Б) Жердің пішіні мен көлемі

Жердің геофизикалық сипаттамасы

А) Жалпы мәлеметтер.

Жер Күнді 365 тәуелдік уақытында айналып шығады, немесе 2564 жұлдыздық тәуелдікте.

Орбита бойымен орташа қозғалу жылдамдығы 29,76 км/с.

Жер өз осінен 23 сағат 56 минут, 4,0905 секундта толық айналым жасайды.

Жердің айналу жылдамдығы өзгеріп тұратындығы мұқият бақылаулар мен есептер көрсетеді.

Мысалы: 1955-1972 жылдардың аралығында біздің планеталарымыздың өзінің айналу

жылдамдығы баяулайды, осының нәтижесінде тәулік 0,00013 секундқа ұзарды. 1972 жылдан

бастап жер өз айналуын біраз жылдамдатты. Айналу жылдамдығы жыл бойы да өзгереді,

минималды сәуір, қараша айларында; максималды қантар соңында, мауысымда.

Жердің айналу өзі орбита жазықтығына 66 0 33 мин. 15,2 сек. бұрышпен көлбеген. Көлбеу

бұрышы айнымалы.

Әрбір 19 жылда өзінің бастапқы орналасуынан ауытқып ось кеністікте конус сызып шығады.

Мұндай осьтің тербелісі нутация деп аталады.

Жердің қозғалысына және айналу жылдамдығына Ай мен Күннің тартылыс күштері әсер етеді.

Олар мұхиттың қайтуы мен тасуын шақырады.

б) Жердің пішіні мен көлемі.

Жердің шар тәріздес екенін бірінші рет Пифагорда ой туындады (біздің заманымыздан бұрынғы

IV ғасыр), кейін оның ойы дұрыс екенін Аристотель дәлелдеді.

XVII ғасырда басталған геофизикалық зерттеулер полярлық радиусы 6356,8 км., ал экватор

радиусы 6378,2 км. деп көрсетті. Осы екі радиустардың арасындағы (21,4км) қашықтық Жердің

пішіні полюстарда сопақталған шар екенін дәлелдеді. Жердің орташа радиусы 6371,11 км.

шамасында деп есептеледі.

30-40-шы жылдарда Ф.Н. Красовский және А.А. Изотов геодезистердің өткізілген зерттеулері

арқылы Жердің экватор аймағында да сопақ екені дәлелденді, осының нәтижесінде үш осьті

элипсоидтың айналуы тұралы ойлар тұынданды.

Жер ешқандай да геометриялық пішіндерге ұқсамайды. Сондықтан неміс ғылымы физик И.

ЛЮСТИХТЫҢ ұсынысы бойынша Жер геоид пішінді деп саналады. Геоид және сфероид

пішіндері бір-біріне сәйкес келмейді. Олардың беткі қабаттарының аралық қашықтығының

айырмашылықтары +-160 м. Геоид және сфероид аралығындағы айырмашылықты аныктау

гравиметриялық және ғарыштық өлшеулер арқылы жүргізіледі.

Мередиандың ұзындығы 40025 км., градустық доға шамасы 111109711 450 еңдікте, Жердің

беткей ауданы 510 млн.км 2 және оның көлемі 1083204 млн.км3

Жердің массасы 5,977*1021т, орташа тығыздығы 5,517т. Жердің ішкі кабаттарын құрайтын

заттардың тығыздығы тереңдеген сайын ұлғая береді. Осының нәтижесінде Жердің ядросындағы

заттардың тығыздығы 12,5 г/см3 болуға тиіс. Жердің жоғарғы қабатын құрайтын тау

жыныстарының орташа тығыздығы 2,8 г/см3.