене қызуын физикалық жолмен түсіреді н/е парацетамол(10мг/кг) береді. Ақ қалтырау кезінде тері мен мұрын,ауыздың шырышты бозғылт, салқын, ылғалды болады. Қолдары мен аяқтары мұздай салқын болады. Науқас жиі тыныс алады, алайда әлсіздік пен қалтырауға шағымданады. Ақ қалтырау кезінде қан тамырлардың қабырғасының тарылуынан жылу бөліну төмендейді. Балаларда бұл кезде дене қызуын литикалық смесьпен(анальгин,димедрол,папаверин) түсіреді.

9.Өкпеден қан кету.Клиника.Диагностика.Шұғыл көмек. Өкпелік қан кету (гемоптоэ) – өкпелік немесе бронхиальды қантамырлардан қан кетумен және тыныс жолдарынан қан бөлінумен көрінетін жағдай. Клиника: Аурдың алғашқы симптомдары болады:жөтелу, кеуде клеткасындағы ауырсыну,гипотония; әлсіздік, бас айналу, естен тану жағдайы, АҚҚ төмендеуі, жөтел ашық түсті қан ұйындылары бар қақырықпен,акроцианоз, тахикардия. Шұғыл көмек: өкпелік қан кетуді байқаған уақытта науқастың басын көтеріп қоямыз. Сосын науқасқа еркін дем алуына жағдай жасаймыз, ол үшін, қысып тұрған киімдерін шешіп, аузында протездер болса оларды алып тастаймыз. Егер қан кету массивті түрде болып, науқас есінен танып қалса, оны бір бүйіріне жатқызамыз да,науқасты тез арада тыныштандырамыз. Жеуге, ішуге ештеме беруге болмайды. Өкпелік қан кету кезінде венаға мүмкіндігінше бірнеше рет ерітінді (1000-3000 мл клиникалық сипатына байланысты:0,9 % натрий хлориды, 5 % декстроза) және фибринолиз- аминокапрон қышқылын 100 мл(5г) 5% ерітіндіні т/і жібереміз.

10. Ауруханадан тыс босанулар.Ауруды ауруханаға дейінгі жүргізу тактикасы. Ауруханадан тыс босанулар жиі мерзімінен бұрын босану, мерзімі өтіп босану, стремительные роды кезінде болады. Оларды 2 топқа бөлеміз. 1-топ үйде мәжбүрлі түрде босану(стремительные роды у многорожавщих), жолдағы (поезд, самолет)босанулар да осы топқа кіреді.2-топ стационарда босанудан бас тартқан әйелдер(әдет ғұрып, діни сенімдеріне б/ты) жатады. Ауруханаға дейінгі жүргізу тактикасы: -жүктіліктің аптасын, босанудың кезеңін анықтау;-егер босану үйіне транспортировкаға мүмкіндік болмаса, босанушыларға арналған укладканы дайындау;-босанудың бірінші кезеңі күтетін(выжидательным) болуы тиіс;-толғақтың дамуын,ұрықтың жүрек соғысын, ұрықтың қай жерімен келе жатқанын бақылау керек;-жатыр түбі биіктігін анықтау;-босанудың 1-кезеңі жатыр мойнының толық ашылуымен (10см)аяқталады; Сыртқы жаныс жолдарын йодпиронмен өңдеу;-босанушыны төсекке жамбасын көтеріп жатқызу; -стерильді перчатканы киіп, шап аралықты күшену кезінде сәл басу керек(бала басының уаытынан бұрын шалқаюынын алдын алу үшін); -баланың шүйдесі мен төбесі шыққанда,сол қолмен баланың шыққан бөлігін жай шалқайтады;- баланың басы кері бұрылу жасап, иығы шығады;- баланың басын екі қолмен ұстап босанушыға күшенуін сұрайды;- қасаға астында баланың иығының 1/3 болғанда ұрықтың басын абайлап көтереді, ұрықтың екінші иығы мен басқа бөлігі туылуы үшін;- бала туылғаннан кейін аузы мен мұрнынан бөтен заттарды сорып алады;-бала бірінші рет жылағаннан кейін кіндікті өңдеп 2 лигатура қояды, екі лигатура арасын стерильді қайшымен кеседі. культті 5% йодпен өңдеп стерильді салфеткаға қояды;-плацента туылғаннан кейін оның бүтіндігін,құрылысын, қабықшасының бүтіндігін,консистенциясын,түсін қарап,бағалайды;- босанушыға қуыққа катетеризация жасау;-босану үйіне босанушыны,нәрестені,плацентаны госпитализациялау. Егерде ұрық көлденең н/е аяғымен келсе онда міндетті түрде жедел босану үйіне госпитализациялау керек!!!

Аналық без кистасы аяқшасының бұратылуы. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Аналық без кистасының бұралуы –аналық без кистомасы немемс кистасының асқынуы. Аурудың басталуы дене қалпының біреден ауысуынан және күшенуден, жөтелден, ауыр жұмыстан кейін құрсақ қуысының қысымының жоғарлауынан болады. Бұрылыуы біртіндеп 90-180˚және толық 360 ˚ бұрылуына бөлінеді. Клиникасы: іштің төменгі жағында бірітіндеп күшейетін ауырсыну, ауырсыну сегізкөзге және аяққа берілуі мүмкін, жүрек айну, құсу жеңілдік әкелмейді, терінің бозаруы, суық тер, дене температурасының жоғарлауы, ішектік диспепсия, қан қысымының төмендеуі, жүрек соғуының жиілеуі. Диагностикасы: жалпа қарау, сұрастыру,акушерлік анамнез, ТАЖ,

ЖЖЖ дене температурасын, АҚҚ анықтау. Пальпация щеткин симптомын анықтайды. перкуссия жасау. Шұғыл көмек көрсету: жедел госпитилизация көп салала стационарға. Науқасты үйде қалдырмайды.

