Жатыр мойыны кисталары

Жатыр мойын кисталарының ерекшеліктеоі қандай?

Жатыр мойыны кисталары түзілісі бойынша ретенционды, әдетте көлемі үлкен емес – диаметрі 0,2-ден 0,3 см. Өзектік бездердің бітелуіне байланысты дамиды, жұқа қабатты, мөлдір түсті құрамымен. Бұл кисталар, авторы бойынша Набот деп аталады, бірінші болып ашқаны үшін, набот жұмыртқалары деп аталады(ovula Nabothini) (сурет 6.,4-сурет). Өте сирек жағдайда жатыр мойыны аймағында гартнер жолының ретенционды кистасы кездеседі, оны алып тастау кезінде кистаны сылу операциясы жасалады, бұл кезде жатыр қантамырларын және несепағарды зақымдау қауіпі бар екендігін ескеру керек, себебі мұндай киста жатырдың жалпақ байламына дейін енеді.

Сурет 6,.3-сурет. Гартнер жолындағы қынап кистасы: 1 – жатыр қуысы; 2 – цервикальды канал; 3 – киста; 4 – қынап

Сурет 6.,4-сурет. Жатыр мойыны кистасы.

Жатыр мойыны кисталарын емдеу әдістері.

Кисталардың көлемі үлкен емес болғанда тек бақылауға болады, ал егер көлемі үлкен болса крио- және лазеродеструкция жүргізеді, қазіргі таңда радиохирургиялық әдіске жүгінеді.

Жатыр түтігінің кисталары.

бөлігінде кішкентай кисталар анықталады – морганий гидатидтері, бұл гартнер жолының қалдықтарынан пайда болады. Оларды түтіктерге және аналық безге операция жасау барысында алып тастайды.

Тесттік Тест есептертапсырмалары

Бір немесе бірнеше дұрыс жауап таңдаңыз.

1. Аналық бездің қосалқыларының бойлық өзегінің(гартнер жолының) кистасы түзіледі:

1) Біріншілік Ілкі бүйрек өзегінің рудиментінен;

2) Парамезонефральды өзектің(мюллер) рудиментінен;

3) Урогенитальды синус рудиментінен;

4) Парауретральды жолдардан;

5) Біріншілік бүйрек бастаушасынан;

2. Параовариальды киста түзіледі:

1) Вольфов өзегінен;

2) Мюллер өзегінен;

3) Гартнер өзегінен;

4) Пронефростан;

5) Урогенитальды синустан;

3. Туа пайда болған кисталарға жатады:

1) Жатыр мойынының ретенционды кистасы;

2) Аналық без кистасы;

3) Гартнер жолының кистасы;

4) Параовариальды киста;

5) «шоколадты» киста;

4. Қынаптың кіреберінің үлкен безінің кистасы түзіледі:

1) Вульваның май бездерінде;

2) Вульваның тері бездерінде;

3) Парауретральды бездерде;

4) Ішперденің қынаптық өсіндісінен;

5) Бартолиниев бездерінен;

5. Қынаптың кіреберісінің үлкен безінің кистасы есебінен түзіледі:

1) Шығарғыш өзектің облитерациясы және секреттіңн іркілісі;

2) Тіндердің ыдырауы;

3) Эмбриогенез бұзылысы;

4) Паразитарлы аурулар;

5) Вульва жарақаты;

6. Гартнер жолының кистасы түзіледі:

1) Парамезонефральды өзектен;

2) Вольфов өзегінен;

3) Мюллер өзегінен;

4) Мезонефральды өзектен;

5) Аллантоистан;

7. Аналық бездің шынайы ісіктеріне жатады:

1) Аналық бездің фолликулярлы кистасы;

2) Сары дене кистасы;

3) Параовариальды киста;

4) фиброма;

5) андробластома;

8. Жатыр мойыны кистасы есебінен түзіледі:

1) тіндердің ыдырауынан (некроз кезінде);

2) ағыстың өзгеруінен секреттің жиналуы;

3) паразитарлы генезді;

4) жатыр мойыны жарақаты;

9. Қынап кіреберісінің үлкен безінің кистасын емдеу әдістеріне жатқызады:

1) физиотерапиялық;

2) бездің экстирпациясы;

3) марсупиализация;

4) химиотерапия;

5) криотерапия;

10. Фолликулярлы кистаның дамуындағы этиологиялық факторларға жатады:

1) генетикалық;

2) жатыр қосалқыларының қабыну процесстері;

3) кеш менархе;

4) ұрықсыздық;

5) КОК қолдану;

11. Аналық бездің ретенционды түзілістерін емдеуге қосады:

1) УДЗ бақылауымен түзілістің пункциясы;

2) жедел оперативті ем;

3) кешенді қабынуға қарсы ем;

4) КОК тағайындау;

5) А, С, және Е витаминдерін тағайындау;

12. Аналық бездің асқынбаған ретенционды түзілістеріне оперативті қосылудың көлемі қандай?

