Бұғана сынықтары

Бұғана сынығы басқа тірек қимыл жүйесінің сынықтарының ішінде орташа 15 -18% құрайды.

Анатомо – физиологиялық ерекшеліктері.Бұғана қолды қанқа осіне бекітетін, йық белдеуінің маңызды байланыстырушысы. Ортаңғы 1/3 бөлігінде бұғана S тәрізді йілген. Бұғана жауырынмен акромиальды – бұғана буының түзіп, онымен акромиальды – бұғаналық және тұмсықты – бұғаналық байламдармен мықты байланысқан. Төсті – бұғаналық буын бұғананы қанқа осіне бекітіп, төстік – бұғаналық және бұғана – қабырғалық байламдармен мықты байланысқан. Бұғананың ортанғы 1/3 бөлігінің төменгі беткейінен бұғана астылық артериясы мен көктамыры өтеді және йық өрімінің бұғана астылық бөлімі өтеді.

Жіктелуі:

1. төстік (проксимальды) ұшы

2. диафиз - ортанғы 1/3 бөлігі

3. акромиальды (дистальды) ұшы

· тұмсықты – бұғаналы байламның жыртылуынсыз

(сынықшалардың тайқуынсыз)

· тұмсықты – бұғаналы байламның жыртылуымен (сынықшалардың тайқуымен)

Жарақат механизмі көбінесе, тура емес – йықтың сыртқы бетіне немесе әкетілген қолына құлау, бүйірінен тез арада йық буындарын қысу (қатты күшпен түсірілген жүктеме акромиальды өсінді арқылы S тәрізді йілген бұғанаға тарайды, ол йілген аймақтың сынуына әкеледі). Сирек кездесетін тура әсер ету механизмінде (бұғана аймағына қатты соққы) қиғаш, қиғаштау көлденең сынулар дамиды.

Типті түрде сынықшалардың тайқуы (сур. 15) көбінесе, бұғананың ортанғы бөлігінде дамиды (ортанғы бөлігі – төсті-бүғаналы – емізікті бұлшықеттің жиырылу әсерінен – жоғары және артқа, ал дистальды сынықшасы қолдың салмағының әсерінен және де бұлшықеттің тракциясынан - төмен және алдығақарай тайқиды). Сонымен тайқыған сынықшалар төменге және алдыға ашылатын бұрыш жасайды. Тайқыған сынықшалар ұшы плевраны, тамырлы – нервті тталшықтарын, сонымен тері жабындыларын зақымдауы мүмкін.

Сур. 15. бұғананың ортанғы

1/3 бөлігінің сынуында

сынықшалардың типті түрде тайқуы.

Бұғананың сыртқы ұшының сынығында перифериялық сынықша жауырынның акромиальды және тұмсықты өсінділерімен байланыста қалуы мүмкін, ал ортанғы сынықша жоғары ығысып, бұғананың акромиальды ұшының шығуын имитациялайды.

Дегенмен, бұғананың сыртқы ұшының кейбір буын айналасының және толық емес буын ішілік сынықтарындатұмсықты – бұғаналық және жоғарғы акромиальды – бұғаналық байламдардың жыртылуы кездесуі мүмкін.

Сур.16. Бұғананың акромиальды ұшының сынуында

сынықшалардың тайқуы және тұмсықты – бұғаналы

байламның жыртылуымен.

Диагностика. Бұғана сынығының нақты белгілері (сынықшалардың ұштарын визуальды және пальпаторлы анықтау және патологиялық қозғалыс пен крепитация) диагноз қоюда қиындық тудырмайды. Сынық орнында ауырсынудың болуы және оған байланысты белсенді қозғалыстың шектелуіне (әсіресе, қолды әкету мен көтеру) шағымданады.Деформация мен қан құйылуға байланысты бұғана үстілік аймақтағы ойықтың тегістігін анықтайды. Йық үсті зақымдалған жақта біраз қысқарған және қол йық буынымен бірге ішке қарай ротацияланған, төмен түсірілген және алдыға қарай ығысқан.Сау жаққа қарағанда омыртқаның сүйір өсіндісінен жауырынның медиальды шетіне дейінгі ара – қашықтық ұзарған. Науқасты қарауды міндетті түрде перифериялық қанайналымы мен иннервациясын тексерумен аяқтайды.

