Бұғананың төстік ұшының шығуы

Бұғананың төстік ұшының шығуы немесе төс-бұғаналық бірігудің үзілуі бұғананың акромиальды ұшының шығуынан қарағанда бірнеше сирек кездеседі.

Анатомо-биомеханикалық ерекшеліктері. Бірігудің тұрақтылығы төс-бұғаналық және бұғана-қабырғалық байламдармен қамтамасыз етіледі (сурет 6,а).Буындағы қозғалыс иық пен иық белдеуінің қозғалуында іске асады.

Жіктелуі. Бұғаананың проксимальды ұшының ығысуы бойынша алдыңғы (төс алды, антестернальды), бұл кезде бұғана алдыға және жоғары ығысады.Артқы (төс арты, ретростернальды), бұл кезде бұғана артқа және жоғары ығысады.

Жартылай шығу төс-бұғаналық және жартылай бұғана-қабырғалық байламның үзілуінде, шығу – екі байламның да толық үзілуі.

Сурет.6. Төстік-бұғаналық байлам:

а – қалыпты, б – жартылай шығуда, в – толық шығуда.

Механизмі. Тура емес, иықты алдыға итеруші күш әсер ету, иық буынының фронтальды аймақтарына қысым түсуі.

Диагностикасы. Келесідей симптомдар тән:

• Иықпен иық үстінің қозғалысы кезінде күшейетін төс-бұғана бірігуі аймағындағы ауырсыну
• Шығу аймағындағы деформация, бірігу аймағының ассиметриясы
• Пальпацияда ауырсыну, бұғананың төстік ұшының алдыға шығуы немесе ішке круі

Артқы шығулар алдыңғылармен салыстырғанда сирек кездессе де, бірақ олардың ¼ бұғананың дорсальды ығысуына байланысты асқынулармен:пневмоторакс, тіндердің жаншылуы және жыртылуы, бұғана асты артерия мен венаның окклюзиясы, жоғарғы қуысты венаның жыртылуы.

Радиологиялық диагностика. Төс-бұғаналық бірігудің симметриялы алдыңғы –артқы рентгенографиясын жасайды.Сау жақпен салыстырғанда шыққан бұғананың стернальды ұшының көленкесі төстің буындық еніп, жоғары және медиальды ығысқан.Шыққан бұғана ұшы туралы бұдан нақты мәліметті компьютерлі томография береді.

Госпитализацияға дейіңгі көмек. Косынкалы таңумен иммобилизациялау.

Емі. Шығуды науқас арқасына жатқанда орнына салады: алдыңғы – жергілікті жансыздандыру, артқы – жалпы наркоз.Жауырын арасына валик салады.Қолды 90 әкетіп, осі бойынша бұрайды.Алдыңғы шығуда бұғананың стернальды ұшына дорсальды бағытта, ал артқы шығуда бұғана ұшын алдыға қарай орнына келгенше ығыстырады.

Бұғананың акромиальды ұшының шығуындағыдай үлкен қиындықты шығуды орнына салғаннан кейіңгі оны орнында ұстап тұру тудырады.Шығуды орнына салғаннан кейін 4-5 апта бойы торакобрахиальды таңғыш немесе әкеткіш шинамен алдыңғы шығуда фронтальды сызықтан иықты 90 алдығы шығару немесе артқы шығуда оны алдыға ығыстырады. Оперативті жолмен тұрақты фиксацияны қамтамасыз етуге болады (сурет7).Дезо таңуымен 4-5 аптаға иммобилизациялау.

Сурет. 7. Бұғананың стернальды ұшының шығуының оперативті емдеу тәсілдері:

а – трансоссальды тігіс,

б – I қабырғадан қосымша фиксация,

в – спицамен қосымша фиксация.

Иық шығуы барлық шығулардың 50-60 % құрайды, олардың ішінде 60-70 % 30 жасқа дейіңгі адамдарда жиі кездеседі.

Анатомо-биомеханикалық ерекшеліктері.Жауырынның буын шұңқырының беті шар тәрізді иық басы бетінен 3-4 есе кіші.Жауырынның буын беті шұңқырының сәйкессіздігі оның шеміршекті ернімен қамтамасыз етіледі.

Буын капсуласы үлкен, әсіресе төменгі бөлігінде, онда ридерлік қалта бар,ол қолды әкеткенде жазылады.Оның тыртықтануы (жиі травмадан кейіңгі гематомалардан соң) контрактураларды түзеді.Иықты әкеткенде тамырлы-нервті шоғыр иық басына жақындап жаншылуы және шығу кезінде зақымдалуы мүмкін.Капсула қалыңдығы әртүрлі аймақта әртүрлі болып келеді.Капсуланың жоғарғы бөлігіндегі күшті байлам аппаратына байланысты иықтың жоғары шығуы болмайды.Ең әлсіз жері болып капсуланың алдыңғы медиальды бөлігі табылады.

Иықтың шығуы ылғи буын капсуласының жыртылуымен жүреді.Бұл кезде иықтың ротаторлы айналдырушы манжетасының жыртылуы жауырын үсті, кіші домалақ, ось асты және ось үсті бұлшықет сіңірлерінің толық немесе жартылай үзілуімен қатар жүреді.

10 – 40% байқауларда иық сүйегінің үлкен төмпегінің жұлынуыжиі қарттарда, сирек – иық сүйегінің кіші төмпегінің жұлынуы байқалады.