12.Ботулизм. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Ботулизм – дегеніміз ботулизм бактериясының токсинінің (уының) болуынан туындайтын ОЖЖ зақымдаумен жүретін ауру. Ботулизм бактериялары анаэробтар болып табылады, яғни тек қана оттегі мүлде жоқ ортада ғана тіршілік ете алады. Олардың қалыпты тіршілік ететін ортасы - топырақ болып табылады, сол арқылы суға, жемістер мен көкөністерге, тағамдарға, ал бұл өз кезегінде адамның ішек жолдарына түсуіне септігін тигізеді. Қоршаған ортаның қалыпты жағдайында токсиндер 1 жылға дейін, ал консервіленген тағам өнімдерінде жылдар бойы сақталады. Көбіне үй жағдайында дайындалған қолдан жапқан саңырауқұлақ,баклажан, көкөніс салат,ет, балық консервілерін пайдаланғаннан болады. Клиникасы:әлсіздік, іш ауруы, құсудың пайда болуы, көз алды торланып, бұлдырайды, бір нәрсе екеу болып көрінеді, ішкен асы тамақтан өтпей, шашалады, жұтыну қиындайды, даусы қарлығып, мұрын арқылы сөйлейді, уланғанда адамның көзі қитарланып, бұлдырайды, қабағы түсіп, көзі көрмей қалуы мүмкін. Диагностика. көбіне жоғарда айтылғандай дұрыс өңделмеген консервирленген тағамдардан болады. Дәрігер құсық массасын, тағамды стерильды банкаға не приборға салып алу керек. Тез арада лабороторияға жеткізілуі керек. Шұғыл көмек: жедел түрде жуан зондпен асқазанды тазалау, алғашқы тазалауды қайнаған сумен жуу керек себебі ботулин токсинин ыдыратпай алу үшін. Кейін нейтрализация үшін 2% нартий гидрокарбонаты ерітіндісімен жуады. Асқазан –ішек жолдарындағы ботулинтоксинин тазалау үшін тұзды іш жүргізетін препарат береді. Науқасқа көп көлемдегі су ішкізеді диурезді бақылап отыру арқылы. Жағдайы ауры науқасқа госпитилизацияға дейін дезинтокационды терапия жүргізеді. Сонымен қатар прозерин 0,05% — 2 мл б/е не тері астына, балаға 10 жасқа дейін — 0,05 мп/кг, 10 жастан улкен -2 мл. Егер ауруханаға жеткізу ұзаққа созылса ботулинге қарсы антитоксикалық сыворотка қолданылады. Тыныс алу функциясының бұзылысында оларды жою үшін оксигенотерапия, қосымша дем беру, ИВЛ жасайды. Симптоматикалық ем жүргізеді. Госпитализация; жедел түрде инфекционды болницаға жеткізу.

13.Қарыншалық пароксизмдік тахикардия. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Пароксизмальды тахикардия жүректің жиырылуының кенеттен жиілеп, минутына 140-220 ретке дейін соғуы. Осындай ұсатама кезінде науқас әлсіздікке, кеуде артындағы ауырсынуға не қысылуға, ентігу, қоқыныш сезіміне шағымданады. Паррксизмальды тахикардия 2 ге бөлінеді: қарыншаүстілік, қарыншылық. Мұндағы қарыншалық пароксизмальды тахикардия ЭКГ-дағы QRS комплексінің едәуір кеңеюі мен бұзылуымен жүретін ж.рек ырғағының бұзылуы. Клиникасы: ұстама бұл кезде кенеттен басталады және бірден басылады. Науқаста жүрек тұсында жүрек ұшы түрткісі қалыптасын жүрек соғуы бірітіндеп күшейеді. Сонымен қатар гемодинамиканың бұзылуымен: жүрек шығарылымынығ төмендеуімен, АҚҚ төмендеуімен, жүрек тұсында ауырсынумен және жүрек жеткіліксіздігінің клиникалық көрінісімен жүреді.ұстама кезінде орталық жүйенің бұзылыуы болуы мүмкін. Бұл кезде терлеу күшейеді, бас айналу, көздің қарауытуы, қолдардың дірілдеуі болуы мүмкін. ұсатама кезінде науқас әлсіздікке, кеуде артындағы ауырсынуға не қысылуға, ентігу, қоқыныш сезіміне шағымданады. Диагностикасы: сұрастыру, қарау, ЭКГ түсіріу. ЭКГ-да – QRSкомплексінің деформациясы және кеңеюі, RS-T сегменті мен Т тісшесінің орналасуында дискординация болады. Шұғыл көмек көрсету принциптері: жалпы шаралар: оттегі беру, ЭКГ мониторингі, науқас жағдайын бағалау. Пароксизмалды қарыншалық тахикардияны басу үшін 2% 6-8мл лидокаин ерітіндісін көктамырға енгізеді. Сонымен қатар 2,5 %4 мл этмозин, ритмонор 70 мг, кордорон 5 %6-9 сл не амидорон 300 мг беруге болады. Егер аталған терапия әсері болмаса онда ЭИТжасалады. QТ аралығы ұзаруы болса көктамырға 25 % 8 мл магний сульфатын енгізеді, кажет болса тағы қайталайды. Тахикардия басылған сон магний сульфатын тамшалатып енгізген жөн.

14.ЖМҚБ. Жіктелуі. Диагностикасы.