1) кистаны алып тастау;

2) аналық без резекциясы;

3) овариоэктомия;

4) аднексэктомия;

5) пангистерэктомия;

Есептер

13. Ауру, 31 жаста, дәрігер-гинекологқка оң жақ үлкен жыныс еріндерінің үлкеюіне, жүру кезінде және жыныстық қатынас кезінде қиындауына шағымданады. Қарау кезінде үлкен жыныс еріндерінің төменгі 1/3 бөлігінде диаметрі 6 см болатын, консистенциясы тығыз эластикалықиілгіш, ауырсынусыз түзіліс анықталды. Қандай диагноз? Қандай шаралар жасау керек?

14. 28 жастағы әйелде, жоспарлы профилактикалық тексерілуде дәрігер гинекологпен айнамен қарау кезінде анықталды: қынаптың жоғарғы 1/3 бөлігінде оң қабырғасының бойымен сопақша формалы, құрамында мөлдір сұйықтығы бар түзіліс анықталды, пальпацияда – консистенциясы жұмсақ эластикалық, диаметрі 5 см, ауырсынусыз. Қандай диагноз? Қандай шаралар жасау керек?

15. Науқаста, 32 жас, жоспарлы профилактикалық тексерілуде диаметрі 0,2-ден 3 см дейін, жұқа қабырғалы, мөлдір құрамды, көп мөлшерде жатыр мойыны кисталары анықталды, жатыр мойыны көлемі үлкейген. 3 жыл бұрын науқас жатыр мойыны эктопиясының емі – криодеструкция жасалған. Қандай диагноз? Қандай шаралар жасау керек?

6.2. Аналық бездің қатерсіз ісіктері және ісікті түзілістері

Сабақтың мақсаты: студенттердің аналық безінің жаңа түзілістері боййынша білімдерін жүйелеу; оларды жиі кездесетін аналық без ісіктерін ерте диагностикалауға және емдеу принциптеріне үйрету.

Сабақтың сұрақтары: студенттерді аналық бездің кисталары мен қатерсіз ісіктерініңпатогенезімен, клиникалық көріністерімен, диагностикасымен, ажырату диагностикасымен, профилактикасымен және емдеу принциптерімен таныстыру.

Студент білуі керек: аналық безқатерсіз ісіктерінің патогенетикалық принциптері бойынша жіктелісін, этиологиясын, клиникалық көрінісін, диагностикасын және аналық бездің ретенционды кисталары мен қатерсіз ісіктерінің емін; аналық без ісігінің «анатомиялық» және «хирургиялық аяқшалары» туралы түсінік. Аналық бездің қатерсіз ісіктері мен ретенционды кисталарының клиникалық ағымдарындағы ерекшеліктерін.

Студент жасай білу керек: қынаптық тексеру кезінде аналық безінің түзілісін анықтау, сонограммада ісіктің бар екендігін анықтау. Жалпы, арнайы тексеру әдістері, сонымен қатар, қосымша зерттеу әдістерінен мәліметтерге сүйене отырып дұрыс диагноз қою және емдеу тактикасын жүргізу аналық бездің ретенционды кистасы мен қатерсіз ісіктері бар науқастарға.

Сабақтың өтетін жері: оқу бөлмесі, гинекологиялық бөлімше, операционная.

Жабдықталуы: кестелер, видеофильмдер, макропрепараттар, микропрепараттар, муляждар, ауру тарихтары, ультрадыбыстық суреттер, тақырып бойынша компьютерлік презентациялар.

Сабақты жүргізу жоспары:

· Ұйымдасқан сұрақтар, негізделген тақырыптар.

· Студенттердің бастапқы білім деңгейін бақылау.

· Оқу бөлмесі. Тақырыпты теоретикалық талқылау компьютерлік презентацияны қолдана отырып.

· Гинекологиялық бөлімшеде жұмыс жасау: 2-3 науқасты қарау тақырыпқа байланысты ауруымен. Ауру тарихын талқылау, операцияларға қатысу.

· Оқу бөлмесінде сабақты ортақтандыру, сұрақтарға жауап беру. Үй жұмысы.

Аналық без ісіктері – жиі кездесетін гинекологиялық патология, әйелдердің жыныстық мүшелерінің ісіктері арасында екінші орында. Аналық без ісігінің жиілігі соңғы 10 жылда 6-–11%-дан 19–-25%-ға дейін өскен. Аналық без ісіктерінің көбісі қатерсіз болады. Барлық шынайы ісіктердің 75-87% үлесі осы ісіктерге келеді. Гинекологиялық стационардағы жасалатын операциялардын 11%-ы аналық бездің ісіктері мен кисталарына немесе олардың асқынуы бойынша жасалады.

МКБАХЖ-10 бойынша жіктелуі

D27. Аналық бездің қатерсіз түзілістері.

N83.0. Аналық бездің фолликулярлы кистасы.

N83.1. Сары дененің кистасы.

N83.2. Аналық бездің басқа анықталмаған кисталары.

Қазіргі таңда аналық без ісіктерінің қандай жіктелісі қолдау тапқан?

Аналық без ісіктерін және патологиялық процесстерін үйлестіру мақсатында ДДҰ Халықаралық комитетімен жасалған (1977) жіктелісін қолданған дұрыс. Бұл гистологиялық жіктеліс, ісіктердің әрбір гистологиялық типінде қатерсіз, шекаралық және қатерлі формаларына бөліп қарастырған.

Клиникалық практикада Пфанненштиль бойынша жіктелістің үлкен маңызы бар (кесте6.1-кесте).

