Главная
Случайная страница
Полезное:
Как сделать разговор полезным и приятным
Как сделать объемную звезду своими руками
Как сделать то, что делать не хочется?
Как сделать погремушку
Как сделать так чтобы женщины сами знакомились с вами
Как сделать идею коммерческой
Как сделать хорошую растяжку ног?
Как сделать наш разум здоровым?
Как сделать, чтобы люди обманывали меньше
Вопрос 4. Как сделать так, чтобы вас уважали и ценили?
Как сделать лучше себе и другим людям
Как сделать свидание интересным?
Категории:
АрхитектураАстрономияБиологияГеографияГеологияИнформатикаИскусствоИсторияКулинарияКультураМаркетингМатематикаМедицинаМенеджментОхрана трудаПравоПроизводствоПсихологияРелигияСоциологияСпортТехникаФизикаФилософияХимияЭкологияЭкономикаЭлектроника
|
Зат есімнің болымсыз түрі
(Отрицательная форма имен существительных образуется
путем прибавления личных окончаний в 1 и 2 лице ед. и множ. числа к отрицанию ЕМЕС)
Жақ
(лицо)
| Жекеше (ед. ч)
| Көпше (множ. ч)
| 1 жақ
| Мен оқушы емес+пін
Я не ученик
| Біз оқушы емес+піз
Мы не ученики
| 2 жақ
| Сен оқушы емес+сің
Ты не ученик
| Сендер оқушы емес+сіңдер
Вы не ученики
| 2 жақ
| Сіз оқушы+сыз
Вы не ученик
| Сіздер оқушы емес+сіздер
Вы не ученики
| 3 жақ
| Ол оқушы емес
Он (она) не ученик(ца)
| Олар оқушы емес
Они не ученики
|
Сын есім (имя прилагательное) – заттың сынын, сипатын, түрін, көлемін, сапасын білдіретін сөздер.
Сұрақтары: Қандай? Қай? Кімнің? Ненің?
Какой?- ая, - ое? Который? Чей? Чья? Чье? Чьи?
Түрлері (типы)
| Мысалдар
| Мағынасына қарай(по значению)
| 1) Сапалық (качественные)
| Ақ, қара, сұлу, үлкен
| 2) Қатыстық (относительные)
| Тұзды, ақшалы
| Тұлғасына қарай (по способу образования)
| 1) негізгі (непроизводные)
| Жақсы, әдемі, суық
| 2) туынды (производные)
| Қысқы, таулы
| Құрамына қарай
(по составу)
| 1) дара (простые)
| Кіші, тар, нәзік
| 2) күрделі (сложные)
| Ұзын бойлы,
қызыл ала
|
Сын есімнің шырайлары (Степени сравнения прилагательных)
Шырай түрлері (Степени сравнения)
| Жұрнақтар
| Мысалдар
| 1) Жай шырай (положительная степень)
| -
| әдемі,
жақсы,
ақ
| 2) салыстырмалы шырай (сравнительная степень)
| А) 1) дауысты - рақ, рек
2) дауыссыз - ырақ, ірек
Незначительное различие качества
| Кіші+рек меньше
Жас+ырақ моложе
| Ә) 1) дауысты, р - лау, леу
2) з, л, н, ң, й - дау, деу
3) қ, к, т, с - тау, теу
Соответствует русским прилаг - м с суфф - ми:- оват,- еват
| әдемі+леу красивее
семіз+деу жирнее
биік+теу высоковатый
сары+лау желтоватый
| 3) Күшейтпелі шырай (Превосходная степень)
| А) 1) Путем прибавления удвоения первого слога и добавления П
| Сап - сары
желтый - прежелтый
жап - жақсы
очень хорошо
| Ә) с усилительными словами: ең(самый), өте(очень), тым(весьма, слишком), аса(наиболее), нағыз(настоящий), тіпті(совсем)
Высшая степень качества признака
| өте жақсы
тым биік
тіпті жақын
|
Сан есім (имя числительное) - заттың санын, мөлшерін, ретін білдіретін сөздер.