Инсульт –инфарк және ми затына қан құйылумен жүретін бас ми қанайналымының бұзылуы. Классификация: жалпы ЖМҚБ бөлінеді: ми қан айналымының бұзылуына ауысатын, инсульт. Мұндағы ми қан айналымының бұзылуына ауысатын өзі бөлінеді: транзиторлы ишемиялық атака, жедел гипертоникалық знцефалопатия. Инсульт: ишемиялық инсульт, гемморагиялық инсульт, аралас инсульт. Гемморагиялық инсульт қанның құйылу орнына байланысты: ми ішілік қан құйылу, субарахиноилды қан құйылу, субдуральды гематома, байланысқан қан құйылу. Диагностикасы: науқастың жалпы жағдайын бағалау, жалпы қарау: бас қаңқасын пальпациялау/бас жарақатын анықтау үшін/, сыртқы есту және мұрын жолдарын қарау. Пульсты анықтау,ТАЖ.АҚҚ өлшеу. Жүрек аускультациясы, неврологиялық статуты анықтауда мән беріледі: аяқ-қолдардағы қозғалыстар, науқасқа қолын 10 с дейін көтеріп тұруын өтінеді, парестиялық болса қол жылдам түсіп кетеді. Сойлеудің бұзылуы, науқас жалпы сөздерді дұрыс айта алмайды аузында ботка бар сияқты болады. Бас қаңқалық иннервацияның бұзылуы: беттің асиммертиясы, дисфагия болады. Естің жоғалуы,сопор, кома. Көз алаңының дефектісі. Қандағы қант деңгейін анықтау.

15.Тұншығу. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Тұншығу –кенеттен немесе әдейі тыныс жолдарына сұйықтықтың жиналыуы, өкпелік газ алмасудың толық тоқтауы. Тұншығудын түрлері: шынайы –тыныс сақталған бірақ тыныс жолдарына сұйықтықтың жиналуы; асфикйиялық –тыныс жодарын судың алғашқы порциясы түскеннен ларингоспазнан өкпелік газ алмасудың тоқтауы; сипкопальды –қанмен қамтамасыз етудің біріншілік тоқтауы; екіншілік тұншығу –судың түспеуінен емес басқа себептен науқастың өлімі. Клиникасы: алғашқы кезеңде науқас есі және тыныс сақталған болады, кейде қозғыш не есі анық болмады/заторможенный/ болады. 18-20 ˚С суға тұншықсада науқас дірілдейді. Тері жамылғысы мен көзге көрінетін шырышты қабаттары бозғылт не көгерген болады. Тынысы жиі, шулы, жөтелмен бөлінеді. Іштің жоғарғы жағы ісінген болады ол судың белгілі бір мөлшері жиналғаннан. Агональды кезенде есі жоғалған, жүрек жиырылуы сақталған. Тері жамылғысы суық, бірден көгерген. Жүрек жиырылыуы әлсіз, сирек, аритмиялық. Пульс ұйқы және сан артериясынан анықталады. Қарашық рефлекісі әлсіз. Сирек тұншыққан адамның аузын ашу мүмкін емес. Клиникалық өлім кезеңі тынысы және пульс соғуы жоқ, қарашық ұлғайған, жарыққа өзгермейді. Шұғыл көмек көрсету принциптері: 1. Науқасты судан шығару. 2. Науқасты ішімен өзіңнің тізене орналастыр, судың шығуына мүмкіндің бер. Ауыз қуысын бөгде заттардан тазарт. 3. Ұйқы артериясынан пульсті және қарашықтың жарыққа реакциясын анықтаныз. 4. Егерде пульс пен қарашық реакциясы жоқ болса жүрек-өкпелік реанимацияға көшініз. Науқас өз-өзіне келгенге дейін жүргізіледі. 5. Науқас өзіне келгеннен кейін тұрақты бір қырынан жатқызыныз. Науқасты жылытыныз. 4 процентті натрий гидрокарбонаты 0,2-0,3 мг/кг ерітіндісін тамыр/і беру міндетті. Көрсеткіштер бойынша 20 процентті нартий оксибат ерітіндісі 80-100 мг/кг тамыр ішіне. Егерде науқас агоналды кезеңде болса суды шығаруға уақыт жоғалтпай бірден жүрек-өкпелік реанимацияға көшініз. Жүрек қызметі қалпына келгеннен кейін жасанды өкпе вентиляциясы жалғастыру 100 %оттегі, 2 сағаттан кем емес. Кейін оттег і көлемін төмендетеді 50-60%. Өкпе ісінуін және ми ісінуін алдын алу үшін преднизалон 30мг/кг, диуретик фуросемид 20-40 мг.

16.Ларингоспазм. Бронхоспазм. Ажыратпалы диагнозы. Шұғыл көмек көрсету принциптері. Ларингоспазм –көмей мускулатурасынң спазмнан ұстаманың пайда болып дауыс саңылауының тарылуына алып келеді. Клиникасы: инспираторлы ентігу, тыныс алуға мойын және кеуде клеткасының бұлшықеттерінің қатысуы, қалқанша шеміршегінің экскурциясы анықталады,тыныс алғанда жоғары, тыныс шығарғанда төмен қозғалады, тыныс ритмінің баяулауы, көмей шуының қалыптасуы, венозды стаз, пароксизмальды пульс. Ал бронхоспазм – бронх бұлшықеттерінің жиырылуынан бронхтардың обструкциясын шақыратын тыныс жеткіліксіздік жағдайы. Клиникасы: экспираторлы ентігу, құрғақ жөтел қиын бөлінетін қақырық, мойын бұлшықеттеріне күш түсуден тыныстың қысқаруы, диффузды цианоз, тыныс алғанды мойын веналарының ісінуі, тыныс алу жиілеген, тыныс шығару ұзақ, сойлеу қиын. Жедел көмек: ларингоспазм кезінде эмоциональды және психикалық тынышталу, жоғарғы тыныс жолдарының өткізгіштігін қалпына келтіру, стенозды азайту үшін аяқты ыстық суға салу, горчиник қолдану. Жартылай отырған қалыпта жылы су ішкізу, ылғалды оттегіммен ингаляция жасау. Преднизолон 3% 60-90мг тамыр ішіне, хлоропирамин 2% 1,0 мг, димедрол 1% 1,0,тамыр ішіне не б/е. Бронхоспазм –бронхоспазмды шақыратын факторды жою, тыныс алуды жақсартатын жағдай жасау –терезені ашу, киімдерін шешу, сальбутамолмен ингаляция жасау, эуфиллин 2,4% 10-15 мл тамыр ішіне, предизолон 60-90 мг.