Клиникалық практикада эпителийлікальды ісіктердің, жыныс тәжінің стромасының ісігі, герминогенді ісіктердің маңызы зор.

Аналық без ісіктерінің алуан түрлілігі немен түсіндіріледі?

Аналық бездің көлемді түзілістері, олардың өсіп жетілуі барлық үш ұрықтық жапырақшада жүруімен түсіндіріледі (экто-, мезо-, эндодерма).

Аналық безінің құрылысында келесі тіндер бар:

· эпителийлікальды;

· дәнекер тінді;

· нервті;

· тамырлы;

Жоғарыда аталған құрылымдардан басқа аналық без ісігінің негізі эпителий болуы мүмкін, эндометрийден енген («эндометриоз». бөл.қарау), сонымен қатар жұмыртқа жасуша, құрамында экто-, мезо- және эндодермасы бар. Сондықтан аналық без ісіктері аралас болуы мүмкін.

кесте 6.1-кесте. Аналық без ісіктерінің Пфанненштиль бойынша жіктелуі

Аналық без кисталары

Аналық без кистасы дегеніміз не?

Аналық без кистасы – пролиферацияланбайтын түзіліс, қуысында сұйықтығы бар, оның қабырғасының жасушаларымен өңделетін. Аналық без кисталары табиғаты бойынша ретенционды болып табылады. Олар фолликулдар мен сары денеден дамиды.

Аналық без кистасының этиологиясы қандай?

Аналық бездің ретенционды кистасының дамуы туралы екі негізгі теория бар. Біріншісі жатыр қосалқыларының қабынуынан дамиды деп түсіндіріледі (51,6% жағдайда). Бұл кезде жамбас мүшелеріндегі іркілген гиперемия мен периоофорит дамуының маңызы зор. Сонымен қатар, физиологиялық жағдайда да гиперемия етеккір цикліне байласты көрінеді (овуляция, сары дене дамуының фазасы): жүктілікпен, босанумен, босанудан кейінгі кезеңмен және лактациямен, жыныстық қатынастың үзілуі де себеп болуы мүмкін, аноргазмия, және десоынмен қатар, жатыр ісіктері (миома) 34,2% жағдайда.

Екінші теория – гормональды – науқастың ағзасында гормональды тепе-теңдіктің бұзылуы.

Аналық без кисталарының патогенезі қандай?

Кисталардың дамуы әр түрлі жолмен болуы мүмкін. Кейбір жағдайларда ЛГ мен ФСГ арасындағы қатынастың бұзылуы орын алады, ФСГ-нің жоғарлауы, фолликулярлы киста кезіндегі овуляцияның бұзылуы(ағзада ЛГ жетіспеушілігі), ал сары дене кисталары гипофизбен ЛГ көп өңделуінен дамиды. Басқа жағдайларда іркелген гиперемия фонында дамиды. Үшінші жағдайда – аналық бездің нәруыздық қабықшасының қалындауы салдарынан, пісіп жетілген фолликул ашыла алмайды.

Аналық бездің фолликулярлы кистасы дегеніміз не?

Аналық бездің фолликулярлы кистасы – бір камералы түзіліс, граафов фолликуласының ашылмауы әсерінен дамиды, оның қуысы мөлдір сұйықтықпен толтырылады, бұл сұйықтық гранулезді жасушалардық тіршіл қалдықтары болып табылады (сурет 6.,5-кесте). Фолликулярлы кистаның болуы басқа фолликулалардағы жұмыртқа жасушасалдың жетілуіне және овуляциясына әсер етпейді.

Кистаның клиникалық сипаттамасы қандай?

Фолликулярлы киста өте жиі кездеседі. Көлемі үлкен емес болғанда ол симптомсыз өтеді, көлемі диаметрі 10 см-ге дейін жетеді, дөңгелек формалы, біркамералы, беті тегіс, консистенциясы тығызэластикалық, жұқа қабатты, жылжымалы, пальпацияда ауырсынусыз, аяқшасы бар, өздігімен және кейде бимануальды тексеруде жарылу мүмкін. Сонымен қатар, етеккірдің кідірісі болуы мүмкін.

Сурет 6.5-сурет. Ааналық бездің фолликулярлы кистасы

Аналық без кистасының диагностика әдістері қандай?

Диагностикасы бимануальды тексеру, УДЗ, лапароскопия, КТ, МРТ мәліметтеріне негізделген.

Аналық безінің фолликулярлы кистасының емі қандай?

Қазіргі таңда бұл операциялар лапароскопиялық әдіспен жасалады. Аналық бездің функциональды кисталары кейде емсіз жоғалып кетеді. Кейбір авторлардың мағлұматтары бойынша, кистозды түзілістерді 2-3 ай бойы динамикалық бақылауда болғанда регресс 60% жағдайда кездеседі. Кистаның асқынбаған ағымында және көлемінің үлкен емес түрінде (4 см кем емес), етеккір циклінің бұзылысы болмаса 3- ай бойы УДЗ динамикалық бақылауға болады. Асқынбаған кисталардың, етеккір циклінің бұзылысы болған жағдайда, 3 -ай бойы КОК тағайындалады. Оперативті емге жүгіну көрсеткіштері: кистаның жыртылуы, кистаның бұралуы, фармакотерапияны 2-3 ай жүргізгеннен кейін киста көлемінің 2еседен кем кішіреюі. УДЗ мәліметтерімен 3ай айдан көп бақылау кезінде регресс болмаса бақылау орынсыз.