Сұрақтары: Неше? Нешеу? Қанша? (Сколько?) Нешінші(Который)
Түрлері (типы)
| Мысалдар
| Тұлғасына
Қарай
(по способу образования)
| 1) негізгі (непроизводные)
| екі
отыз
алпыс
| 2) туынды (производные)
| бірінші
елудей
| Құрамына
қарай
(по составу)
| 1) дара (простые)
| бес, жүз, мың
| 2) күрделі (сложные)
| он бес, бес жүз
| Мағынасына
Қарай
(по значению)
| 1) есептік (количественные)
| үш, мың, елу
| 2) реттік (порядковые)
Дауысты - ншы, нші
Дауыссыз – ыншы, інші
| Бір+інші первый
Алты+ншы шестой
| 3) жинақтық(собирательные)
1 - 7 - ау, еу
| Жетеу семеро
| 4) топтау(разделительное)
Дауысты, З, Ж, Р, Л, Й, У - дан, ден
М, Н, Ң - - нан, нен
Қатаң, Б, В, Г, Д - тан, тен
| Екі - екіден по два
Он - оннан по десять
Үш - үштен по три
| 5) болжалдық
(предположительное)
ш, т, с, тай, тей
дауысты, р, м, н, з - дай, дей
| Алпыс+тай
в пределах шестидесяти
тоғыз+дай около девяти
| 6) бөлшектік (дробные)
| бестен екі- Две пятых
Бір бүтін бестен үш
Одна целая три пятых
|
он – 10, жиырма - 20; отыз - 30; қырық - 40; елу - 50; алпыс - 60; жетпіс - 70; сексен - 80;
тоқсан - 90; жүз - 100; мың - 1000; 1000000 - миллион
Есімдік (местоимение) - (зат есім, сын есім, сан есім) ауыстырып, солардың орнына жүретін сөздер.
Түрлері (типы)
| Мысалдар
| Тұлғасына
қарай
(по способу образова
ния)
| 1) негізгі (непроизводные)
| Мен, сен, не, кім
| 2) туынды (производные)
| Біреу, мынау, қандай,
барлық
| Құрамына
қарай
(по составу)
| 1) дара (простые)
| Ол, сонау, қанша
| 2) күрделі (сложные)
| Бірнеше, ешкім, кейбіреу
| Мағынасына
қарай
(по значению)
| 1) жіктеу
(личные)
| Мен, сен, сіз, ол, біз, біздер, сендер, сіздер, олар
| 2) Сілтеу
(указательные
| Бұл, осы, мына, мынау(этот, эта, это),
сол, ана, анау(тот, та, то);
| 3) Сұрау
Вопроситель - е
| Кім, не неше, қай, қандай, қалай, қайда, қайдан, нешінші
| 4) Өздік
возвратные
| өз(свой), өзім(я сам), өзің(ты сам), өзіңіз(вы сами), өзіміз(мы сами), өздерің, өздеріңіз(вы сами), өздері(они сами)
| 5) Белгісіздік
неопределенные
| Біреу(кто - то, некто, кто - либо), кей, кейбір(некоторый,- ая, ое), бірдеңе(что - то, нечто, что - либо)
| 6) Болымсыз -
дық отрицательные
| Ешкім(никто), ешбір(ничто), ештеме,
дәнеме(ничего), ешқашан(никогда), ешқайда(никуда), ешқандай(никакой)
| 7) жалпылау
(определительные)
| Бәрі, барлық, бүкіл, барша(весь, вся,
все), әр, әрбір(каждый,- ая,- ое)
| Үстеу(Наречие) - қимылдың, заттың сынының түрлі белгілерін сөздердің лексико - грамматикалық тобы.