Радиологиялық диагностика. Диагнозды нақты қою үшін стандартты проекциядан (алдыңғы артқы)басқа қосымша алдыңғы – артқы рентгенограмманы сәулені 45° бұрыштап төменнен жоғары қарай түсіру арқылы анықтау..

Емі. Емдеу әдісін тандау сынық түріне, сынықшалар тайқуына, науқастың жасына байланысты тандалады. Сынудың сынықшалардың тайқуынсыз түрінде фиксациялайтын тануды салады (Дельба сақинасы мен 8- тәрізді тану) 4 аптаға салады. (сур.17) Тану салудың алдында сынған жерді 10–15 мл 1 – 2% новокаин ерітіндісімен жансыздандырады.

сурет.17. Сынуда сынықшалардың тайқуынсыз түрінде фиксациялайтын тану (Дельба сақинасы мен 8- тәрізді тану)

Сынуда сынықшалардың тайқуы болса, репозиция жасалынуы керек. Науқасты орындыққа отырғызып, зақымдалған жаққа қарай басын йілдірту. Ассистент тізесімент науқастың жауырын аралық аймағына немесе жауырын ұшына тіреп, екі қолын йық үстіне қойып және йық буының артқа, сыртқа және біраз жоғары (сур.18.) әкетеді.Бұндай қалыпта хирург сынықшаларды орнына қояд

Сур. 18.бұғана сынығының сынықшалардың тайқуы кезінде репозиция техникасы.

Әдетте, бұл қиындық тудырмайды, бірақ сынықшаларды бір қалыпта ұстау қиын. Кузьминский шинасы арқылы фиксациялау әдісі кең тараған. (сур.19,а) немесе оның аналогтары, науқастың өлшемдерімен ағаш рейкалардан жасалатын және гипсті бинтпен бекітіледі – Чижин рамкасы (сур. 19,б). Бұл конструкциялар йық үстің перифериялық сынықшаны көтеріп, оны максимальды ашылған қалыпта ұстайды.

Сур.19. бұғана сынығының тайқуы бар түрінде фиксациялайтын тану түрлері.

А –Кузьминский шинасы,

Б – Чижина рамкасы.

Қарт адамдарды емдегенде рамкаы фиксацияның жағымсыз жақтары кеуде клеткасының экскурсиясын шектейді.Сол себепті Дельба сақинасы мен 8-тәрізді танғыш салумен шектелеміз

(бұғана сынығының тайқуынсыз түріндегідей). Дегенмен, бұл тану арқылы жасалған фиксация жеткіліксіз, өйткені екіншілік сынықшаның тайқуы дамуы мүмкін екенін есте сақтау керек.

Төсектік режим қажет болса (бұғана сынығының омыртқа, аяқ және т.б. сынықтарымен бірге), емі Куто әдісі бойынша жүргізіледі: науқасты төсектің шетіне арқасына жатқызады, жауырын астына және аралығына жастықша салады, қолын төсектен төмен қарай және артқа түсіреді. Бір күннен кейін шынтақ буынының астына табурет қойылады. Бұл қалыпта науқас 2 – 3 апта жатады.

Операцияға абсолютті көрсеткіштер:

· ашық сыну;

· жабық жарықшалы сыну мен сынықшаның бұғана осіне перпендикулярлы айналуымен және де нервті – тамырлық талшықты зақымдау қаупі болған кезде

· жабық сыну, тамырлы – нервті талшықтың жарақаты мен қысылумен асқынғанда,

· Консервативті емдеуге келмейтін сынықшаның өткір ұшымен теріні ішінен перфорациялауға қауіп туғанда

· Интерпозицияның әртүрлі түрлері;

Салыстырмалы көрсеткіштерге сынықшаоарды орнында таңғыш пен не шинамен ұстай алмау.

Бұғана остеосинтезі интрамедуллярлы (жіңішке стержень немесе спицамен), сүйек үстілік – пластина немесе сүйек арқылы (сур.20). Операциядан кейінгі кезенде қолды әкеткіш ЦИТО шинасымен фиксациялайды немесе Дезо таңғышын 4–5 аптаға салады. Еңбекке жарамдылығы 1,5 – 2 айдан кейін қалпына келеді.

Сур.20. Бұғана сынығында остеосинтездің негізгі түрлері:

а, б – сүйек арқылы

в – сүйек ішілік

д, е – сүйек үстілік