Тўтќындар дилеммасы» моделі

Бўл модель олигополиялыќ фирмалардыѕ іс-јрекетін ойындар теориясы тўрєысынан ќарастырады, яєни ќатысушылардыѕ ыктималдыќ жаєдайлардагы іс-јрекетін математикалыќ тјсілдермен зерттейді.

Олигополия кезінде фирма баєалыќ стратегияны аныќтаєанда бјсекелесініѕ стратегиясына тјуелді болатын ґзініѕ ыќтимал пайдалары мен зияндарын баєалайды.

А жэне В фирмалары їшін оќиєалардыѕ ыќтимал нўсќалары нјтижелер матрицасында келтірілген:

Баєа туралы мјселелерді шеше отырып А жјне В фирмалары кооперативтік емес ойын жїргізеді, яєни ґз бјсекелесініѕ іс-јрекетін ескере отырып олардыѕ јрќайсысы ґз бетінше баєаны аныќтайды.

Мїмкіндіктердіѕ ішінен еѕ нашарынан саќтану їшін, А жјне В фирмалары ґз баєаларын бір мезгілде тґмендетеді, бўл кезде пайданыѕ белгілі бір бґлігінен айырылады (еѕ тґменгі зияндар стратегиясы - сол жаќтаєы жоєарєы бўрышта).

Бўл стратегия бір-біріне сенбейтін тўтќындар іс-јрекетіне ўќсайды.

«Сўраныстыѕ сыныќ ќисыєы» моделі

30-жылдардыѕ аяєында экономист Пол Суизи олигополия нарыєында шыєындардыѕ ґзгеруіне ќарамастан баєаныѕ жиі тўраќтанатынын зерттеп тїсіндірген. Суизи моделінде олигополистердіѕ тауарлары бір-бірін айырбастай алады, біраќ олар Курно жјне Бертран модельдеріндегі сияќты абсолютті бірдей болмайды.

Суизи барлыќ фирма бірдей баєа белгілейді деп болжап, модельдегі баєаныѕ ќатаѕдыєын тїсіндіреді. Олигополистіѕ сўраныс ќисыєыныѕ формасы осы фирманыѕ іс-јрекетін оныѕ баќталастарыныѕ ќалай сезінетініне байланысты болады

Жасырын бітім (ымыра) - картельдер ќалыптасуына жетелейтін олигополиялыќ фирмалардыѕ іс-јрекеті.

Картель (сагtеl) - біртўтас монополия болу їшін ґнім шыєару кґлемі мен тауардыѕ баєасы жайындаєы шешімдер бойынша бір ымыраєа келуші фирмалар тобы.

Бірыѕєай баєа белгілеу - картельдіѕ барлыќ мїшелерініѕ тїсімдерін жоєарылатады,біраќ баєаныѕ жоєарылауы міндетті тїрде сату кґлемініѕ тґмендеуімен ќатар жїреді.

Осы бітімде јрбір фирма ґз пайдасын мейлінше арттыру маќсатымен ќўпия тїрде баєаны тґмендетіп, келісімді жиі бўзады. Бўл картельді кїйретеді.

Жасырын бітім жасауєа кедергілер:

Сўраныс пен шыєындар айырмашылыќтары.

Саладаєы фирмалар саны.

Іскерлік белсенділіктіѕ кенеттен тґмендеуі.

Салаєа басќа фирмалардыѕ кіру мїмкіндіктері.

Баєалыќ дискриминация принципі бойынша баєаны жасырын тґмендетуге негізделген алдампаздыќ.