Экономикалық циклдардың мағынасын ашыңыз. Графикте оның циклдары мен фазаларын көрсетіңіз

Экономикалық цикл – бұл дағдарыстар арасындағы мерзім және осы кезде оның төрт фазасы ауысады.

Дағдарыс тауарлардың артық өндірілуі, несиенің азаюы және процентінің жоғарылауы арқылы көрінеді. Бұл жағдай пайданы азайтады және өндірісті төмендетеді. Кәсіпорындардың банкрот болуына әкеледі. Қысқаша айтқанда дағдарыстың сипаттамасы келесідей: артық өндіріс себебінен өндірістің көлемі қысқарады, банктер мен кәсіпорындар банкротқа ұшырайды, жалақы төмендейді, жұмыссыздық өседі, бағалы қағаздар нарығы құлдырайды, акция курстары төмендейді, ақшаға сұраныс өседі, пайыз мөлшерлі жалақысы өседі.

Дағдарыс тоқыраумен (депрессия) алмасады. Бұл сатыда өндіріс төмендеуін қояды, бірақ өспейді де. Тоқырау фазасының сипаттамасы: өндірістің құлдырауы мен бағалардың төмендеуі тоқырау жағдайында болады, жұмыссыздық жоғары деңгейде болады, ақшаға сұраныс төмендейді, пайыз мөлшерлі жалақысы азаяды, сөйтіп өндірістің салаларын ұлғайтуға жағдай жасалады.

Жандану фазасының сипаттамасы: дағдарыстан аман қалған кәсіпорындар негізгі капиталдарын жаңартып, өндірісті ұлғайтуға кіріседі. Өндірілген тауарлар көлемі мен сапасы жағынан өндіріс дағдарысының алдындағы дәрежеге жетеді, инвестициялар өседі, бағалар көтеріледі, себебі сұраныс өседі, жұмыссыздықтың деңгейі қысқара бастайды, ақшаға сұраныс өседі, пайыз мөлшерлі жалақысы өседі.

Өрлеу фазасының сипаттамасы: өндірістің көлемі дағдарыс алдындағы дәрежеден артады, жұмыссыздық деңгейі маңызды түрде қысқарады, тауарлардың бағасы өседі, қарыз капиталының ұсынысы өседі, несиеге сұраныс өседі. Сөйтіп шаруашылық жаңа дағдарысқа қарай қадам басады.

Өндірістің құлдырауы мен қатар инфляция болып тұрған жағдайды стагфляция деп атайды. Қазір экономиканың монополистік секторы, мемлекеттің қолдауына сүйеніп, бағаны бұрынғы дәрежеде ұстап қалғаны мен қатар, оны өсіреді.

Циклдарға әсерін тигізетін факторларды сыртқы және ішкі деп бөлуге болады.

Сыртқы факторлар – экономикалық жүйеге тәуелсіз факторлар: халық санының өзгеруі, соғыстар, төңкеріс, басқа да саяси шиеленістер, жаңа жерлерді игеру, бағалы ресурстардың жаңа кен орнын ашу ғылыми-техникалық прогресс, күннің көзіндегі құрғақшылыққа әкелетін таңбалардың пайда болуы, т.б.

Ішкі факторлар – экономикалық жүйемен байланысты факторлар: капиталдың физикалық қызмет атқару мерзімі, тұтынудағы, жұмысбастылықтағы, инвестициялық, мемлекеттің экономикалық саясатындағы өзгерістер, тауар және ақша қайшылықтары, сұраныс пен ұсыныс арасындағы қайшылықтар, капиталдың артық қорлануы

Экономикалық цикл – бұл дағдарыстар арасындағы мерзім және осы кезде оның төрт фазасы ауысады.

Циклдардың ұзақтығына байланысты экономикалық цикл бірнеше типке бөлінеді:

Жеке шаруашылық циклдары. Бұл 1 жылдан бастап 12 жылға дейінгі кезеңді қамтиды және инвестициялық белсенділіктің тербелісіне байланысты өмір сұреді. Бұл экономиканың туризм, білім беру, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы, құрылыс сияқты салаларында болады.

Дж. Китчиннің «қысқа толқындары». Ұзақтылығы – 2-4 жыл. Бұл типтің негізгі ерекшелігі – алтынның әлемдік қорының тербелісі ЖҰО-ң, инфляцияның, жұмысбастылықтың тербелісіне әкеледі. Пайда болу себебі – айналымдағы капиталдың біртексіз жаңартылуы.

К. Жуглярдың «орташа толқындарының» ұзақтылығы 10 жыл. Пайда болу себебі – негізгі капиталдың жаңартылуының біртексіздігі.

Белгілі американ экономисті С. Кузнецтің циклдары, олардың ұзақтығы 20 жылмен шектеледі. Ал қозғауша күштері – өндірістегі ұдайы өндіріс құрылымының жылжуы болып табылады (бұл циклдар көбінесе ұдайы өндірістік немесе құрылыс болып та аталады).

Н. Д. Кондратьевтің 40-60 жылға созылатын «ұзын толқындары». Басты қозғаушы күші – технологиялық өндірістегі технологиялық базаның радикалды өзгеруі мен оның құрылымдық қайта құрылуы.

Форрестердің циклдары. Ұзақтығы – 200 жыл. Бұл циклдар энергия қуаты мен материалдарға байланысты.

Тоффлердің циклдары – 1000-2000 жыл. Бұл циклдар цивилизацияның дамуымен, олардың жоғлауымен немесе жаңа сатымен байланысты.