17.Жарақаттық шок. Жіктелуі. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Жарақаттық шок – механикалық жарақаттан кейін организмге қауіп әкелетін жағдай. Классификациясы. Ағымына байланысты: біріншілік –жарақаттан кейін бірден дамиды; екіншілік –жарақаттан кейін бірнеше сағаттан кейін дамиды. Кезеңдері. Компенсирленген –шок көрінісі бар бірақ АҚҚ калыпты, организм күресуге қабілетті. Декомпинсерленген –шоктың барлық клиникасы бар және гипотензия анық. Рефрактерлі шок –бароық жүргізген терапия нәтижесіз. Ауырлығына байланысты: 1 деңгей –САҚ 100-90мм.рт.ст.пульс 1 мин 90-100. 2 деңгей - САҚ 90-70мм.рт.ст.пульс 1 мин 110-130. 3деңгей - САҚ 70-60мм.рт.ст.пульс 1 мин 120-160. 4деңгейде АҚҚ, пульс анықталмайды. Кезеңдеріне байланысты: эректильді және торпидті болып бөлінеді. Жедел көмек: науқас жағдайын бағалау, қанды тоқтату /тампанада, қысатын байлам, жгут салу/ ауырсынуды басу /0,5мл 1% атропин ерітіндісін,2мл 1% дифенгидрамин/димедрол/ / транспорттық мииобилизация, жоғалған қан көлемін қалпына келтіру 6%полиглтикоген енгізеді, жеңіл және орташа ауырлықта кристаллоидарды енгізеді. 0,9%нартий хлор ертітіндісін, 5% глюкоза. Госпитилизацияға көорметкіш: абсолютты барлық науқас гаспитилизацияланады.

18.Хирургиядағы «жедел іш». Ажыратпалы диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Хирургиядағы жедел ішекке –жедел аппендицит, жедел перитонит, 12елі ішек пен асқазан ойық жарасында, жедел холецистит, панкреатит, жедел ішек өтімсіздігі. Жедел аппендицитте ауырсыну бірден басталады, оң жақ мықын аймағында орналасады, жүрек айну, құсу алғашқы сағаттарды, құсу бірретік, ауыздың құрғауы, дене температурасының жоғарлауы 37,5-37,8 ге дейін көтерілуі, науқас қалпы бүйірінен жатып аяғын бүгіп жатады. Щеткин-Блюмберг, Ситковский, Ровзинг, Воскресеньский симптомдары оң. Жедел көмек: Жедел т.рде хирургиялық бөлімге госпитилизация.. Жедел перитонтте ауырсыну бірден басталады іштің барлық аймағында жайылады. Интоксикация күшейген сайын ауырсыну әлсірейді, жүрек айну құсу болады, құсық алғашқы кезде ішкен тамақтарды құсады, кейін өттік, іріңді иіспен болады. Алғашқы кезде мазасыз болады кейін. Жедел көмек: экстеренно хирургиялық бөлімге госпитилизацияға көрсеткіш. Асқазан мен 12 елі ішек ойықжарасында эпигастрия аймағында қысып аурысыну, көбіне аш қарынға таңғы сағат 4-5 шамасында, тамақ ішкенен кейін басылады. Диспепсиялық синдром және астено-вегетативті бұзылыстар болады. Жедел көмек. Жедел т.рде хирургиялық бөлімге госпитилизация. Жедел холецистит анамнезінде бауырлық колика кездеседі, ауырсыну оң қабырғаастында, ұзақтығы 30 мин. Ауырсыну майлы тағамдарды пайдаланған кезге байланысты. Мерфи, Ортнер, симптомдары оң. Хирургиялық бөлімге госпитилизация, траспортировка носилкада арқасымен. Жедел панкреатит ауырсыну, құсу, метеоризм. Аурысыну бірден басталады, майлы тағамдарды жегенде алкоголь пайдаланғанда пайда болыды, кіндіктен жоғары аймақта ауырсыну болады. Симптом Мондора сияқты бетте цианоз пайда болады, мейо-робсон, керта, губергрица, грота белгісі оң. Жедел көмек: жалпы жағдайын бағалау, инфузионды терапия натрий хлорид 0,9% -400мл, глюкоза 5%-400мл. Орташа ауырлықта спазмолитиктер қолданады дротоверин тамыр ішіне 40-80 мг, айқын ауырсынуда наркотикалық емес анальгетик қолданылады, кеторолак 30мг. Жедел ішек өтімсіздігі –ауырсыну бірден, толғақ тәрізді іштің ауыруы, іші ісінген, нәжіс пен газдың болмауы, көпреттік құсу, жеңілдік әкелмейді, ішек перистальтикасы болмайды, организмнің сусыздануы. Жедел көмек: экстренно госпитилизация.