Сары дене кистасы дегеніміз не?

Сары дене кистасы (сурет 6.,6-сурет) фолликулярлы кистаға қарағанда сирек кездеседі. Олардың дамуы келесімен түсіндіріледі, қалыпты жағдайдағыдай овуляциядан кейін фолликул қуысы құлдырамайды және толығымен лютеин жасушаларымен толтырмайды,керісінше ары қарай тіршілігін жалғастырады, және серозды сұйықтықпен созылады. Киста қабырғасы лютеиндік және текалютеиндік бірнеше қатардан құралған. Киста өскен сайын лютеиндік жасушалар және ішкі қабырғаның кистозды элементтері атрофияланады.

Сурет 6.6-сурет. Аналық бездің сары дене кистасы

Сары дене кистасының кликалық сипаттамасы қандай?

Киста, әдетте біржақты, көлемі үлкен емес – диаметрі 3-4 см, консистенциясы тығыз эластикалық, ауырсынусыз. Тілік жасағанда сары немесе қызғылт сары түсті фестончатость [U18] анықталады. Лютеиндік тін сары денеге сай циклдік өзгерістерге ұшырайды. Осыған байланысты сары дененің васкуляризация фазасында киста қуысына қан кетеді. Киста етеккір циклінің екінші фазасында пайда болады және көлемі үлкееді.

Сары дене кистасының симптоматикасы қандай?

Жүктіліктің ерте кезеңі белгілері пайда болады – етеккір кідірісі, сүт бездерінің дөрекіленуі, қынаптық тексеруде жатыр көлемінің үлкеюі байқалады, жыныс жолдарынан қандық бөліністер. Бұл кезеңде ажырату диагностикасын жатырдан тыс және жатырлық жүктілікпен жүргізу керек. Диагнозды зәрдегі β-ХГЧ тексеруі нақтылайды, сары дене кистасында ол анықталмайды. Диагнозды қою үшін бимануальды тексеру, УДЗ мағлұматтары да жеткілікті.

Сары дене кистасын науқаста анықтағанда дәрігер тактикасы тәсілі қандай?

Дәрігер тактикасы күту. Сары дене кисталары негізінен кері дамуға икемделген. Сары дене кистасы бар әйелдерді 3-6 ай бақылау керек (циклдің екінші фазасында УДЗ өткізу арқылы). Егер кішіреюі байқалмаса немесе көлемі ұлғая бастаса – операцияға көрсеткіш болып табылады, бұл кезде аналық бездің сау тіндерді қамтып резекция жасалады.

Аналық без кисталарының асқынуы қандай?

Аналық без кистасының асқынуына жатады: киста аяқшасының бұралуы, кистаның іріңдеуі, капсуласының жыртылуы. Сары дене кистасының болжамы қолайлы.

Текалютеинді киста дегеніміз не?

Текалютеинді кисталар ХГ-ның тека-тін фолликкулдаға стимулдаушы әсер еткенде түзіледі. Олар екі жақты, гигиантты көлемге дейін жетеді, трофобласт сиакты аурулардың серігі болып табылады. Негізгі ауруды емдеу кезінде текалютеинді кисталар сорылып жоқ болып кетеді, сондықтан асқынбаған ағымында хирургиялық емді қажет етпейді.

Параовариальды кисталар дегеніміз не?

Параовариальды киста эпиофороннан түзіледі – аналық без үстілік қосалқылардан.

Параовариальды киста сипаттамасы қандай?

Киста жиі біркамералы, жұқақабатты, байламаралықта орналасады, мөлдір құрамды, сұйық, нәруызы аз, құрамында муцин жоқ. Көлемі бойынша оварильды кисталар диаметрі бірнеше сантиметрден жаңа туған нәрестенің басына дейін жетуі мүмкін. Формасы шар тәрізді немесе овоидты (сурет 6.,7-сурет). Аналық без паталогиялық процесске қатыспайды, жатыр түтігі жиі киста бетінде керіліп жайылған. Параовариальды кистаның қабырғасы дәнекер тіннен құралған, ішкі беті тегіс, бір қабатты цилиндрлік эпителиймен немесе жалпақ эпителиймен жайылған.

Параовариальды киста клиникасы мен диагностикасы қандай?

Параовариальды киста әдетте 20-–30 жаста кездеседі және аналық без ісіктері мен ісік тәрізді түзілістерінің 10%-ын құрайды.

Сурет 6.7-сурет. Ппараовариальды киста.

Киста көлемі үлкен емес болса білінбейді. Үлкен көлемді болса, симптомдар пайда болады: ішінің төмеңгі бөлігінің және сегізкөздің ауырсынуы, дизуриялық көріністері. Ауру баяу дамиды, малигнизация сирек болады. Бимануальды тексеруде кистозсды түзіліс байқалады, интралигаментарлы орналасуына байланысты қозғалысы шектелген. Кистаның төмеңгі полюсінде кейде аналық безді пальпациялауға болады. Диагноз УДЗ жасағанда нақтыланады.

Параовариальды кистаның емі қандай?

