Арапайым ұқсастықтар

Мақсаты: түсініктер арасындағы қисынды байланыстар мен қатынастарды анықтау қабілетін, ойлаудың мақсаттылығын зерттеу (көп мөлшерде әртүрлі тапсырмаларды орындауда талқылаудың ұсынған тәсілдерін сақтай білу қабілеті).

Материалы: тапсырмалар жинағы басылған кесте-баспабет.

Өткізу құралы: ол 10-11 жастағы балаларға ұсынылады. Баланың алдына баспабет қойылады және оның зейінін сол және оң бағандағы сөздердің қалай орналасқандығына аударады.

Нұсқаулық алғашқы үш тапсырманы орындау формасын көрсету түрінде беріледі: «Қара, сол жақта екі сөз; жоғарыда «жылқы» сөзі, астында «құлын» сөзі берілген. Олардың арасында қандай байланыс бар? Құлын жылқының баласы. Жоғары оң жақта «сиыр» деген сөз берілген, ал төменде таңдауға бес сөз беріліп тұр. «Сиыр» сөзіне «жылқы» сөзіне сәйкес келген «құлын» сөзі сияқты сәйкес келетін, яғни сиырдың баласын білдіретін тек қана бір сөзді табу қажет. Бұл болады... бұзау. Егер де бала байланысты анықтай алмаса, онда тағы да екі-үш мысал келтіру керек.

Орындау нәтижелеріне талдау жасау:

10-11 жастағы ақыл-есі дұрыс дамыған балалар бірнеше тапсырмаларды қалай орындау керектігі көрсетілген осындай нұсқаулықтардан кейін бұл тапсырманы орындай алады. Әдетте, тапсырманың мақсаты түсінікті болғаннан кейін балалар тапсырмаларды осыған ұқсатып орындай бастайды. Жетекші сұрақтар сөздер арасындағы қисынды байламды анықтауға көмектеседі. Өмірлік тәжірибесінің аздығынан және қиылының кедейлігінен бұл әдістемені орындау сапасы төмен болуы мүмкін.

10-11 жастағы психикалық дамуында ауытқушылықтар бар балалар мұндай тапсырмаларды орындауда қиындықтарға көп ұшырайды. Бірнеше мысалдарда түсіндіріліп, көрсетілген жан-жақты нұсқаулықтар біршама күрделі тапсырмаларды орындауда жеткіліксіз болады. Мұндай жағдайларда тапсырманы бірге орындау қажет болады. Бұл жастағы ақыл-есі кемтар балалар тапсырманы мүлдем орындай алмайды.