Таќырып. Тўтынушы тјртібініѕ теориясы

Дјріс жоспары:

1 Тўтынушылардыѕ нарыќтыќ сўранысыныѕ талєамдыќ теориясын ашып кґрсету

2 Тўтынушыныѕ тауар нарыєында ќабылдайтын шешімдері

3 Тўтынушы ќалауыныѕ экономикалыќ моделі

4 Пайдалылыќ жјне тўтынушыныѕ ќалауы

5 Талєамсыздыќ ќисыєы

Тїйінді сґздер:тўтынушылардыѕ нарыќтыќ сўранысын ќалыптастыру їрдісі, тўтынушы ќалауы, тўтынушы таѕдауы, пайдалылыќ тїсінігі,талєамсыздыќ ќисыєы т.б.

Нарыќтыќ экономикада тауарлар мен ќызметтер тўтынушылардыѕ тўтыну ќажеттіліктерін ќанаєаттандыра отырып, пайданы мейлінше арттыру їшін ґндіріледі. Осы маќсатќа ќол жеткізу їшін фирмалар тауарды ґндіру туралы шешімді тўтынушылардыѕ сўраныстарын, олардыѕ ќандай тауарларды ўнататынын, ќандай баєамен сатып алуєа дайындыєын зерттегеннен кейін єана ќабылдайды. Демек, тўтынушыныѕ нарыќта ќабылдайтын шешімін жјне оєан јсер ететін факторларды зерттеудіѕ практикалыќ маѕызы зор.

Тўтынушыныѕ тауар нарыєында ќабылдайтын шешіміне, оныѕ талєамы жјне баєа мен бюджет јсер етеді. Тўтынушыныѕ ќалауын зерттеу талєамсыздыќ ќисыєыныѕ кґмегімен жїргізіледі. Тўтынушыныѕ шешіміне јсер ететін экономикалыќ факторларды талдау арќылы оныѕ теѕдестік жаєдайы аныќталады. Тўтынушыныѕ таѕдау теориясы жалпы шешім ќабылдау теориясыныѕ негізін ќўрайды. Бўл теорияныѕ ќаєидаларын ќолдана отырып, нарыќта ќабылданатын јр тїрлі шешімдерді талдап тїсіндіруге болады.

Пайдалылыќ жјне тўтынушыныѕ ќалауы

Кез келген тўтынушы ґзініѕ ќаржысын јр тїрлі тауарларєа жўмсай отырып, барынша жоєары пайда алєысы келеді. Тўтынушыныѕ шешіміне экономикалыќ жјне субъективті факторлар јсер етеді. Субъективті факторларєа тўтынушыныѕ ќалауы (ўнатуы немесе артыќ кґруі) жатады. Кґптеген альтернативтердіѕ ішінен тўтынуш ґзініѕ ўнататын немесе басќа тауарлардан артыќ кґретін тауарын таѕдайды. Ќалаєан тауарды сатып алу тўтынушыныѕ бюджетіне байланысты. Ал бюджеттіѕ ґзі табыс пен тауардыѕ баєасына байланысты. Тўтынушыныѕ табысы мен тауардыѕ баєасы таѕдауєа јсер ететін экономикалыќ факторларєа жатады..

Тўтынушы ќалауыныѕ экономикалыќ моделі жеке адамдардыѕ ќалауы туралы болжауларєа сїйене отырып ќўрастырылады:

1. Тўтынушылар тауарлардыѕ альтернативті жиынтыєын бір-біріне ажырата алады. Тўттынушы ґзініѕ ќалауына байланысты альтернативті жиынтыќтардыѕ біреуін таѕдайды, яєни таѕдаєан жиынтыќ оєан басќа альтернативтерге ќараєанда кґп пайдалылыќ јкеледі. Егер тўтынушы альтернативтерді бір-бірінен артыќ кґрмесе, олар оєан бірдей пайдалылыќ јкеледі. Осындай альтернативтерге тўтынушы талєамсыздыќ білдіреді.

2. Тўтынушыныѕ тауарлардыѕ альтернативті жиынтыќтарын таѕдауында їйлесімділік жјне наќты логика бар. Тўтынушы тауар жиынтыќтарын таѕдаєанда, оларєа ќалай болса солай ќарамайды. Егер тўтынушы А, В, С альтернативтерін таѕдаєанда В-єа ќараєанда А-ны ўнатса, ал С-єа ќараєанда В-ны ўнатса онда С-єа ќараєанда А-ны ўнатуы керек. Егер тўтынушыныѕ ќалауы осылай бола тўрып, ол А-єа ќараєанда С-ны алам десе, тўтынушыныѕ таѕдауында ешќандай логиканыѕ болмаєаны.

3. Тўтынушылар аз тауарєа ќараєанда кґп тауардфы ќалайды. Осы болжаудыѕ негізінде, адамдардыѕ тўтыну ќажеттіліктерініѕ шексіздігі жатыр.

4. Тўтынушылар тауарлар мен ќызметтерді таѕдаєанда тјуелсіз шешім ќабылдайды. Олардыѕ шешімдерініѕ сыртќы факторлар (ќызєаншаќтыќ, аяєыштыќ, маќтаншаќтыќ, біреуге еліктеу жјне т.б.) јсер етпейді.