Кистаның емі хирургиялық. Операцияның мәні кистаны сылып алып тастауда. Жатыр түтігі және аналық без сақталады. Параовариальды кисталардың рецедивіы болмайды. Болжамы қолайлы.

Аналық бездің қатерсіз ісіктері.

Аналық бездің қатерсіз ісігі дегеніміз не?

Аналық бездің қатерсіз ісігі – аналық бездіңшынайы ісігі, көлемді түзіліс айқын капсуласымен, эпителийлікальды жабындымен, пролиферация мен қатерліге ауысу қауіпімен (син. – цистоаденома, кистома – ескі аты).

Аналық бездің қатерсіз ісіктерінің патогенезі қандай?

Аналық бездің этиологиясы мен патогенезі бойынша сұрақтар – дискутабельды, бірақ қазіргі таңда аналық без ісіктері полиэтиологиялық ауруға жатады саналады. Патогенезінде гормональды, иммунды және эндокринді жүйелердің өзгерістері маңызды рөоль атқарады:

· етеккір циклінің барлық кезінде гипоталамус-гипофиз-аналық без жүйесінде ЛГ секрециясы жүрмейді, ФСГ құлдырауы – периовуляторлы кезеңде және барлық ауруларда эстрадиол секрециясының өзгеруі;

· протеолиз жүйесінде трипсин- және химотрипсин тәрізді протеаздардың, лизосомалық протеаздардың активациясы белгіленеді;

· Иммундық жүйесінде Т- және В-лимфоциттердің жалпы құрамының және функциональды қасиеттерінің төмендеуі байқалады;

Ісіктердің пайда болуында сонымен қатар қалыпты концентрациядағы гормондарға тіндердің сезімталдығының өзгеруі де маңызы бар (рецепторлық аппараттың патологиясы).

Аналық безі ісіктерінің дамуына қандай қауіп факторлары бар?

Аналық бездің ісіктерінің дамуында кейбір қауіп факторларының маңызы зор: генетикалық бейімділік, етеккір қызметінің бұзылуы, ұрықсыздық, ерте немесе кеш менархе, ерте – 45 жасқа дейін немесе кеш 50- жастан кейінңгі менопауза, қосалқы аурулары: жатыр миомасы, генитальды эндометриоз, жатыр қосалқыларының созылмалы қабынуы.

Аналық без цистоаденомасы дегеніміз не?

Цистоаденома – аналық бездің шынайы ісігі -– көлемді түзіліс айқын капсуласымен, эпителийлікальды жабындымен, аналық безінің кисталарына қарағанда пролиферацияға және бластоматозды өсуге бейім (қатерлі ісікке айналуы).

Ісіктің «анатомиялық» және «хирургиялық» аяқшасы дегеніміз не?

«Анатомиялық» аяқша құрамына аналық бездің өздік байламы, шұңғымы-жамбас байламы, мезосальпинкс.

Сурет 6.8-сурет. Аналық без ісігінің«анатомиялық» аяқшасы: 1 – аналық бездің өздік байламы; 2 – жатыр түтігі; 3 – жалпақ байлам дупликатурасы; 4 – шұңғыма-жамбас байламы; 5 – аналық без ісігі

Аналық без ісігімен ауыратын науқастардың шағымдары қандай?

Аналық бездің ісіктеріне ұзақ мерзімді симптомсыз ағым тән. Аналық без ісігі кезіндегі ең айқын симптом – іштің төмеңгі бөлігіндегі интенсивтілігі әр түрлі ауырсыну, сирек жағдайда етеккір және бала туатын қызметінің бұзылыстары байқалады. Ісіктің көлемі үлкен болған жағдайда ішінің көлемінің үлкеюі, көрші мүшелердің қызметінің бұзылуы (жиі зәр шығару, іш қату), аяқтардың ісінуі. Аналық без ісіктерінің асқынуы кезінде айқын көріністері болады: ісіктің аяқшасының бұралуы, капсуланың жыртылуы, іріңдеу, капсулаға қан кету.

Гормональды-активті белсенді аналық без ісіктерінің клиникалық көріністері гиперэстрогениямен немесе гиперандрогениямен шақырылатуындайды (етеккір циклінің бұзылысы, ұрықсыздық, жатырлық қан кету). Ісік ауырсынусыз көріністерінде кейде науқастың өзімен немесе дәрігермен табылады.

Аналық без ісіктерінің қандай диагностика әдістері бар?

Аналық без ісіктерінің негізгі диагностика әдістері болып екі қолды гинекологиялық тексеру мен ректоабдоминальды тексеру болып табылады; қосымша – оқтық шипцылармен сынама, УДЗ (УДЗ транабдоминальды немесе трансвагинальды датчиктермен жүргізілу керек); қатерлі ісікке күмән жағдайларда эхографияны доплерометриямен бірге жүргізген жөн, бұл ісіктердің қантамырлық құрылысын және қантамырлардағы канның ағу ерекшеліктерін түсті қылып көрсетеді, яғни түзілістің қатерлі немесе қатерсіз екеніне сипат береді; КТ, МРТ, РО-тест, онкомаркерлерді анықтау (СА-125), лапароскопия, қынаптың артқы күмбезі арқылы жасалған іш қуысының пункциясымен алынған асцитикалық сұйықтықтың цитологиялық тексерілісі, асқазан-ішек жолының рентгенологиялық және эндоскопиялық тексеруі, урологиялық тексеру (цистоскопия, көктамырішілік урография), қатерлі ісік кезінде процесстің жайылмалылығын анықтау үшін лимфо- және ангиография жасалады.

