Минулий час

Liczba pojedyncza Liczba mnoga

1. byłem, byłam byliśmy, byłyśmy

2. byłeś, byłaś byliście, byłyście

3. był, była, było byłi, były

Майбутній час

Liczba pojedyncza Liczba mnoga

1. będę będziemy

2. będziesz będziecie

3. będzie będą

Наказовий спосіб

Liczba pojedyncza Liczba mnoga

1. ----- bądźmy!

2. bądź! bądźcie!

3. niech będzie! niech będą!

Умовний спосіб

Liczba pojedyncza Liczba mnoga

1. byłbym, byłabym bylibyśmy, byłybyśmy

2. byłbyś, byłabyś bylibyście, byłybyście

3. byłby, byłaby, byłoby byłiby, byłyby

Дієприкметник активного стану: będący, -a, -e. Дієприкметник пасивного стану: —. Дієприслівник теперішнього часу: będąc. Дієприслівник минулого часу: —.

Вправи

1. Доповнити відповідними особовими формами:

ja jestem mam piszę robię leżę jem idę jadę muszę mogę

ty

on

my

wy

oni.

2. Утворити правильні форми теперішнього часу дієслів у дужках:

1. Dokąd (iść, my)? 2. (Jechać, ja) na wakacje. 3. (jechać, my) w góry! 4. Nad morze (jechać, oni) pociągiem. 5. Wszyscy (iść, oni) na plażę. 7. (Iść, ty) czy nie? 8. Ten kierowca (jechać) tak szybko! 9. (iść, wy) z nami do kina? 10. Do pracy (jechać, ty) autobusem czy samochodem?

3. Утворити правильні форми теперішнього часу дієслів у дужках:

1. (być, ja) Ukraińcem. 2. Czy one (być) Czeszkami? 3. Na dworcu (być) niebezpiecznie. 4. Nie (mieć, ja) kluczy do mieszkania. 5. Oni (mieć) syna i córkę. 6. Ile (mieć, ty) egzamnów? 7. Ile ona (mieć) lat? 8. (być, wy) zdenerwowani. 9.Gdzie (być, ty)? 10. (mieć, wy) ładny dom.

4. Утворити правильні форми теперішнього часу дієслів у дужках:

1. Nie (móc, ja) otworzyć tego słoika. 2. Czy (chcieć, wy) już iść do domu? 3. (móc, my) pojechać tam razem. 4. (móc, ona) robić to, co chce. 5. Czy (chcieć, ty) wody? 6. (chcieć, ja) tylko twojego dobra. 7. Czy (móc, ty) zamknąć drzwi? 8. Oni nie (móc, oni) iść teraz do sklepu. 9. Nie (chcieć, my) robić kłopotu. 10. Dlaczego nie (móc, wy) zatelefonować później?

5. Утворити правильні форми теперішнього часу дієслів у дужках:

1. Gdzie (stać) szklanki? 2. Fotel (stać) pod oknem. 3. Na kanapie (leżeć) kot. 4. Dookoła stołu (siedzieć) goście. 5. Ilu ludzi (stać) w kolejce? 6. Za kim (stać, ty)? 6. Gdzie (siedzieć, my)? 7. Książki (leżeć) na półce. 8. Dlaczego (stać, wy)? 9. Czy oni (musieć) tak dużo mówić? 10. Kiedy (musieć, my) napisać ten referat? 11. (musieć, ja) posprzątać. 12. (musieć, ty) się tu podpisać.

6. Утворити правильні форми теперішнього часу дієслів у дужках:

1. Nie (wiedzieć, ja), kto to jest. 2. Czy (rozumieć, ty), co on mówi? 3. Czy oni (umieć) mówić po francusku. 4.

Co (jeść, wy) na kolację? 5. Czy (wiedzieć, wy), jak odmienić ten czasownik. 6. Ona nie (wiedzieć), co znaczy to słowo. 7. On nie (rozumieć), co ona mówi. 8. Oni (wiedzieć), gdzie jest poczta. 9. one (rozumieć) każde zdanie. 10. Dlaczego oni nic nie (jeść)?

