Иондардың гидраттануы

Электролиттік диссоциация теориясын Д. И. Менделеев аш-қан ерітінділердің химиялық теориясынсыз түсіндіруте болмай-тынын орыстың белгілі химигі А. И. Қаблуков көрсетті. Д. И. Менделеев еріген затпен ерітінді әрекеттескенде химиялық қо-сылыстың түзілетіндігін тәжірибе жүзінде дәлелдеді.

Шынында да еру кезінде ерітінді мен еріген зат арасында гидраттардың түзілуіне одан кейін олардың иондарға диссоциа-циялануына әкелетін химиялық әрекеттесу болады (5.6-сурет). Бұл иондар су молекуласымен байланысқан, яғни гидраттанған. И. А. Каблуков ерітіндіде тек қана гидраттанған иондар болады деп санады. Қазіргі кезде ол ұғымды жұртшылық мақұлдаған. Сонымен, иондардың гидраттануы (жалпы жағдайда — сольваттануы) *— диссоциацияланудың негізгі себепшісі. Ол иондардың қайтадан молекула болып бірігуіне (ассоциациялануына) кедергі жасайды.

Гидраттанған иондарда су молекуласының тұрақты және тұрақсыз сандары болуы мүмкін. Құрамы тұрақты гидрат I су молекуласын ұстап тұратын сутегі ионын Н⁺ түзеді. Ол гидрат-танған протон Н⁺ (Н₂О). Ғылыми әдебиетте оны Н₃О⁺ (немесе ОН⁺з) бейнелеп гидроксоний ионы деп атайды.

Ерітіндіде Н⁺ ионы болмайды, Н₃О⁺ ионы болады оны шартты түрде Н⁺ символымен белгілейді. Ерітіндідегі сутегі ионы туралы айтқанда, ол гидроксоний ионы деп ойластыру керек. Н₃О⁺ ионындағы берік ковалентті байланыстың пайда болуы донок-акцептор механизмі бойынша жүреді.

Су молекуласы — донор, протон — акцептор.Алайда химиктердің ойы екіге бөлінді. Кейбіреулері ерітіндіде тек қана гидроксоний ионы Н₃О⁺, ал қалғандары Н₃О⁺ ионынан басқа Н₉О₄⁺ (былай көрсетуге болады Н+ ^. 4Н₂О немесе Н₃О+ ^. ЗН₂О) және H₇O₃+(H+^.3H₂O немесе Н₃О+^.2Н₂О) иондары болады дейді. Бұл жорамалдардың ешқайсысы тәжірибе жүзінде дәлелденген жоқ. Қалған иондардың көпшілігі құрамы ауыспалы гидраттар түзеді. Сондықтан сутегі ионын гидраттанған сутегі ионын көрсететін Н+(сулы) деп белгілеу керек. Басқа гидраттанған иондарды жазғанда да осылайша қолдану керек. Мысалы:НС1(газ) ↔Н⁺ (сулы) +C1^‾ (сулы)

СН₃СООН(сулы)↔Н⁺(сулы) + СН_зСОО^-(сулы)

HSO₄⁻ (сулы) ↔Н+ (сулы) + SO₄²⁻ (сулы)

Бірақ жазуды оңайлату үшін жақша ішіндегі көрсетілгендерді жазбайды.