Аналық без ісігі бар науқастарға асқазан-ішек жолын тексеру қандай мақсатпен жасалады?

Асқазан-ішек жолын тексеру аналық бездің метастатикалық (Крукенберг ісігі) зақымдалуын жоққа шығару үшін жасалады.

Аналық без ісіктерін қандай аурулармен ажырату диагностикасын жүргізу керек?

Аналық без ісіктерін ең біріншіден аналық без кисталарынан, субсерозды жатыр миомасынан, дистопияланған бүйрекпен, ішектің,қуықтың ісіктерінен және ішперде артылық жаңа түзілімдерден ажырату керек. Әсіресе, Крукенберг ісігін естен шығармау керек, ол асқазанның біріншілік ілкі обырында аналық бездің метастатикалық зақымдалуымен көрсетеді. Аналық без ісіктері негізгі жиі диагноз қойылғанша белгілі болады.

Аналық без ісіктерінің қандай эпителийлікальды түрлері бар?

Аналық бездің эпителийлікальды ісіктеріне: сірнеліерозды, муцинозды, эндометроидты, жарық жасушалық және Бреннер ісіктерін жатқызады.

Аналық безінің сірнеліерозды ісіктерін қалай жіктейді?

Аналық бездің сірнеліерозды ісіктеріне: жай сірнеліерозды цистаденома, папилярлы цистадаенома және муцинозды цистаденома жатады.

Жай сірнеліерозды цистаденоманың клиникалық ағымының ерекшеліктері неде?

Жай сірнеліерозды цистаденома төмеңгі кубтық эпителиймен қапталған, жатырдың жанында немесе артқы күмбезде орналасқан, бір жақты, овалды формалы, консистенциясы тығыз эластикалықиілгіш, үлкен мөлшерлерге жетпейді, қозғалмалы, беті тегіс, ауырсынусыз. Оның ішкі беті кірпікшелі эпителиймен төселген, түтікшеге ұқсас. Кірпікшелердің болуына байланысты оларды бұрын цилиоэпителийлікальды кисталар деп атаған. Әйелдердің барлық жасында кездеседі, жиі 41-50 жаста. Клиникалық симптомдарынан жиі іштің төменгі бөлігінің және белдің ауырсынуы көрінеді. Өте сирек бұл ісік қатерліге айналады.

Паплярлы цистаденоманың ерекшеліктері қандай?

Капсуланың ішкі беткейін төсеп жатырған кірпікті эпителий пролиферация және жұмсақ ұсақталатын емізікшелердің пайда болуына бейім. Бұл түсті капсулоаны еске түсіреді. Кейде көптеген емізікшелер қуысты толығымен толтырады (эгдофитті өсу) немесе капсула арқылы оның сыртқы беткейіне өседі (экзофитті өсу) (сурет 6.9-сурет). Ісіктің қуысы сірнеліерозды құраммен толып, жатырдың оң жағында орналасқан, жиі екіжақты, сопақша формалы, консистенциясы иілгішэластикалық, беті тегіс, пішіні кішкентай, қозғалмалы, ауырсынусыз, асцитпен қосарлануы мүмкін. Жиі жағайда қатерлі ісікке ұласады, себебі ісік жасушаларының пролиферациялық дәрежесі үулкен.

а б

Сурет.6.9-сурет. Папиллярлы цистаденома (а, б)

Муцинозды цистаденоманың ерекшеліктері қандай?

Муцинозды ісіктердің типті формасы – көп камералы дөңгелек немесе соақша формалы түзіліс, бұдыр, қабырғасының қалыңдығы әртүрлі (сурет. 6.10-сурет). Капсуланың ішкі беткейі муцин деген кілегей тәрізді құрам өндіруге қабілеті бар цервикальдыі типті эпителиймен төселген.

Ісік үлкен, тіпті алып пішінді болуы мүмкін; массасы

Ісік үлкен, тіпті алып пішінді болуы мүмкін; массасы 36 кг- ға дейін жететін ісіктер анықталған (сурет.6.11-сурет). уУцинозды цистаденома жатырдың бүйірінде немесе жатырдан биіктеу орналасады, көпкамералы болғандықтан беткейі тегіс емес, консистенциясы тығыз эластикалықиілгіш. Түзілістің қозғалуы пішініне байланысты. Барлық жастағы әйелдер ауруы мүмкін. Клиникалық белгілерінің ішінде жиі анықталатындары іш көлемінің ұлғаюы және ісіктің пішінінің үлкен болуы мен көрші мүшелерді ығыстыруына байланысты іште ауырлық сезімнің болуы.

Сурет 6.10-сурет. Муцинозды цистаденома

Сурет 6.11-сурет. Аналық бездің алып пішінді муцинозды цистаденомасы бар әйелдің сыртқы кейпі.

Аналық безінің эпителийлікальды ісігінде хирургиялық араласудың көлемі қандай?