Түрлері (типы)
| Мысалдар
| Тұлғасына
Қарай
(по способу образования)
| 1) негізгі (непроизводные)
| әрең, әзер(еле), әрі(туда,
дальше), бері(сюда), дәл(точно),
сәл(чуть - чуть)
| 2) туынды (производные)
| Ескіше(по старинному), мұнша(настолько), жаяулап
(пешком)
| Құрамына
қарай
(по составу)
| 1) дара (простые)
| Ерте(рано), кеш(поздно), тым
(слишком), ерекше(особенно),
басқаша(по другому),
| 2) күрделі (сложные)
| Бірталай, біраз(немного), алдын - ала(заранее),
анда - санда(временами)
| Мағынасына
Қарай
(по значению)
| 1) Мезгіл (времени)
| Кеше(вчера), бүгін(сегодня),
ертең(завтра), кешке(вечером),
ертемен(с утра), таңертең
(утром), анда - санда(временами)
| 2) Мекен
(места)
| әрі(туда, дальше), бері(сюда),
жоғары(на верху), төмен(внизу), алға(вперед), артқа
(назад), ішке(во внутрь), мұнда
(здесь), сонда(там)
| 3) Мөлшер
(количества и меры)
| Сонша, соншама(столько), онша(не очень), едәуір(значи - тельно), бірталай(немало), бір - бірден(по одному)
| 4) Сын - бейне (образа и способа действия)
| әрең, әзер(еле), дереу(тотчас), жедел, шапшаң, тез, жылдам
(быстро), кенет(вдруг), түгел(все),
ауызша(устно), өзгеше(по другому), осылай(так), тікелей
(непосредственно), бірге(вместе),
зорға(насилу)
| 5) Күшейту
(усилительные)
| Аса(очень), нағыз(настоящий),
ең(самый), тым(слишком), айырық - ша(особенный), әбден(совсем, окончательно)
| 6) Мақсат (цели)
| әдейі, біле тұра(специально), жорта(нарочно), қа - сақана(назло)
| 7) Сабап - салдар
(причины и следствия)
| Бекерге(напрасно), босқа, текке(зря),
амалзыздан(вынужденно), лажсыздан,
шарасыздан(поневоле)
| 8) Топтау (разделительности)
| Екулеп(вдвоем), бір - бірлеп(по - одному), аз - аздан(по - немножку), бас - басына(на каждого), жұп - жұбымен(по парам), рет - ретімен(по порядку);
| | | | |
Туынды үстеулердің жасалуы
(Образование производных наречий)
Жұрнақтар
| Мысалдар
| - ША, - ШЕ
| Жаңа+ша (по - новому),
неміс+ше (по - немецки)
| Дауысты, з, м, р, н, й - дай, дей
т, ш, с - тай, тей
(иногда - лай, лей)
| Гүл+дей(как цветок)
Құс+тай(как птица)
Осы+лай (так)
| - СЫН, - СІН
| Кеш+кі+сін (вечером)
Ертең+гі+сін(утром)
| Дауысты, үнді, З, Ж - да, де
Қатаң, Б, В, Г, Д - та, те
| Жаз+да (летом), түн+де(ночью)
Қыс+та(зимой),
| Дауысты, үнді, З, Ж – ға, ге
Қатаң, Б, В, Г, Д - қа, ке
| Жоғары(верх)+ҒА – на верх
Арт(зад)+ҚА - назад
|
Шылаулар
Шылаулар (союзы и частицы)- тілімізде толық лексикалық мағынасы жоқ, бірақ сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді байланыстырып немесе сөзге қосымша мән үстеп тұратын көмекші сөздер.
Шылаулар сөздер 3 бөлінеді:
1) Септеулік шылау
2) Жалғаулық шылау
3) Демеулік шылау
Союзы и частицы могут быть разделены на следующие группы:
1) Септеуліктер(послелоги)
2) Көмекші есімдер(служебные слова)
3) Жалғаулықтар(союзы)
4) Демеуліктер(частицы)
5) Модаль сөздер(модальные слова)
Септеуліктер(послелоги)
соответствуют русским предлогам.
Септеуліктер
| Предлоги
| Мысалдар
| Дейін (шейін)
| до
| Мектепке дейін (до школы)
| Бойына
бойынша
| В течение,
вдоль
| Жыл бойына(в течение года)
Айтуы бойынша(по его рассказам)
| Соң, кейін
| после
| Сабақтан соң, сенен кейін(после тебя)
| Арқылы,
Туралы,
үшін
| Через, о, об, для,
Ради, чтобы
| Көпір арқылы(через мост), жұмыс туралы(о работе), сен үшін(ради тебя),
Оқу үшін(для учебы);
| Бері, басқа,
Бұрын, әрі
| С, кроме, раньше, дальше
| Былтырдан бері(с прошлого года), менен басқа(кроме меня), сенен бұрын
(раньше тебя), әрі отыр(сядь дальше);
|
Көмекші есімдер(служебные слова)
соответствуют русским предлогам: за, под, на, перед, у, внутри, возле, между, напротив.
Көмекші есімдер
| Предлоги
| Мысалдар
| Үсті
| Над
| Үстелдің үстіне қой - поставь на стол
| Асты
| Под, низ
| Үстелдің астын сыпыр
подмети под столом
| Алды
| Перед, перед - няя часть
| Үйдің алды тамаша
Перед домом красиво
| Арты
| За, задняя часть
| Менің артымнан тұр
Встань за мной
| Жаны, қасы
| Возле, около
| Біздің үйдің жанында возле дома
| Іші
| В, внутрь
| Дүкен ішінде - в магазине
| Сырты
| За, вне
| Үйдің сыртында за домом
| Арасы
| Между
| Үйлердің арасында между домами
| Түбі
| У
| Ағаштың түбінде - у дерева
| Қарама - қарсы
| Напротив
| Үйдің қарама - қарсысында
Напротив дома
|
Жалғаулықтар(союзы) соответствуют союзам русского языка.
