Адамның геологиялық және техногенді әрекеті

Адамзат баласы өзінің күнкөру әрекетінде жер қабығы мен оның үстіне қилы- қилы ықпалын

тигізіп, ұдайы өзгертіп отырады. Қоғамның табиғи геологиялық процестерге тигізетін әрекетін

антропогендік геологиялық процестер деп атаймыз.

Адам қауымының геологиялық әрекетін бес салаға жіктеуге болады:

жер қойнауынан әр түрлі қазба байлықтарды қазып өндіру

агротехникалық жұмыстар жүргізу өндірістік және гидротехникалық ғимарат салу табиғи

геологиялық процестерге араласу геологиялық ортаны қорғау.

Жер қойнауынан адам баласы көптеген пайдалы қазындалары –көмір, мұнай- газ, темір, басқа

металдар, құрылыс материалдарын қазып алады және олардын көлемі күн сайын еселеп өсуде. Бір

жылда жер жүзінде жиырма миллиард тоннадан астам қазба байлықтар өндіріледі. Тек қана

бейметалды қазынылардың жыл сайын өндірілген көлемі алты жүз миллион тонна шамасында.

Салдарынан жер үстінде аумақты, терең апандар, карьерлер, тау тау жыныс үйінділері; жер

астында шақтылар, зәуелім қуыстар қалады.

Адам қауымы қала-мекен, алып зауыттар, гидротехникалық ғимараттар жердің беті мен

атмосфераны, гидросфераны жедел өзгеріске ұшыратады да геологиялық процестердің табиғи

жолына ықпалын тигізеді. Ірі тау-кен, химиялық өндірістер, алып құрылыстар аймағында

антропогендік әрекет-қималдан жер бедері, топырақ, өсімдік дүниесі, атмосфера мен

гидросфераның құрамы әжәптәуір өзгерді. Жер үстінде өнеркәсіп пен тұрмыс қалдықтары тау-тау

болып үйіледі. Адам қоғамының жер үстіндегі өндіріс қалдықтарының көлемі бір жылда (5*10

сегізінші дәрежеде) тоннаға жетеді.

Үсті түгелі, жер астында да алпауыт құрылыстар салынды. Мысал ретінде, кәзірде бітуге таян

Ламанш бұғазының астынан салынған ұзындығы елю километр туннельді атайқ.

Әсірісе қоршаған ортаның өзгеруіне әр түрлі гидротехникалық құрылыстар күшті ықпалын

тигізеді. Олар элект энергиясын өндіру, жерді суару не құрғату, селден қорғану, өзен ағысын

реттеу үшін салынады. Канал, арық жүргізгенде қаншалық жыныстар алмастырылатынын

есептеуге қиял жетпейді. Суды жер суару үшін мол алудың кеселінен табиғи су қоймалары

құриды – Арал теңізінің тағдыры әлемге белгілі.

Уатылып, үгінділінген тау жыныстары көбінесе жер үстіне тасылады, одан ауаға ұшады.