Тектоникалық жер сілкінудің сейсмикалық ошағының құрылысы

Сейсмикалық ошақ – кенеттен (внезапно) энергия шығатын жер ішкі облысы.

Ошақтын орталығы гипоцентр деп аталады, ал оның жер бетінегі проекциясы эпицентр деп аталады. Гипоцентр мен эпицентрдің арасы сейсмикалық ошақтын тередігі деп аталады.

Тектоникалық қозғалыстарға қатысы туатын жер сілкіністері төрт түрге ажыратылады

(ошақтардың терендіктеріне қарай):

Үстінгі (поверхностные) жер сілкіну (ошақтын тередігі 10км. дейін).

Қалыпты (нормальные) жер сілкіну (ошақтын тередігі 10-75км).

Аралық (промежуточные) жер сілкіну (ошақтын тередігі 75-300км).

Терең фокусты (глубокофокусные) жер сілкіну (ошақтын тередігі 300км ден астам).

Сілкіну күші бірдей нүктелерді қосатын сызықтарды изосейт, ал сілкіну күші ең жоғары

(максимальная) аймақтары плейстосейт деп аталады. (сурет салу)

Жер сілкінудің географиалық таралу.

Жер сілкінудің таралу аймақтары жанартаулар әрекеттерімен, таулар пайда болуымен,

тектоникалық қозғалыстармен қалыптасады.

Жер бетінде үлкен екі сейсмикалық белдеудер карастырады: Тынық мұхиттық және Жерорта

теңіздік (Альпі – Гималай)

Тыңық мұхиттық белдеу Аляска, Камчатка, Курил аралы, Жапония, Филиппин, Жана Зеландия,

Оңтүстік және Солтүстік Америка, Малайя, Жаңа Гвинея, Алеут және Гавая аралдары.

Жерорта теңіздік белдеу Жерорта теңізінің батыс жағауларынан басталып, ендік бойымен шығыс

Азияға дейінгі аралықта созылып жатады: Пиреней, Аппенин, Балқан Альпі, Карпат, Қырым,

Кавказ, Памир, Иран, Ауғанистан, Орта Азия, Бирма, Индонезия жерлерді қамтиды.

Орта Азия мен Қазақстан жерінде Солтүстік Тянь Шань таулары, оның ішінде Ілі Алатауы мен

Күнгей Алатауы аймақтар болып саналады.

№14 Сабақ

Тақырып: Жер қыртысының тектоникалық бұзылулары.

1. Тау құбылнамасының құрылысы.

2. Өлшеу әдістері.

3. Сағалану және еңістену азумуттарды анықтау.

4. Құлау бұрышты өлшеу.

5. Тектоникалық бұзылымдардың мағлуматы, олардың жіктеленуі.

6. Жыртылыс бұзылыс.