Жалғаулықтар
| союзы
| Мысалдар
| 1) Ыңғайластық
(соединительные)
Және, мен, бен, пен,
да, де, та, те
| И, ДА
| Мен және сен (Ты и я)
Жаңбыр жауды да, жер көгерді. Дождь пошел, и земля зезеленела.
| 2) Қарсылықты
(противительные)
Бірақ, бірақ та, дегенмен, алайда, әйтсе де, сөйтсе де
| А,
НО,
ДА
| Киноға барар едім, бірақ дала суық. (Пошел бы в кино, но на улице холодно).
| 3) Талғаулықты (разделительные)
Не, немесе, я, әлде, біресе,
әйтпесе, болмаса, ал
| Или, либо то.., то
| Не мен барамын, не сен бар
(Либо я пойду, либо ты иди)
Біресе жаңбыр, біресе күн шығады(То дождь, то солнце)
| 4) Себепті(причинные)
өйткені, себебі
| Так как, потому что
| Ол жақсы оқиды, себебі жақсы маман болғысы келеді.(Он хорошо учится, т. к. хочет быть хорошим специалистом.)
| 5) Салдарлық (следственные)
Сондықтан, сол себептен, сол үшін
| поэтому
| Мен ұйықтап қалдым, сол себептен сабаққа кешіктім.
Я проспал, поэтому опоздал на занятия.
| 6) Шарттық (условные)
Егер, онда, егер... онда
| Если, тогда, если... то
| Маған келмесең, онда мен саған барамын.
|
Демеуліктер(частицы) вносят дополнительные смысловые, эмоциональные оттенки в значения отдельных слов.
Демеуліктер
| частицы
| Мысалдар
| 1) Күшейткіш - шектік(усилительно - ограничительные) ғана(қана), ғой(қой), әсіресе,- ақ,- ау
| Только, особенно, же
| Мынау дәптер ғой! Это же тетрадь!
Ол мені ғана алды. Он взял только меня.
| 2) Сұраулық
(вопросительные) ма, ме, ба, бе, па, пе, ше
| ли, а,
| Ол бара ма?
(Пойдет ли?)
Сен ше? (А ты?)
| Модаль сөздер (модальные слова) – для выражения точки зрения говорящего на отношение высказываемой мысли к действительности.
Модаль сөздер
| Перевод
| Мысалдар
| Керек
| Необходимо, нужно
| Маған сол кісі керек еді
Мне нужен был тот человек.
| Сияқты
| Как, как будто, кажется
| Ол мені жек көретін сияқты.
Мне кажется, что он меня ненавидит.
| Екен
| Оказывается
| Онда кітап көп екен. Оказывается, там много книг.
| Мүмкін,
Шығар,
Болар
| Возможно,
Может быть
| Олар қалада болар.
Может быть они в городе.
| Рас
| Правда, верно
| Рас, сен менің досымсың. Верно, ты мой друг.
| Шамасы
| Вероятно
| Шамасы, олар үйде жоқ
Вероятно, их нет дома.
| Әрине
| Конечно
| Әрине, сен оны білесің.
Конечно, ты его знаешь.
|
Одағай (Междометия)- сөйлеушінің шындыққа, болмысқа қатысын, көңіл - күй, сезім арқылы білдіретін сөздер.
Түрлері (типы)
| Одағай
| Мағынасына қарай
(по значению)
| Көңіл - күй
(Эмоциональные)
| Бәрекелді! Браво!
| Алақай! Ура!
| Аһа! Ага!
| Әттеген ай! Қап! Надо же!
| Ойбай! Ой!
| Құдай – ай! Боже мой!
| Жекіру
(императивные)
| Ал! (Ну!) Мә! (На!) Әй! (Эй)
| Жә! Полно! Хватит!
| Сыпайгершілік
(формы вежливости)
| Кешіріңіз! Извините!
| Рақмет! Спасибо!
| Кеш жарық! Добрый вечер!
|
Еліктеу сөздер (подражательные слова)- слова, которые передают различные звуки живой и неживой природы:
человека, животных и предметов.