Аналық безі ісігінің емі оперативті. Операцияның көлемі әйелдің жасына және зақымдану сипатына байланысты. Операция көлемі жөнінде сұрақты шешкенде, әсіресе кішкентай және жасөспірім жастағы, сонымен қатар, репродуктивті жастағы босанбаған әйелдерде гистологиялық зерттеудің маңызы зор.

Муцинозды цистаденомада 40 жасқа дейінгі әйелдере жатыр қосалқылары бір жақты алынып тасталады, ал жасы 40- тан асқандарда қосалқылар екі жақтан да алынып тасталады.

Серозды цистаденомада опреация көлемі жатыр қосалқыларын толығымен алып тастаумен сипатталады. Папиллярлы цистаденомада пролиферавті процестердің айқындылығына байланысты радикалды операция жасалады. Аналық без біржақты зақымдалып, папиллярлы өсінділер касуланың ішкі беткейінде орналасқанда (жасы мен репродуктиті жоспарына байланысты) тек зақымдалған жақтың қосалқысын алып тастауға рұқсат етіледі.

Аналық без екі жақты зақымдалса, жатырды қосалқыларымен қоса қынапүстілік алып тастайды. Папиллярлы өсінділер капсула беткейінде анықталса қосымша шажырқайды алып тастайды да, химиотерапия тағайындайды.

Ішперденің муциноматозы дегеніміз не?

Ішперде муциноматозы (ішперденің псевдомиксомасы) – аналық безі муцинозды ісігі ағымының арнайы асқынуы. Ішперде муциноматозының көзі болы көбінесе муцинозды цистаденомалар және цистаденокарциномалар, сонымен қатар, құрт тәрізді өсіндінің кисталары мен дивертикулдары болып табылады (сурет6.12-сурет).

Сурет 6.12-сурет. Аналық безі муцинозды цистаденомасының жарылуы нәтижесінде туындаған, ішперде псевдомиксомасында құрсақ қуысынан алынған муцинозды массалар.

Ішперде псевдомикомасы – ауыр, анықталуы қиын ауру, бұл ауруда құрсақ қуысы жабысқақ муцинозды құраммен толады. Ол қандай да бір бірінішілікілкі ісіктен кілегейдің түсу нәтижесі болып табылады, жиі аналық бездің муцинозды ісіктері, құрт тәрізді өсіндінің мукоцелесі немесе тоқ ішектің жоғары дифференцияланғанажыратпалы ісігі болуы мүмкін. Негізігі шағымы – іштің төменгі бөлігіндегі ауырсыну, жиі белгісіз сипатты, сирек ұстама тәрізді. Ауру созылмалы рецидивті аппендицитті немесе орналасуы белгісіз құрсақ қуысының ісігі тәрізді баяу басталады. Әйелдер көбінесе дәігерге іш көлемінің тез ұлғаюына байланысты шағымданады. Іші дөңгелек, шар тәрізді, әйел қалпын өзгерткенде де оның формасы өзгермейді. Перкуссияда іштің барлық аймағында перкуторлы дыбыс тынықталған, пальпацияда «коллоидты» шағылу немесе «сықырлау» сипаттағы қамырлық анықталады, коллоидты массалар псевдомиксомада ауысайды, асцит кезінде ауысады.

Жайылмалы реактиті перитонит құрсақ қуысы мүшелерінің қызметін бұзатын кең жабысқақ процесін туындатады. Науқастар тәбетінің жоқтығына, метеоризмге, дисппсиялық бұзылыстарға шағымданады. Ішектік жыланкөздердің, ісінулердің, кахексияның, дене темппературасының жоғарлауы, қанның лейкоцитарлы формасының өзгеруі сияқты өзгерістер пайда болуы мүмкін. Улану белгілерінің өршуіне және жүрек -қан тамыр жеткіліксіздігіне байланысты өлім дамиды.

Бреннер ісігі дегеніміз не?

Бреннер ісігі өте сирек кездеседі, басқа аналық безінің біріншілікілкі ісіктеріне қарағанда 0,5% жағдайда қатерсіз нұсқалары басым, бірақ қатерлі формалары да кездеседі. Өте көп таралғаны Бреннер ісігінің алып жасушалы нұсқасы, ол гормональды белсенді емес. Бреннер ісігінің барлық басқа түрлері гормональды белсенді, бұл жасы келген әйелдерде эндометрий гиперплазиясының, жатырда және сүт бездерінде дисгормональды пролифераттардың пайда болуымен дәлелденеді. Бреннер ісігі макроскопиялық қарағанда алуан түрлі, көлемі 2-–20 см, дөңгелек немесе овальды формалы тығыз төмпешікті түйінге, фибромаға ұқсас. Тілік жасағанда ісік ұсақ немесе үлкен кеуек тәрізді, қуыстың диаметрі 0,2-1,0 см, ішінде құрамы сілекей тәрізді. Клиникалық симптомдары тән емес. Ісікті пальпация кезінде ғана тығыздықты анықтау білінеді. Бреннер ісігінің болжамы қолайлы.

Жыныс тәжінің стомасының ісіктеріне қандай жаңа түзілістер жатады?

Жыныс тәжінің стромасының ісіктеріне гранулезді стромальды жасушалық ісіктер (гранулезді жасушалық ісік және теком фибромалар тобы) және андробластомалар. Бұл гормональды белсенді ісіктер, және клиникалық ағымы бойынша феминизирлеуші (гранулезді жасушалы және текома) және маскулинизирлеуші(андробластома) болып бөлінеді.

