Иван ырғып тора, иҙән уртаһына баҫа. Башҡалар ҙа торалар

Иван (ҡанға буялып ҡыҙарған ҡылысын ҡындан һурып сығарып, юғары күтәреп айҡай). Ур-ра! — Ҡазан минеке хәҙер! Ханлығын да, хандарын да башы-тояғы менән миңә һаттылар! Волганы аша сығам да поганый Ҡазанды алмайынса ҡайтмайым!

Шаршау

СӨНСӨ ШАРШАУ

1-енсе сәхнә

Сәхнә төбөндә дата: 1551 йыл. Ҡазан хан һарайының тәхетханаһы. Яҡшы кейендерелгән, алтын таж кейгән дүрт йәшлек хан Үтәмешгәрәй тәхетендә уйнап ултыра, янындағы креслола — әсәһе, ханлыҡ идарасыһы Сөймбикә, түбәһендә алтын башлыҡ.

Үтәмешгәрәй. Әсәкәйем, тышта уйнағым килә.

Сөйөмбикә. Сабыр ит, ҡолонсаҡҡынам. Хан кешегә көйһөҙләнергә ярамай. Ханлығыбыҙҙың бер килке эштәрен бөтөргәс, баҡсала икәүләшеп уйнарбыҙ.

Үтәмешгәрәй. Ниндәй эш, бабайҙарҙың баштарын ҡыҫҡартыумы?

Сөйөмбикә. Көфөр һүҙ һөйләмә, улым. Хандың эше — баш ҡыҫҡартыу түгел, ә баш һандарын арттырыу, ил менән идара ҡылыу.

Үтәмешгәрәй. Ошо тәхеттә атайым бахыр ултырғанда кешеләрҙең баштарын ҡыҫҡартҡан, тамаҡтарын көмөш ҡойоп бөтәштергән, тиҙәр бит һуң. Ҡушаҡ абыйым әйтә.

Сөйөмбикә. Атайың иҫке хан ине, ә һин яңы хан булдың. Яңы хандың ҡылығы ла яңыса. Һәр нәмәлә тәртип булырға тейеш. Тәртип тупһанан башлана: бына атайың заманындағы айбалталы әзмәүерҙәр ҙә, ингән берәүҙең ҡотон осортоп, икеһе ике яғыңда һерәйеп тормай хәҙер. Тәхет ҡотон, ҡурҡыу түгел, һоҡланыу бәрәкәтләй ул.

Үтәмешгәрәй. Һоҡланыу тигәнең кем ул, эргәңдә гел уралған Ҡушаҡ абыймы?

Сөйөмбикә (көлөп). Эй ҡолонсағым, миңә түгел, хан эргәһенә керә бит ул, хан әмерен алырға.

Үтәмешгәрәй. Хан кем ул?

Сөйөмбикә. Һин үҙең, үҙең, ҡолонсағым. Башыңа алтын таж кейеп, хан булып ултыраһың да!

Үтәмешгәрәй. Хан ни тиһә лә, әмере үтәләме?

Сөйөмбикә. Һис һүҙһеҙ, еренә еткереп үтәлә.

Үтәмешгәрәй. Алайһа, Ҡушаҡ миңә хәҙер үк бер ус өрөк, бер ус Әстерхан сәтләүеге килтерһен.

Сөйөмбикә. Баш өҫтө, олуғ ханым. Ҡушаҡ!

Ҡушаҡ (елтерәп инә). Әү, ханбикәм?

Сөйөмбикә. Һине, ханбикәң түгел, ә олуғ хан үҙе саҡырта.

Ҡушаҡ (Үтәмешгәрәйгә баш эйеп). Тыңлим, олуғ ханым.

Үтәмешгәрәй. Хәҙер үк миңә бер ус өрөк, бер ус сәтләүек!

Ҡушаҡ. Йәғни... йәғни мәсәлән?

Сөйөмбикә. Хан әмере ҡыҫҡа: кисә Бохара каруаны килтергән емештәрҙең сифатын үҙе тикшереп белгеһе килә.

Үтәмешгәрәй. Бер аяғың бында, икенсеһе тегендә булһын!

Ҡушаҡ. Баш өстө, олуғ ханым! (Елтерәп сығып китә).

Үтәмешгәрәй. Күҙ асып йомғансы килтереп еткермәһә, Ҡушағыңдың башын киҫерменме икән? Әллә тамағына көмөш кенә ҡойорғамы? Их, ҡыҙғанам бит әле шуны...

Тулы тоҡтар йөкмәгән ике әзмәүерҙе эйәртеп, Ҡушаҡ инә. Тоҡтарҙы тәхеттең ике янына ҡуялар.

Ҡушаҡ. Рәхим итә күр, олуғ ханым. Бересендә — өрөк, икенчесендә — чәтләүек. Иң Юғары сифатлы, ләззәтле.

Үтәмешгәрәй (һәр тоҡтан берәр ус алып, кеҫәләренә сумыра). Ҡалай күп! Нисек ашап бөтөрәйем бер үҙем? Әйҙәгеҙ, күмәкләшеп мөнйөйөк!