Эндотоксиндер. Классификациясын ата және оларға сипаттама бер. Әсер ету механизмдерін көрсет

Экзотоксинді оң грамды жəне теріс грамды бактериялар түзеді. Оң грамды бактерияларда экзогоксин ЦПМ жəне клетка қабырғасында қарқынды синтезделіп сыртқа шығарылып тұрады. Теріс грамды бактерияларда (тырысқақ вибрионы, токсигенді ішек таяқшасы, салмонеллдер) кей экзотоксиндері (энтеротоксин) арнайы қолайлы жағдайда түзіледі, яғни инфицирленген организмде жəне цитоплазмада сақталады, клетка бұзылғанда сыртқа шығады. Экзотоксиндер әсер ететін клетканың түріне қарай бірнеше топтарға бөлінеді:Экзотоксиндер – грам оң және грам теріс бактериялармен түзіліп, қоршаған ортаға бөлінетін заттар. Эндотоксиндер – грам теріс бактериялармен түзіліп клетка ішінде түзіледі. Нейротоксин - жүйке жүйесіне таңдамалы түрде әсер ететін, биологиялық туындылы улы заттардың жалпы атауы Антитоксиндер - инфекциондық аурудың қоздырғыштары өндіретін токсиндерді залалсыздандыратын антиденелер. Барлық анықталған бактериалді экзотоксиндер — белоктар, термолабилді жəне термостабилді. Экзотоксинін негізгі қасиеттері олардың химиялық құрылымы белоктан тұратынынан байланысты: олардың токсигенді əсері өте күшті (табиғатта ең күші жоғары токсиндер - микробтар арасында), латентті кезең өткен соң спецификасы өте жоғары (лабораторлық ÿÿÍÿ€+____жануарларды сіреспепіп қоздырғышымеп токсиндерімен жұқтырғанда клиникасы бірдей көрінеді). Экзотоксиндер күшті антигендер, кей түрлері — суперантигендер. Оларға организмде антиденелер түзіледі, яғни антитоксиндер—олардың əсерін нейтрализациялайды. Экзотоксинді формалинге салса олар жойылады да анатоксинге өтеді. Анатоксиндерде токсикалық қасиеті болмайды, бірақ антитоксин синтездеу сақталады. Сондықтап, дифтерия, сіреспе, ботулизм т.б. ауруларда жасанды иммунитет қалыптастырута кең қолданады. Экзотоксиндер, екі фрагменттен тұрады - А жəне В. Əр фрагмент өзінше активті емес. Токсии қасиеті екеу бір-бірімен байланысқанда байқалады. Фрагмент В екі қызмет атқарады — акцепторлы (мембранада рецепторларды танып, олармен байланысады) жəне мембрана ішілік канал құрайды. Фрагмент А сол канал ішімен клетка ішіне енеді де токсикалық активтігін қамтамасыз етіп клетка метаболизмін бұзады. Осындай структура мысалы, тырысқақ вибрионы жəне теріс грамды бактерияларда кездеседі.

Эндотоксиндер -кейбір бактериялардың құрылымдық компоненттері болып табылады. Эндотоксин теріс грамды бактерияларда ғана бар. Ол ЛПС жəне онымен байланысты белоктар. Эндотоксиндер термостабилді(температураға төзімді), тек бактерия бұзылғанда сыртқа шығады. Эндотоксин экзотоксинге қарағандаспецификасы байқалмайды. Олардын улылығы жəне пирогенділігі теріс грамды бактериялардың ЛПС құрамына кіретін белок А-мен байланысты. Эндотоксиннің пирогендік əсері бас миының термоорталығымен байланысты емес. Олар полиморфты ядролы лейкоциттерден пирогенді заттар бөлінуін стимуляциялайды. Эндотоксин " қабыну агенттер ретінде болады: капиллярлардың өткізгіштігін артадыжəне клеткаларды бұзады. Олардың қабыну жəне пирогенді əсері бейспецификалы. Эндотоксин менуланудың көптегеп көріністері жалғыз ЛПС əсерімен мұқтаж емес, эндотоксин биологиялық белсендізаттар бөлінуін қамтамасыз етеді -- гистамин, серотонин, простагландин, лейкотриен т.б., барлығы 20 астам. Осы биологиялық белсенді заттар организмнің мүшелері мен тіңдерін зақымдайды. ЛПС үш компоненттері липид А, полисахаридтің ядросы жəне оның қабырғалы тізбегіндегіқанттар қатары - күрделі антигенді қасиеттермен сипатталады. ЛПС интерферон синтезінстимуляциялайды, комплемент жүйесін классикалық жолмен белсендіреді, лимфоциттерге митогендіжəне аллергенді əсер береді. Эндотоксиннің токсикалық қасиеті экзотоксинге карағанда, формалингесалғанда жойылмайды, ал ЛПС анатоксинге өтпейді.