Секреторлы ақуыздар мен монотопты мембраналық ақуыздарды тасымалдау механизмдері

Әртүрлі мембраналық ақуыздардың құрамына кіретін, полипептидтерді тасымалдау әртүрлі жүреді. Еске түсіретін болсақ, интегральді мембраналық ақуыздардың екі негізгі типтері бар: ақуыздар, бір трансмембраналы доменнен (монотопты) тұратын және ақуыздар, бірнеше ілмектен тұратын, мембраналы биқабатты кесіп өтетін (политопты).

Мембраналық липидтерді тасымалдау механизмдері.

Везикулярлы механизм және мономерлі алмасу.

Мембраналық липидтерді тасымалдаудың екі негізгі механизмі бар:

1. Везикулярлы механизм, плазмалық мембранаға, Гольджи комплексіне және лизосомаға липидтерді тасымалдауды қамтамасыз етеді. Бұл жолда, ЭПТ мембранадан көпіршіктер бүршіктеніп бөлініп Гольджи комплексіне қосылады, сосын басқа органеллаларға ауыстырылады.

2. Мономерлі алмасу ЭР-бетінен митохондрия мен пероксисомаға, липидтерді алмастыру ақуыздарының көмегімен липидтерді тіке тасымалдайтын процесс болып табылады. Фосфатидилхолин (РС) екі түрдегі қозғалысқа қатысады. Ол ЭПТ-беттеріндегі цитозольда синтезделінеді. Кейбір фосфатилхолин молекулалары мембрана арқылы қуыстық беттерге алып барады, сосын эндоцитоз жолымен Гольджи комплексіне, плазмалық мембранаға келіп түседі және өзінің белгілі негізгі мақсатына: клетканың сыртқы бетіне түседі. Дәл осы уақытта, кейбір РС молекулалар цитозольді беттерде қалады және тікелей митохондрияларға қайта бағытталуы мүмкін.

Бүршіктеніп бөлінген көпіршіктер мен көпіршіктердің қосылып кетуі – қуыс ішіндегі сұйықтықтың, сонымен бірге мембраналық липидтер мен интегральді ақуыздаодың ауысушылығының негізгі жолдары болып табылады. Кейбір жағдайларда цитозольді қабатта липидтердің тез синтезделуі арқасында мембранада бүгіліс пайда болады, ЭР-бүршіктеніп бөліну процесін инициирлейді.

Әдебиет:

Негізгі

1. Стамбеков С.Ж., Петухов В.Л. Молекулалық биология. Оқулық/ҚР. Новосибирск: Семей МУ, 2003. –216 бет.

2. Әбилаев С.А. Молекулалық биология және генетика. Шымкент.2008, 424 б

3. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Н. Молекулярная биология. Учебное пособие для студентов медицинских вузов, Москва: Наука, 2003,544 с.

4. Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки, Руководство для врачей. Пер с англ. М.: БИНОМ – Пресс,2003- 272 с.

5. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М., Медицина,2003.

6. Генетика. Учебник для ВУЗов / Под ред. Академика РАМН В.И. Иванова. – М.: ИКЦ «Академкнига»,2006.-638 с.:ил.

Қосымша:

1. Уилсон Дж., Хант Т. Молекулярная биология клетки. Сборник задач. Пер. с англ. –М.,Мир, 1994 -520 с.

2. Казымет П.К., Мироедова Э.П. Биология. Учебное пособие для студентов медицинских вузов. – Астана,2006,2007.

3. Медицинская биология и генетика/ Под.редакцией Куандыкова Е.У., Алматы,2004

Бақылау сұрақтары:

1. Ядролы-тесікті комплекстің құрылысы.

2. Центриольдердің құрылысы..

3. Гольджи комплексінің құрылымды ұйымының ерекшеліктері.

4. Пероксисомның пайда болуы.

5. Клетка үшін автофагтың және автолиздің маңызы.

6. Кедір-бұдырлы ЭПТ қызметі.

7. Тегіс ЭПТ қызметі.

8. Ядрошықтың қызметі.