19.Көмейдегі бөгде зат. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Көмейге бөгде зат болып ет не балық сүйектері, ине, булавкалар, түйме, тіс пртездері, монета, ойыншықтардың майда бөлшектері тұрып қалуы мүмкін. Клиникасы бөгде заттың көлеміне орналасуына байланысты. Үлкен емес зат тұрып қалса жөтел дірілі, тыныс алудың қиындауы, цианоз. Кейін даусының қарылуы пайда болады, көмейде ауырсыну пайда болады. Жөтел ұстамасы периодты қайталап отырады. Бөгде зат үлкен емес болса тыныс алудың қиындауы бастапқы кезде болмайды шырышты қабаттарды зақымдағанда қан құйылулар пайда болып тіндердің ісінуі болып көмей тарылады нәтижесінде тыныс жеткіліксіздігі пайда болады. Бөгде заттардың тұруынан асқыныстар көмей абцессі, флегмонозды ларингит, сепсис дамиды. Бөгде зат улкен болса дауыс шелінің обтурациясына алып келип соңы өлімге алып келеді. Зардап шеккенді жедел түрде стационарға жеткізеді. Бөгде затты алу үщін науқастың жағдайы мен бұлшықет тонусына байланысты. Егер науқас есі анық болса жауырынаралығынан 3-4 қысқа күшті соққы береді. Басқа вариант науқастың артынан келіп эпигастрий аймағынан ұстап кеуде тұсынан құшақтап кеуде клеткасын қысады. Бөгде затты ауызға қарай қысады тыныс шығаруды қамтамасыз ете отырып, сонымен қатар тыныс алуды қамтамасыз етеді. Егерде дәрігер келгенде науқас ес-түссіз жатса Хаймлиха премы қолданылады.

20. Комалар. Глазго шкаласы бойынша комалардың жіктелуі.

Кома –бұл сыртқы тітіркендіргіштерге реакция болмайтын ессіз жағдай. Пайда болуына байланысты біріншілік, екіншілік болып бөлінеді. Церебральды кома –апоплексиялық кома, бассүйек-ми жарақаттары, ми ісігінде болады. Соматогенді жарақаттар, инфекциялық аурулар, мидың және оның қабаттарының қабынуы, эноеринді аурулар, термиялық жарақаттар, бауыр, бүйрек, ұйқы безінің зақымдануы. Глазго шкаласы бойынша бағалауда: көзін ашуы,қозғалу белсенділігі, сөйлеу реакциясын бағалайды. Көзін ашу спонтанды болса 4, бағытталған сөзге жауап беру 3, ауыр тітіркендіргішке жауап беру 2, жауап жоқ болса 1 балл беріледі. Қозғалу белсенділігі берілген тапсырманы орындайды 6, ауыру сезім тітіркендіргішті итереді 5, ауру сезіміне аяқ қолдарының жұлқылауы 4, ауру сезіміне тоникалық бүгілу3, ауру белгісіне тоникалық жазылу 2, жауап жоқ 1. Сөйлеу реакциясы дұрыссқйлеу 5, шатасып сөйлеу 4, түсініксіз сөйлеу 3, буынсыз дыбыстар 2, жауап жоқ 1. Алынған ұпайлардың жалпы санын қосу арқылы науқас жағдайы бағаланады. 15 –есінің бүтіндігі, 13-14- есеңгіреу, 9-12 –сопорға, 4-8 комаға, 4 ми өліміне сәйкес келеді.

21Гипертониялық криз. Анықтамасы. Клиникалық жіктелуі. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Гипертрниялық криз –артериялық қан қысмының кенеттен күрт жоғары санға дейін көтерілуі және артериялық гипертензияның симптомдарынынң тереідей түсуі мен жаңа белгілердің пайда болуын айтады. классификациясы асқынуына байланысты: цереброваскулярлы /инсульт,субарахноидальды қан құйылу, жедел гипертоникалық энцефалопатия мидың ісінуімен/; кардиальды /жедел жүрек жеткіліксіздігі, МИ, жедел коронарлы синдром/ жедел аортаның жыртылуы, жедел бүйрек жеткіліксіздігі, жедел ретинопатия. Клиникалық классификациясы:2 ге жіктеледі: Ітип, ІІ тип. І тип /адреналды/айқын вегетативті-тамырлық реакция түрінде кенеттен дамиды. Ең негізгі симптом психоэмоциональды қозу, бастың кенеттен ауруы, көздің бұлдырлауы, қарап тексергенде беті мен мойнында қызыл дақтар көрінеді. Аталған криз ұзактығы 1-3 сағат. ІІ тип кризі /ноадреналды/ аурудыі соңғы сатысында дамиды, негізінде су-электорлиттік тепе теңдік бұзылыстары болады, сондықтан бірітіндеп дамиды. Науқаста баяу түрде үдейтін бас ауруы, бас айналу, ұйқышылдық, лоқсу болады. Қарағанда: науқас есеңгіреген күйде болады, сұрақтарға жауап бермейді. САҚ қарағанда ДАҚ жоғары болады. Жедел ем: гипертензиялық кризде алғашқы 2 сағатта 25% түсіру, содан соң 2-6 сағатта 160-100 мм.сын.бағ.дейін түсірк керек. науқастың басынжоғары көтеріп, әр 15 мин сайын АҚҚ өлшеп отыру керек және пероральды гипотензивті препарат беріледі/нифидипин 10-20 мг тіл астына, каптоприл 6,25 мг 1 рет тңл астына. Пропранолол. Бисопролол, меторолол./ мидың шеткі қан тамырлар қарсыласуын төмендету және тұрақтандыру үшін винкамин 30мг. 40-80 мг фуромеид. Криздің тырысулық түрінде диазепам 10-20 мг к/т, қосымша 2,5 мг магний сульфаты.