7. Утворити правильні форми теперішнього часу дієслів у дужках:

1. Czy pan (być) lekarzem? 2. Czy pani (znać) tego pana? 3. Gdzie pan (mieszkać)? 4. Czy panie (lubić) muzykę klasyczną? 5. Czy panowie (móc) mi pomóc? 6. Czy pani (chcieć) skorzystać z telefonu? 7. Czy pani (mieć) dłygopis? 8. Czy pan (móc) chwilę zaczekać? 9. Państwo nie (lubić) hałasu. 10. Panowie (być) w ogrodzie.

8. Утворити правильні форми теперішнього часу дієслів у дужках:

Monika (wstawać) codziennie o godzinie 7.00. Jej brat jeszcze (spać). (Myć się), (ubierać się) i (robić) śniadanie dla siebie i dla taty. Mama rano tylko (pić) kawę. O 8.00. Monika (iść) na uniwersytet. Tam ma zajęcia do 14.30. Obiad (jeść) w domu z całą rodziną. Bardzo (lubić) wspólne posiłki. Potem (mieć) trochę wolnego czasu. Wtedy (czytać) prasę, (rozmawiać) przez telefon. Czasem (spotykać się) z przyjaciółmi w centrum. Czasem (pracować) w bibliotece, (pisać) referat. Czasem (sprzątać) dom, (odkurzać), (wynosić) śmieci. Po kolacji (oglądać) telewizję. Przed snem (słuchać) muzyki. (Iść) spać koło 22.30.

Майбутній час (Czas przyszły)

a) Майбутній простий

Майбутній простий час утворюється від дієслів доконаного виду. Порівняйте: форми недоконаного дієслова dawać мають значення теперішнього часу, тоді як форми доконаного дієслова dać – значення майбутнього часу:

Теперішній час дієлова dawać: Майбутній простий час дієслова dać:

1. daję dajemy dam damy

2. dajesz dajecie dasz dacie

3. daje dają da dadzą

б) Майбутній складний

Від недоконаних дієслів майбутній час утворюється через поєднання особових форм допоміжного дієслова być у майбутньому часі і форм інфінітиву:

1. będę dawać będziemy dawać

2. będziesz dawać będziecie dawać

3. będzie dawać będą dawać

Описові форми майбутнього складного часу з інфінітивом не вказують на різницю в статі осіб – учасників діалогу або на граматичний рід іменників-суб'єктів дії дієслова. У сучасній польській мові частішими є форми майбутнього складного з дієслівними формами минулого часу, закінчення яких вказує на рід: чоловічий, жіночий і середній - в однині та чоловічо-особовий і нечоловічо-особовий - у множині:

Liczba pojedyncza: Liczba mnoga:

1. będę robiła, robił będziemy robiły, robili

2. będziesz robiła, robił będziecie robiły, robili

3. będzie robiła, robił, robiło będą robiły, robili

Описові форми майбутнього складного часу відрізняються і порядком вживання елементів: порядок слів у формах з інфінітивом може бути змінений (będę pracować або pracować będę), тоді як у іншій формі порядок слів має бути постійним: będę pracował.

Заперечна частка nie вживається перед формами допоміжного дієслова: nie będę pracować lub pracować nie będę, nie będę pracował.

Вправи

1. Закінчити речення, вживаючи форм простого майбутнього часу:

Наприклад: Jeżeli będę mieć czas, to pójdę do kina.

