Жер қойнауларын және қоршаған ортаны қорғау

Адам қауымының кен шығарудағы, жер бедерін өзгертудегі, су қорларың қайта бөліп

қолданудағы, тағы басқа күннен күнге күшейген әрекеттері геологиялық ортаның баяғыда баянды

түрде қалыптасқан арақатынысының бүлінүіне ұшыратып отыр.

Бұл өзгерістер көбінесе қалпына келмейтін, оның үстіне олар адамға зиян келтіретін бағытта

дамиды. Осылайша жер астында кен шығаруда болған құыстар, бір жағынан, жер асты сулардың

жолын өзгертіп, бұрып жібереді, деңгейін төмендетеді, салдарынын топырақ құрайды; екіншіден,

солардың кеселінен жер опырылады, сырғымалар, апан шұңқырлар пайда болады.

Осылардан жер бара бара шаруашылыққа қолдануға жарамсыз болып халге ұшырайды.

Қазірдің өзінде осындай әрекеттерден жарамсыз болып қалаған жер үстінің ауданы ұш проценттен

асты.

Тау кеншілік өндіріс қалдықтарын қалай болсы солай ұйе берудің салдарынан ауа бассейні шаң

тозаңға толады да қоршаған ортаны былғайды; күннің сәулесі бұлыңғыр тартып, микроклимат

өзгереді, өлкенің жан жануарлары, өсімдік дүниесі, адам қасиет шегеді.

Жер астынан қазып алынған тас көмірдің отыз проценті отқа жанбай, жылу бермей күлге айналып

ауаға ұшырайды. Бір жылда Қарағанды көмірінің бір миллион тоннасын тасымалдау жолына

ашық вагондардан жел ұшырып әкетеді. Бұл мөлшер – ірі шахтаның бір жылғы өнімі.

Екибастұз көмірінің шаңы мен құбырлдарының түтіні Алтайдан асып, Моңғолияға жетеді

екен, содан ондағы сиырлардың тісі түсетін көрінеді.

Айналамызды қоршаған табиғатты қорғау ең әуелі геологиялық проблемаға жатады, өйткені оның

өзгерістері мемлекеттік шекараларды мойындамай, дүние жүзін түгел қамтиды.

Полюстердегі озон қабатының жыртылуы, «парник әсері» сияқты көріністер бүкіл әлемдік

проблемаға жатады.

Геологиялық ораны қорғауға мұнымен қатар табиғи геологиялық процестердің адамға залалды

зардаптарымен күресу де жатады.

Олар табиғи ортаны стихиялық апаттардан – дауылдан, селден, су басудан, көшкін–

сырғымалардын, опырықтардын, жанартаулар зардабынан, жер сікіну залалынан т.б қорғау.

Кәзіргі кезде бұрын түсіріп болған әр масштабты геологиялық карталарды қайта түсіріп, әр

ауданның экологиялық жағдайлары туралы мәлеметтермен толықтыру міндетті алда тұр.

Адамның геологиялық және технотектік қызметі мен Қ.О қорғау.

Қ. О. Ласт. - адамға, өсімдікке, жануарларға зиян келтіретін мөлшерде биосфераға түсетін қатты, сұйық, газ заттарды ж/ е әртүрлі энергияны айтады. Химиялық ластану- химиялық компоненттердің мөлшері шектік концентрациясының мөлшері шектік концентрациясының көбеюі нәтижесінде пайда болады. Атмосфералық гидросфера табиғи ластану нәтижесінде. мыс. Жанартау атқылаған кезде атмосфера өте көп мөлшерде шаң пайда болады.

Адамдардаң геологиялық ортаға тигізетін техногендік әсері минарогениялық, геохимиялық, геофизикалық, геодинамикалық, геоморфологиялық, гидрогеологиялық ж/ е инженерлік- геологиялық болып ажыратылады.

Ортақ ақпарлар. Қатал көріністің себебімен арада қоршаған ортада табиғи факторлар(айрықша шақырушы мылқау бәле-қазалар) болу біледі. Алайда өзектілік күзет, ғаламдық мәселеге деген айналған қоршаған орта басты бейнемен мен аздыр- күй қоршаған орта арада нәтижеде белсене өскелең антропоген әсердің тоқулы. Сол демографиялық атылыспен, үдетіл- урбанизациямен және таудың зерттемесінің және коммуникацияның дамуымен, салтақтанумен қоршаған орта түрлі тастандылармен(см. да табиғи сәрсенбінің салтақтануы), егінді, және ормандар өрістің жерлеріне(айрықша дамы- елдерде) деген әдеттен тыс жүкпен кесімді. Бойынша бағдарламаның OOH сарапшылығына ша қоршаған ортаға(ЮНЕП), к 2000 халықтың саны жерде 6,0-6,1 мильярд адам жетеді, 51% нешіншіден - қала халқылар. Бұл ретте қаланың санының мен халықпен 1-32 млн. адам 439 жетеді.

№17 Сабақ