22Ашық бас сүйек-ми жарақаты. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Ашық бас сүйек-ми жарақаты – бассүйектің, оның негізінің зақымданып сынуы, қа нжәне ми сұйықтығының ағуымен жүретін зақымдану тән. Клиникасы: симптом Бэттла –самай сүйегінің емізік тәрізді өсіндісінің терісіне қан құйылу. Ошақты Симптом –периорбитальды клечаткаға қан құйылу. Бас-ми ішілік қысымның жоғарлауы. Көз қарашықтарының бір жақта өзгеруі бас миына қан құйылғаны мен құрылымының өзгеруін білдіреді. Жалпы милық симптомдар: бас ауру, бас айналу, церебральды астения, көз түбіндегі өзгерістер болады. Зақымдалу ауыр болса милық симптомдар ұзақ болады. Ошақты неврологиялық симптомдар: парездер, салдану, сөйлеудің бұзылуы, кқрудің бұзылуі, ми гипоксиясы, психомоторлы бұзылыстар. Қарашық рекцияларының бұзылысы: қарашық реакциялары әлсіз, ауыр жарақат кезінде мүлде болмайды. Диагностикасы: өмірге қауіпті жағдайды бағалау, АВСД ережесі бойынша біріншілік жжағдайды бағалау –тыныс алу жолдарының өткізгіштігін бағалау, тыныс адекваттылығын, ИВЛ жасуды бағалау, гемодинамиканы және жүрекке жабық массаж жасауды бағалау, жүрек –окпелік реанимация кезінде дәрілік препараттарды енгізу. Екіншілік бағалау басынан бастап аяқына дейін қарап шығып бағалау. Жедел көмек көрсету: ашық және енген жарақаттарды гкбкамен жауып асептикалық басына таңғыш салып жедел госпитилизациялайды. егер науқас есі анық болмаса зембілмен тасымалдаймыз. Сонымен қатар есі болмаса құсықтық аспирация болмас үшін бір қырымен жатқызады. Реанимациялық шараларды ауруханаға дейін бастау керек. Тынсы жолдарының бітнлуін, қан жоғаоту, гемодинамикалық ауыр бұзылыстарды алдын алу қажет. Газ алмасу қалпына келтіру үшін тыныс жолдарын тазалап ауа өткізгіш кою керек.

23 Оба. Клиникасы. Инфекцияның ошағында медициналық қызметкердің әрекеттері.

Оба – қоздырғышы оба таяқшасы, Yersinia pestis шақырылатын зоонозды инфкуционды табиғи-ошақты ауру. Аулы тамшылы, алиментарлы беріледі. Симптомы: дене температурасы 39-40°С дейін жоғарлайды. Бірден бас ауруы, жүрек айну, құсу, қозғыштық. Обаның клиникасы бірден күшейеді. Науқас беті қызарған, склерасы иньекцияланған, тілі қалындаған, ақ құрғақ жабындымен жабылған, іші ісінген, бауыр, кқкбаур ұлғайған, тынысы жиі, беткей, температура жағарлағаннан кейін шап, сан қолтықасты лимфа түйіндері ұлғаяды, тығыз, қоршаған тіндерімен жабысқан, аурысынумен жүреді. Лимфа түйіндері ұлғайған жерде тері үсті қызарған, терңасты май клечаткасы ісінген. Инфекция ошағында мед.қызметкерлердің әрекеті: егер науқаста обаға күдік туса арнай ұйымдастырылған ауруханаға жеткізеді. Науқасты тасымалдау арнайы обаға қарсы киім киію арқылы жүргізіледі. Емдеу ауруханада жүргізіледі. Өмірге қажетті мүшелердің қызметінің көрсеткішіне байланыты емдейді. Оба диагнозы қойылған және күдік болса ол жерге эпидемияға қарсы шаралар жүргізіледі. Ен маңызды анамнезді дұрыс жинау керек, науқас адаммен қарым қатынаста болған адамдарды оқшаулайды, және ол турады оз мекемесіндегі бас дәрігерге хабар береді, ал бас дәрігер санитарно-эпидемиологиялық денсаулық сақтау мекемесіне хабарлайды. Дәрігер науқасты алып кеткенсін қорытынды дезинфекция жасалады.

24 Қысылған шап жарығы. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Қысылған шап жарығы – шап қапшығының құрамының біредн қысылуы. Ол қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылуы жүріп некрозға алыпкеледі. Клиникасы: қысылған шап жарығында шап аймағында жедел бірден ауырсыну болады, ауырсыну жарқ маңында немес іштің барлық аумағына жайылады., жарықтың қалпына келмеуі, жөтел симптомынынң болмауы. Егерде жарық қысылып некроз пайда болғанда ауырсыну интенсивтілігі төмендейді. Науқас жағдай жақсарған сияқты болады. Ал бұл асқынуына алып келеді, яғни перитонит дамуы мүмкін. Диагностикасы: науқас жағдайын бағалау, ТАЖ,ЖЖЖ,АҚҚ өлшейді. Жалпы қарау, жарық аймағына паоьпация жасап, аурысыну және күшін анықтайды. Жөтел симптомы теріс болады. Алдын қалпына келетін жарық қысылғанда қалпына келуі төмендейді. Жедел көмек: егерде өысылған шап жарығына күдік туса хиркргиялық бөлімге госпитилизация жасайды. Науқасты тасымалдау зембілде, науқасқа барынша тыныштық және аурсынуды болдырмау керек. Өмірге қажетті мүшелердің жағдайын бағалау.