Jeżeli w niedziele będzie pogoda, to____________________

Jeżeli wygramy million na loterii, to ____________________

Jeżeli zdam egzaminy, to ____________________________

Jeżeli spotkam w lesie niedźwiedzia, to__________________

Jeżeli zjesz wszystkie cukierki, to ______________________

2. Замінити теперішній час дієслів на складений майбутній:

1. Słucham muzyki. 2. Robisz zdjęcia. 3. Gotuję obiad. 4. On się uczy. 5. Pomagamy bratu. 6. Jem śniadanie. 7. Gdzie mieszkacie? 8. Czy babcia jest w domu? 9. Czy kupujesz chleb? 10. Co oni robią? 11. Co studiujesz?

3. Вставити форми простого або складеного майбутнього часу:

1. Co (robić, ty, m) wieczorem? 2. Kiedy (pojechać, ty) na wakacje? 3. Kto (przeczytać) ten wiersz? 4. Gdzie (zaparkować, my) samochód? 5. Jutro (zwiedzać, wy, m) 6. Pewnie jak zwykle (rozmawiać, oni, f) cały wieczór. 7. Ile razy dziennie (brać, ty) te tabletki? 8. Kiedy (pójść, my) do kina? 9. Jak (znaleźć, ty) numer telefonu, to zadzwoń do lekarza. 10. Jak (mieć, ty) ładne oceny, to (dostać, ty) nagrodę.

Минулий час (Czas przeszły)

Форми минулого часу однакові для доконаних і для недоконаних дієслів. Їх структура виникла з форм давнього дієприкметника із суфіксом - ł-, тому вони мають родові особові закінчення.

Утворюються ці форми, як правило, від основи інфінітиву: gra ć — gra łem, gra łeś, gra ł; ciągną ć — ciągną łem, ciągną łeś, ciągną ł; rzuca ć — rzuca łem, rzuca łeś, rzuca ł; liczy ć — licz yłem, liczy łeś, liczy ł. До основи інфінітиву додається суфікс -ł- і особові закінчення:

Liczba pojedyncza: Liczba mnoga:

1. robiłam, robiłem robiłyśmy, robiliśmy

2. robiłaś, robiłeś robiłyście, robiliście

3. robiła, robił, robiło robiły, robili

Проте інколи основа минулого часу відрізняється від основи інфінітиву. Це характерно для дієслів, що закінчуються формантом – с:

Відмінності в основах помітні і у дієслів, які перед формантом -ć мають приголосний:

B особових формах минулого часу відбуваються чергування голосних: a // e, ą // ą, o // ó, o // ó // e. Чергування голосних a//e регулярно відбувається в дієсловах, інфінітив яких закінчується на –eć: chcieć, musieć, powiedzieć, mieć.

Liczba pojedyncza

Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki

1. miałem miałam ----

2. miałeś miałaś ----

3. miał miała miało

Liczba mnoga

Rodzaj męskoosobowy Rodzaj niemęskoosobowy

1. mieliśmy miałyśmy

2. mieliście miałyście

3. mieli miały

Голосний -e- в основі з'являється лише в чоловічо-особових формах множини: chciał // chcieli, -powiedział // po­wiedzieli, musiał // musieli.

Чергування a//e характерне також для чоловічо-особових форм множини дієслів типу jeść, znaleźć, usiąść.

Liczba pojedyncza

Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki

1. znalazłem znalazłam ----

2. znalazłeś znalazłaś ----

3. znalazł znalazła znalazło

Liczba mnoga

Rodzaj męskoosobowy Rodzaj niemęskoosobowy

1. znaleźliśmy znalazłyśmy

2. znaleźliście znalazłyście

3. znaleźli znalazły

Чергування голосних ą//ę є у формах минулого часу, утворених від інфінітиву на - ąć:

Liczba pojedyncza

Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki

1. zacząłem zaczęłam ----

2. zacząłeś zaczęłaś ----

3. zaczął zaczęła zaczęło

Liczba mnoga

Rodzaj męskoosobowy Rodzaj niemęskoosobowy

1. zaczęliśmy zaczęłyśmy

2. zaczęliście zaczęłyście

3. zaczęli zaczęły

Дієслова із формантом – ść у інфінітиві утворюють форми минулого часу від змінених основ: kraść – kradłem, kradli; kłaść – kładłem, kładli; wpaść- wpadłem, wpadli; jeść – jadłem, jedli; usiąść – usiadłem, usiedli.

