Сурврмуд болн даалһвр.

1.Чилдң баатр ямаран күн бәәҗ?

2.Чилдң баатр кен гидг баатрла бәәр бәрлдв?

3.Девлтә шулм Чилдңд ямаран селвг өгч?

4.Өвгн ямаран селвг өгч?

5.Оһтрһуһас баатр яһҗ әмд һарв?

6.Чилдң баатр әмтнд ямаран тус күргв?

7. Туулиг әңглтн, зура тогтатн.

Шарада баатр

Кезәнә нег цагт тавн алд чиктә, тәвн алд бийтә, Тарань күрң мөртә Шарада гидг баатр бәәҗ. Эн сәәндән тесҗ бәәҗ ядад, эҗго эрм цаһан көдәд чолуһар бәәшң делдв. Оһтрһун хумха цаһан үүлнлә хутхлдулн делдүләд орксн, ораһинь очрлад, хор уга алтар алтлад орксн алтн шар цоохр бәәшң болна.

Мөрнәннь бәәшңгнь - көлнь бичә шиврдтхә гиһәд, көвң девсчксн, көлән бичә автха гиһәд, көвң торһн утцар тушчксн, өрүнд босад өл даатха гиһәд, эр цаһан чолу долалһад, өңгтә болтха гиһәд, далад цокгдҗ хургсн элсн деер көлврүләд бәәдг, тавн алд чиктә, тәвн алд бийтә Тарань күрң мөрнь бәәшңгән хамхртлнь тиирв. Эн мөрн яһҗахмб гиһәд, Сәрсн Цаһан Манҗиг гүүлгәд оркв. Сәрсн Цаһан Манҗ көтләд авад ирв. Мөрнь келв: «Бурхн зеерд мөртә Буудя Мергн чамаг ирҗ дәәлҗ, эн отгичнь орулҗ авхар бәәнә», - гив. Сәрсн Цаһан Манҗиг эмәл мөрнд тох гив. Сәрсн Цаһан Манҗ төб мөңгн тохмиг төөрүлҗ тохад, эн мөңгн эмәлиг эвлүлҗ тохад, төб мөңгн көвцгиг кевтүлҗ тохад, хаб мөңгн хазариг хавлулҗ зүүһәд, нәәмн судцар гүрсн нәрн татуриг әрвңтә хавсинь дарулн татад, таг болһад сөөһәд, тахрлад уяд оркв.

Нанла әдлцдг күмн эн замб түвд бәәдм болхв гиһәд Шарада баатр санад оркхлань, сахлнь ширвәһәд, чирәнь шарлад, арань зуугдад, атхнь тинилдлго бәәв. Һарад, болд мөңгн дөрән үзүрт көлнь күрв- угай гисн замд, өлгә болгсн көвцг деер очн мет оч тусв. Гүүлгәд һарв. Гүүлгҗ-гүүлгҗ, Богзатын бор уул деер һарад, босн- ишкләд хара харулдад, бара баралв. Юмн үзгдхш. Уулын белд бәәсн уйн уга хар яшлас авад, нүдән арчад хәләв.

Хархнь харадан кирән, бәрхнь батхнын кирән хар юмн үзгдв. Гүүлгәд һарв. Маңһдур һал үдин аңхунд һолиһәд күрәд ирв.

Буудя Мергн бурхн зеердән сөөчксн, буһ марл хойриг селвн шарчксн кевтҗ. Ур уга цәәһән чангсн, утан уга һалан түлгсн, бухин толһан кирән һанзд боодг-боодгар тәмк чикгсн, буурин толһан дүңгә цог тәвгсн, бурд-бурд ута һарһсн, унтсн унтад уга хойрин заагар кевтнә.

- Бос, нарн деер холд йовсн деер наадый, - гив. Босв. Ур уга цәәһән ууһад, утан уга һалан түләд, буһ марл хойран ик ясинь амарн һарһад, бичкн ясинь хамрарн һарһад идәд-уучкад, ээм-ээмән түшлдәд, эгц сәәхн дууһан дуулдад, ханцн дотран гүңнлцәд, арань хоб-хоб гилдәд, һарад йовв. Эр күүнә үклнь эҗго эрм цаһан көдәд гиһәд, зандн иштә күрл мөңгн җидәрн хатхлцад, өрглцәд авв. Юмн болсн уга. Цасн болтлнь давтсн, цаасн болтлнь нимглсн, деегшән завдхлань деед замб түвиг хоосрадг, дорагшан завдхлань дорак замб түвиг хоосрадг шур хар нертә үлдәрн неҗәд шувтрлдад авв. Шархнь дахн бүрлдәд бәәв. Һунн бухин арсар һоллгсн, дөнн бухин арсар гүрүлгсн, залу күүһәр шахулгсн маляһарн арвад һар дарлдад авб. Юмн болсн уга. Таш-биш бәрлдәд, долан долан дөчн йисн хонгин туршарт ноолдад, догшн хар таша деерән долан миңһ сегсрәд, нәрхн хар таша деерән нәәмн миңһ сегсрәд, долан һолыг бон цокад, дунд чимгинь тас цокад, эв-зевәснь һарһн цокад, һазрт долан тоха турш ортлнь цокад, ухаһинь алдулн цокад, әмнь һартлнь Шарада баатр цокад оркв.

- Арһ бәәнү, әмн бәәнү?- гив.

- Арһ уга, әмн чигн уга. Аврдгин[29] үрн болхла авр, алдгин үрн болхла ал, - гив.

- Аврдгин үрн болад, эн күртл йовҗ йовна болһнчн. Залу күн һурвн һундлта болдг мөн. Һундлан кел шулуһар,- гив.

- Экин геснәс һархларн ээҗиннь алтн шар уургиг аман дүүргҗ эс көксндән һунднав. Амрг-иньгиннь чееҗднь альхан эс күргндән һунднав. Һурвдгчнь гидм болхла, чамаг аллго, чамд алулҗасндан һунднав,- гив.

Хавтхасн цааҗ Манҗин кеҗ өгсн цаһан иштә тоңһргиг хоолурнь хойр - һурв гүүлгәд авв. Кинь хаагдад одв. Отгинь нүүлһҗ авч ирәд, түм күрсн отган дуудад, миңһ күрсн хурлынь залад, боса күүнә бөрвцә, сууһа күүнә сууца хүрм-гиич кеһәд, нәр-наад кеһәд, Шарада баатр амрад, җирһәд бәәв.