25 Үсіктер. Аса салқындату. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Үсіктер – дененің әр түрлі бөліктерін, әсіресе аяқ-қолдарға төменгі температураның ұзақ уақыт әсер етуінен пайда болатын патологиялық жағдай.клиникасы Үсудің дәрежелеріне сай өтеді: І ст –қайтымды, тері аздаған қызарған, тактильды, ауырсыну төмен, сезімталдығы сақталған. ІІст –теріде майда көпіршіктер пайда болады, ішінде серозды сұйықтық болады. Тері жамылғысы цианозданған, тырнақтың алынуы, қимыл-қозғалыстар сақталған. ІІІ ст –көпіршіктер геморрагиялық болады, жұмсақ тіндердің ісінуі тез дамиды, некроз қалыптасқаннан кейін оперативті ем қолданады. ІV ст –буын, сүйектердің зақымдануына дейін алып келеді. Усік болған жерді басып көргенде шына тәрізді болады. Диагностикасы: науқас жағдайын бағалау, ТАЖ,ЖЖЖ,АҚҚ өлшейді. Жалпы қарау, дене тері жамылғысын түсіне, көпіршіктердің сипатына мән беріледі. Сезімталдығынанықтайды. Жедел көмек: науқастың аяқ киімін, қолғабын, шұлығын шешу, ыстық шай беру, аяқ-қолдарды жылы сумен жылыту. Егерде ІІІ- ІV дәрежесі және І-ІІ дәрежесі +қосмша аурулары болса, кант диабеті болса госпитилтзацияға көрсеткіш. Егер уйде қататын болса: төсектік режим, аспирин + аскорбин қышқылы 1 таб.күніне 1 рет. 2-3 кун. Антигистаминді препарат қабылдау, папаверин 1 таб.2 рет күніне. Поликлиникаға қаралу.

26 Жарақаттар. Жіктемесі. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету алгоритмі.

Жарақаттар терінің және шырышты қабаттардың бүтіндігінің бұзылуымен, шеттерінің ажырауымен және жанында жатқан қан тамырлардың зақымдануы нәтижесінде қан ағуымен сипатталатын механикалық зақымданулар. Жарақат ауру сезімімен және дененің зақымдалған бөлігінің қызметінің бұзылуымен жүреді. Классификациясы: пайда болуына байланысты: өндірістік емес/тұрмыстық, транспорттық/, өндірістік, қасақана болған болып бөлінеді. Теріні зақымдануына байланысты: ашық және жабық. Теріге енуіне байланысты; теріге енген және енбеген. Анатомиялық құрылымды зақымдауына байлаысты: сүйек пен буындарды зақымдау, ішкі мүшелерді зақымдау, жұмсақ тіндерді зақымдайтын. Түрлеріне қарай: кесілген, тесілген, жаншылған, тістелген, оқпен жарақаттаған, жыртылған болып бөлінеді. Диагностикасы: жағдайын бағалау, ТАЖ,ЖЖЖ,АҚҚ өлшейді. Жалпы қарау, жараны қай жерді зақымдағанын, шетінің ашылуы, қан кетуді, қызметінің шектелуін бағалау. Сонымен қатар ішкі мүшелердің зақымданулары бар ма соны анықтау. Жедел көмек: ауруханаға дейін қанды тоқтату және іріңдеуді алдын алу, жараны 3%сутегі асқын тотығымен залалсыздандырып залалсыздандырылған дәкемен қан ағып турған жерді 5-7 мин басып турады, артериядан қан кетсе ірі артерияларды басу керек. Жгут салынады. Ауырсынуды басу керек. Трамадол енгізеді. Атропин беруге болады. тасымалдау. Госпитилизация жасайды.

27Естен тану. Клиникасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Естен тану –қысқы уақытқа есін жоғалту. Клиникасы: естен танудың 3 периоды ажыратылады: пресинкопальды – естен тау алды, тұрақсыз бірнеше секундтан бірнеше минутқа созылады. Нағыз Синкопе –естен тану 5-22 сек, сирек 4-5 мин болады. Постсинкопальды – есі мен орентациясының қайта қалпына келуі. науқаста басының айналуы, көзінің қарауытуы, суық тер, бозару, бұлшықет тонусының жоғалуы. Жедел көмек: науқасты арқасымен жатқызып, аяғын көтеріп 15˚, нашатырлы спиртпен дем алдыру, преднизолон 30мг % т/і, 2мл кордиамина. Госпитилизациғы көрсеткіш: естен танудың органикалық себеі болса. Жүрек тоқтауы болса атропин 0,5-1 мг т/і, керек болса 5 мин кейін қайталауға болады. Гипогликемиялық естен тану болса 50мл 40% глюкоза енгізеді. Тырысу ұстамалары кезінде болған естен тануда диазепам 10 мг т/і.

28Бронхоспазм. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері. Балалардағы ерекшеліктері.

Ал бронхоспазм – бронх бұлшықеттерінің жиырылуынан бронхтардың обструкциясын шақыратын тыныс жеткіліксіздік жағдайы. Клиникасы: экспираторлы ентігу, құрғақ жөтел қиын бөлінетін қақырық, мойын бұлшықеттеріне күш түсуден тыныстың қысқаруы, диффузды цианоз, тыныс алғанды мойын веналарының ісінуі, тыныс алу жиілеген, тыныс шығару ұзақ, сойлеу қиын.. диагностикасы: жағдайын бағалау, ТАЖ,ЖЖЖ,АҚҚ өлшейді. Жалпы қарау, көгерулер бар ма, веналарының ісінуін қарайды. Бронхоспазм –бронхоспазмды шақыратын факторды жою, тыныс алуды жақсартатын жағдай жасау –терезені ашу, киімдерін шешу, сальбутамолмен ингаляция жасау, эуфиллин 2,4% 10-15 мл тамыр ішіне, предизолон 60-90 мг. Балалардағы ерекшелігі: бронхоспазм балада болса егер абайлап қараса бронхоспазмды тез басуға және алдын аліға болады. Балада бронхоспазм ұйқысыздықтан басталады, мазасыз терлегіштік болады. Бала қорыққан, көзінің астында көгерулерді байқауға болады. Тынысы қатты, қарылған, бронхоспазм жақындағаннан балад жөтел, мөлдір құрғақ қақырық бөлінеді. Жедел көмек: алдымен баланы тыныштандыру керек, бронхты кеңейтетін препаратпен ингаляция жасау керек, қақырық жакысшығу үшін қақырық шығаратын препарат беруге болады. Есте сақтау керек: балаға жөтелге әсер ететін препарат, антигистаминді препарат өткір иісті тыныштандыратын заттар беруге болмайды. Бөл заттар бала жағдайын нашарлатып жіберуі мүмкін.