Еліктеу сөздер (подражательные слова)
| Еліктеуіш сөздер
Звукоподражательные слова
| Сыбдыр - сыбдыр
Сылдыр - сылдыр
Сықыр - сықыр
Қарқ - қарқ
Тарс - тарс
Тық - тық
Сақ - сақ
| Шуршание камыша
Журчание ручья
Скрип - скрип
Кар - кар
Стук - стук
Тук - тук
Подражание смеху
| Бейнелеуіш сөздер
Образоподражательные слова
| Қаз - қаз
Бүрсең - бүрсең
Шошаң - шошаң
Жалт - жұлт
Ағараң - ағараң
Қараң - қараң
| Неуклюжая походка
Съежившись от холода
Быть вертлявым
Выражающее блеск
О белеющем вдали предмете
О мелькании силуэта в темноте
|
Етістік (глагол) – заттың қимылын, ісін, күй - жайын білдіретін сөз табы.
Сұрақтары: Не істеді? Не қылды? Не істелінді? Қайтті?
Түрлері (типы)
| Мысалдар
| Тұлғасына қарай
(по способу образования
| 1) негізгі (непроизводные)
| Оқы, жаз, бар, кел, бер
| 2) туынды (производные)
| Тұз+да, гүл+де, ой+на,
ой+ла, кеш+ік
| Мағынасына
қарай
(по значению)
| 1) негізгі (основные)
| Ал, қал, көр, сөйле, әкел
| 2) көмекші
(вспомогательные)
| Бол(быстрей), шық
(выйди), әкет(унеси)
| Объектіге қатысына қарай(по отношению к объекту)
| Сабақты(переходные, которые сочетаются со словами в Табыс септік - кімді? кого? нені? что)
| Асқарды шақыр
(позови Аскара)
| Салт(непереходные) сочетаются со словами в остальных падежах
| Үйге кел
(приходи домой)
| Іс - әрекеттің орындалуына қарай
(по отношению к результату действия)
| Болымды (положительные)
| Бар (иди), жаз (пиши)
| Болымсыз (отрицательные)
Дауысты, Р, Л, Й, У - ма, ме
Қатаң - - па, пе
Ұяң, М, Н, Ң - ба, бе
| Бар+ма (не иди),
Күт+пе (не жди)
Жаз+ба (не пиши)
| Құрамына қарай
(по составу)
| Дара (простые)
| Оқы, гүлде, ойна
| Күрделі (сложные)
| Барып кел, кіріп шық, алып бар
|
Туынды етістіктің жасалуы (Образование производных глаголов)
Жұрнақтар (Суффиксы)
| Мысалдар
| Дауысты, Й, Р - ла, ле
Қатаң – - та, те
л, м, н, ң - да, де
| Шеге (гвоздь)+ле+у – забить
Құшақ(объятие)+та+у - обнять
Қабыл(принятие)+да+у - принять
| Дауысты, Й, Р - лас, лес
Қатаң – - тас, тес
л, м, н, ң - дас, дес
| Бір(один)+ лес+у (объединиться)
Көмек(помошь)+тес+у(помочь)
Ақыл(ум)+дас+у(советоваться)
| Дауысты – а/е
Дауыссыз - ай, ей
| Бос(свободно)+а+у - освободиться
Түн(ночь)+е+у - ночевать
Қарт а ю – қарт ай +у (стареть)
Коб е ю – көб ей +у (увеличиваться)
| Дауыссыз - ар/ер
| Ақ(белый) – ағ+ ар +у белеть
Көк (синий)- көг+ ер + у синеть, зеленеть
| Қатаң – қар, кер
Ұяң, дауысты - ғар, гер
| Бас(голова) + қар+у – возглавить
Ес(разум) + кер+у - учесть
Кө+гер +у цвести
|
Етіс (Залог)
Қазақ тілінде 4 түрі бар.
Түрлері (типы)
| Жұрнақтар
| Мысалдар
| Өздік (возвратный)
Действие направлено к субъекту
| н, ын, ін
| Тара+н расчешись
Жу+ын мойся
Ки+ін одевайся
| Ырықсыз
(страдательный)
Объект испытывает действие со стороны субъекта
| Дауысты, т, з, р - л, ыл, іл
Л - н, ын, іл
| Хат ауылға жібер+іл+ді.
Письмо отправлено в ауыл.
Төсек сал+ын+ды.
Постель постелено.
| Ортақ
(совместный)
Общее действие
| с, ыс, іс
| Олар хат жас+ыс+ты.