Әйелдің өмірінің әр түрлі жастық кезеңінде феминизирлеуші ісіктердің клиникалық ерекшеліктері қандай?

Феминизирлеуші ісіктер әр түрлі жаста кездеседі: гранулезді жасушалық – жиі балаларда және жасөспірімдерде, текома – пре- немесе постменопаузада. Гранулезді жасушалы ісік гранулезді тіннен дамиды, құрылымы бойынша пісіп жетіліп жатқан фолликулдың дәнді эпителийіне ұқсас. Текома пісіп жетіліп жатқан және атрезияланған фолликулдардың теко жасушаларына ұқсас жасушалардан құралған. Клиникалық көріністері осы ісіктердің гормональды белсенділігіне байланысты. Қыз балаларда жалған уақытынан бұрын жыныстық дамуының клиникасы көрінеді, салдарлық екіншілік жыныстық белгілерінің дұрыс дамымауынан жыныс жолдарынан ретсіз қанды бөліністердің пайда болуы; эстроген әсерінің белгілері анықталады – вульваның көгеруі, қынаптың қатпарлануы, жатырдың ұлғаюы, қарашық симптомының пайда болуы. Алайда, мұндай науқастар соматикалық тез дамымайды. Сүйектік жасы, салмағы және бойы күнтізбеге сәйкес.

Репродуктивті кезеңде әрқашан етеккір қызметінің бұзылуы байқалады. Феминизирленген ісіктердің егде жаста түзілуі науқастың «жасаруына» әкеледі, жыныс жолдарынан қанды бөліністердің болуы және эстроген әсерінің белгілерінің пайда болады. Эндометрийде безді гиперплазия дамиды, ал ұзақ уақыт гиперэстрогенияның әсерінен эндометрий рагы пайда болуы мүмкін. Жиі бұл ісіктер бүйір күмбезде орналасқан, бір жақты, овальды формалы, тығыз, әр түрлі көлемді –- бұршақтан ересек адамның бас көлеміне дейін, қозғалмалы, ауырсынусыз. Макроскопиялық қарағанда гормональды белсенді ісіктер тілік жасалғанда айқын бөліктердің болуы және сары түсті, ошақтық қан құйылулар және некроз көрінеді.

Аналық безінің феминизирлеуші ісіктері бар науқастарға оперативті араласудың көлемі қандай?

Феминизирлеуші ісіктердің емі тек оперативті. Операция көлемі науқас жасына, екінші аналық безінің жағдайына байланысты. Алып тастаған препаратты жедел гистологиялық тексеру қажет. Қыз балаларда гранулезді жасушалық ісікте тек зақымдалған аналық безі ғана алынады. Қыз бала міндетті түрде бақылауда болуы керек, және екінші аналық безінде пайда болу белгілері болса алып тастау қажет. Репродуктивті кезеңдегі науқастарда да минимальды ең аз көлемге тырысу керек – зақымдалған жағының қосалқыларын алып тастау. Егде және кәрі жаста жасалатын операция көлемі қынапүстілік жатыр қосалқыларымен бірге ампутациясы.

Аналық без фибромасы дегеніміз не?

Аналық без фибромасы (дәнекер тіннің ісігі) текофибромалар тобына жатқызылады, сирек кездеседі және гормональды белсенділігі көрінбейді (сурет 6.13-сурет). Негізінен әйелдердің егде контингенті зақымдалады, оларда мұндай ісік ацит шақырады кейде гидроторакс және анемияны (синдром Мейгс синдромыа). Фибромалар жиі бір жақты, әр түрлі көлемді,тығыз консистенциялы, дөңгелек немесе овальды формалы, тілік жасағанда талшықты құрылымдар құлпырған түрлі; ісіктік ыдырау және қан құйылу ошақтары кездеседі. Фиброма кезінде серозды қуыстарда сұйықтықтың жиналу себебі әлі нақты дәлелденбеген.

Ағымы -– қатерсіз, емі – оператиті зақымдалған жақтың қосалқыларын алып тастау көлемінде.

Сурет 6.13-сурет. Аналық без фибромасы.

Андробластомаға не тән?

Андробластома маскулинизирлеуші гормон өңдеуші ісік, сертоли-лейдик (хилюсты және стромальды жасушалар)жасушалары бар (сурет 6.14-сурет). Осы кезде артық түрде түзілетін андрогендер гипофиз қызметін төмендеттіреді,және «кері байланыс» принципі бойынша ағзада эстроген түзілуі төмендейді. Жиі жасы 20 жастан жоғары (20-35 жас)жаста кездеседі, бірақ әр түрлі жаста және жүктілік кезде байқалады. Негізгі клиникалық белгісі – дефиминизация: жалпы денсаулығы фонында аменорея, бедеулік, сүт бездерінің кішіреюі, одан кейін ерлену белгілері: дауыс тембрінің жуандауы, ер типті түктену, либидоның төмендеуі, тері асты шел май қабатының жұқаруы, клитор гипертрофиясының пайда болуы, дененің және бет контурларының еркектерге ұқсауы. Симптомдар біртіндеп дамиды.