29 Гипертермия. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері. Балалардағы ерекшеліктері.

Ыстық өту – сыртқы жылу факторларының әсері нәтижесінде дамитын ағзаның жалпы ысуымен көрінетін патологиялық жағдай. Ыстық өту – темпер атурасы мен ылғалдылығы жоғары бөлмелерде ұзақ отырғанда, климаты ыстық жағдайда ұзақ жүргенде, қапырық, ауа кірмейтін бөлмелерде физикалық жүктеме жасағанда дамиды. Ыстық тиюдің дамуына жылы киім, шаршау, сұйықтық ішпеген жағдайлар әсерін тигізеді. Ыстық өту сұйықтықты көп мөлшерде жоғалтумен жүреді, су-электролит алмасуына, қанайналым және ОЖЖ қызметтеріне патологиялық әсер етеді, миға майда нүктелі қан құйылулар болады. Клиника: науқастар жалпы әлсіздікке, бас ауруына басының айналуы, құлағы шуылдауы, ұйқышылдық, шөлдеу болады, дене қызуы 40-41ºC температураға дейін көтеріледі. Ауыр түрінде тынысы бәсеңдейді, кейде Чейн Стокс тынысына ауысады, АҚҚ төмендейді. Науқас есеңгіреген, есін жоғалтады, тырысу болады, коматозды жағдайға түседі. Кейде сандырақтау, психомотрлы қозу болады, емшек жасындағы балаларда бірінші орында диспепсиялық бұзылыстар көрініс береді (құсық, іші өтуі), дене қызуы тез көтеріледі, жалпы жағдайы нашарлайды, есі бұзылады, тырысу болып, кома дамиды. Гипертермияның үш деңгейі бар: төмен гипертермия - 38ºС ге дейін, орташа гипертермия – 40ºС ге дейін, жоғары гипертермия - 40ºС ден жоғары. Гипертермия түрлері: а) қызыл гипертермия – жылудың түзілуіне, жылудың шығуы тең. Клиникасы: гипертермиялықтері, ыстық, ылғалды, жалпы жағдайы қалыпты. Б) ақ гипертермия – жылудың түзілуі, жылу шығарудан төмен. Себебі, перифериялық тамырлардың спазмы болады. Клиникасы: суық сезіну, терінің бозаруы, акрацианоз, еріннің көгеруі, аяқ қолдың тоңуы. Диагностикасында ең бастысы кардиальный симптомды және дене температурасының жоғарлауы байқалса гипертермияны анықтауға тиімді. Жедел жәрдем. Науқасты жылдам салқын бөлмеге әкелуі, таза ауаның кіруіне жағдай жасау. Киімдерін шешіп, суық су ішкізу, басына суық компресс қою керек. Ауыр жағдайларда суық суға малынған жаялыққа орау және суық су шашу. Қысқа уақыт суық суға түсіреді, ең көп жылу беретін (шап, қолтық) дене аймақтарына мұз қояды. Көп мөлшерде сұйықтық жоғалтқан жағдайда, 300-500 мл натрий хлориді изотоникалық ерітіндісін көк тамырға енгізеді. Тырысу және қозу болса бұлшық етке 2-4 мл седуксен салады. Балаларға аналгин-0,1-1жас, димедрол-0,1-1жас, папаверин-0,1-1жас. Ауруханаға тасымалдау. Ауыр түрінде реанимациялық бөлімшеге, ал жеңіл түрінде терапия бөліміне жеткізіледі.

30Опиаттық кома. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

31. Жедел тыныс жеткіліксіздігі (ЖТН) — бірнеше минуттан бірнеше күн уақыт аралығында қоршаған ауа арасындағы газ алмасу бұзылысы және айналымдағы қаннан гипоксемия және /немесе гиперкапния байқалуы.

ЖТЖ — сыртқы тыныс жүйесі қанның қалыпты газдық құрамымен қамтамасыз ете алмайтын, ентігу байқалатын патологиялық жағдай.

ЖТЖ патогенезі альвеолярлы вентиляция, альвеолярлы мембрана арқылы газдық диффузия бұзылысы нәтижесінде ағзаның оттегілік ашығуы және жүйелер мен мүшелерге оттегі таратылуының тепе-теңдік бұзылысына негізделген. ЖТЖ негізгі клиникалық синдромдары: Гипоксия Гипоксемия Гиперкапния. Клиникалық көркінісі ЖТЖ-ға алып келетін бірінші себебіне байланысты,дегенмен,ЖТЖ барлық түрінде негізгі клиникалық синдроммен сиптомды ажырата. Ентікпе,тыныс алу жиілігінің бұзыуы: тахипноэ, тыныс алу актіне қатысатын бұлшықетермен ауа жетіспеушілігімен сипатталатын,тыныс алудың бәсендеуі, гипоксияның жақындауын,Чейн-Cтокс,Биот,ацидоз дамығанда – Куссмаул тынысын көрсетеді. Цианоз: ерте сатысында тері жамылғысының бозаруы және қалыпты ылғалдылығыны&