Они переписывались.
| Өзгелік
принудительный)
действие под влиянием кого - нибудь
| Ғыз/гіз - з, ж, р,
Қыз/кіз - т, с, ш
Дыр/дір - л, н
Тыр/тір -
Дауысты+ т+ қыз/ кіз
| Жаз+ғыз+дым
Заставил писать
Айт+қыз+дық
Заставили говорить
Ал+дыр+дым
Заставила взять
Биле+т+тік
|
Тұйық етістік (неопределенная форма глагола) – шақпен, жақпен байланысы болмай, қимылдың атауын ғана білдіретін етістіктің түрі.
Тұйық етістік етістіктің түбіріне – У жұрнағын қосу арқылы жасалады
(путем прибавления к глагольной основе суффикса - У).
Оқ+у – читать
Жаз+у – писать
Ойла+у – думать
Есімше (причастие) - бірде есім сөздердің, бірде етістіктің қызметін атқаратын етістіктің түрі.
Есімшенің 4 түрі бар.
Түрлері (типы)
| Сөздің соңғы дыбысы конечный звук
| Жұрнақтар
| Мысалдар
| Өткен шақ
(прошедшее)
| Дауысты, ұяң, үнді
| ған, ген
| Оқы+ған
| Қатаң
| қан, кен
| Айт+қан
| Келер шақ
(Будущее)
| Дауысты
| р
| Тыңда+р
| Дауыссыз
| ар, ер
| Айт+ар, Кел+ер
| Ауыспалы осы шақ
(переходное)
| Дауысты
| - йтын
- йтін
| Қара+йтын
Сөйлн+йтін
| Дауыссыз
| - атын
- етін
| Айт+атын+ым
Күл+етін
| Осы шақтық есімше
(причастие настоящего времени)
| Тұйық етістік +
ШЫ, ШІ
| Кел+у+ші – пришедший
Тыңда+у+шы - слушающий
|
Көсемше (Деепричастие) - бірде үстеудің, бірде етістіктің қызметін атқаратын етістіктің түрі.
Конечный звук после глагола
| Жұрнақтар
| Мысалдар
| Дауысты
| - п
| Сұра+п - спросив
| Дауыссыз
| - ып, іп
| Ал+ып - взяв
| Дауысты
| - й
| Сөйле+й - говоря
| Дауыссыз
| - а, - е
| Кел+е - придя
| Қатаң
| - қалы, келі
| Айт+қалы собирался сказать
| Дауысты, ұяң, үнді
| - ғалы, гелі
| Біл+гелі хотел узнать
|
Етістіктің шақтары (Время глагола):
осы шақ(настоящее), келер(будущее), өткен(прошедшее).
Осы шақ – настоящее время
Нақ осы шақ (Собственно - настоящее время - простая форма)
а) жалаң нақ осы шақ (простая форма) образуется от 4 - х глаголов:
отыр(сидит), тұр(стоит), жатыр(лежит), жүр(ходит),
к которым присоединяются личные окончания.
Жақ (лицо)
| Жіктік жалғау
| Мысалдар
| Жекеше (единственное число)
| 1. Мен (я)
| - мын, - мін
| Отыр+мын сижу
| 2. Сен (ты)
| - сың, - сің
| Отыр+сың сидишь
| 2. Сіз (вы) – уваж. ф.
| - сыз, - сіз
| Отыр+сыз сидите
| 3. Ол (он, она)
| -
| Отыр сидит
|
Жақ (лицо)
| Жіктік жалғау
| Мысалдар
| Көпше (множественное число)
| 1. Біз (мы)
| - мыз, - міз
| Отыр+мыз сидим
| 2. Сендер (вы)
| - сыңдар, - сіңдер
| Отыр+сыңдар сидите
| 2. Сіздер (вы) – ув. ф.
| - сыздар, - сіздер
| Отыр+сыздар сидите
| 3. Олар (они)
| -
| Отыр сидят
|
ә) Күрделі нақ осы шақ (сложная форма) образуется путем сочетания основного глагола и одного из вспомогательных глаголов:
отыр(сидит), тұр(стоит), жатыр(лежит), жүр(ходит).
Основной глагол принимает суффиксы деепричастий – п,- ып,- іп.
Глаголы БАР, КЕЛ, АПАР, ӘКЕЛ принимают суффиксы – а/- е и сочетаются только с глаголом ЖАТЫР.
|