Окремої уваги заслуговують форми минулого часу дієслова iść:

Liczba pojedyncza Liczba mnoga

1. szedłem, szłam szłyśmy, szliśmy

2. szedłeś, szłaś szłyście, szliście

3. szedł, szła szły, szli

Деякі дієслова, що закінчуються на - eć також мають відмінності між основою інфінітиву і формами минулого часу: trzeć- tarł, tarli drzeć- darł, darli umrzeć- umarł, umarli przeć- oparł, oparli mleć- mełł, mełli.

Чергування голосних o//ó наявне у дієсловах moc, pomóc (єдина форма з ó з'являється у третій особі однини чоловічого роду: mógł, pomógł; в інших формах однини і множини є голосний о: mogłem, mogli, pomogły).

Таке ж чергування відбувається і у дієсловах типу pleść, nieść, wieść, wieźć, mieść:

Liczba pojedyncza

Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki

1. niosłem niosłłam

2. niosłeś niosłaś

3. niósł niosła niosło

Liczba mnoga

Rodzaj męskoosobowy Rodzaj niemęskoosobowy

1. nieśliśmy niosłyśmy

2. nieśliście niosłyście

3. nieśli niosły

Увага! Особові закінчення форм минулого часу (- em, - am, - eś, - aś, - m, - śmy, -ście) є рухомими, тобто можуть відділятися від дієслова і приєднуватися до першого слова в реченні; таке явище вважається ознакою поточного або фаміл'ярного стилю:

Gdzie byłe ś? - Gdzie ś był?

Czemu tam pojechali ście? - Czemu ście tam pojechali?

Nie siedzieli śmy w domu - W domu śmy nie siedzieli.

Вправи

1. Провідміняти дієслова у минулому часі:

być, czytać, mieć, studiować, nieść, jeść, jechać, iść, siedzieć.

2. Вставити правильну форму минулого часу:

1. Kto (śpiewać) tę piosenkę? 2. Magda wczoraj (telefonować) do Ciebie. 3. nie (być, ja, dziewczyna) w Hiszpanii. 4. (czekać, my, chłopcy) na ciebie pół godziny. 5. Czy (czytać, wy, dziewczyny) tę książkę? 6. Koledzy, (oglądać) mecz? 7. Mateusz (wyjechać) do Włoch. 8. Aniu, co (studiować, ty)? 10. Cały dzień (zwiedzać, my, dziewczyny).

3. Вставити правильну форму минулого часу:

1. Nigdy nie (słyszeć, my) o tym aktorze. 2. Czy pan (mieć) już egzamin? 3. Czy państwo (widzieć) tego człowieka? 4. Czy panie (widzieć) gdzieć mój parasol? 5. (musieć, ja) już wyjść. 6. Nie (zrobić, ja) nic złego. 7. Czy (jeść, wy) już obiad? 8. Nie (wiedzieć, oni), gdzie przenocować. 9. Nie (mieć, my) już czasu. 10. Olu, (mieć, ty) trochę szczęścia.

4. Вставити правильну форму минулого часу:

1. (jechać, my) samochodem i (jeść, my) lody. 2. (iść, ona) ulicą i (jeść) ciastko. 3. nie (móc, ja) ci pomóc. 2. Janek nie (móc) zaparkować samochodu. 3. Ola i Magda (pójść) na koncert. 4. Mateusz i Robert (pójść) na mecz. 5. Dlaczego nie (pojechać, wy) na zakupy? 6. Ania i Robert (musieć) zostać w bibliotece. 7. Mariusz (pójść) do kolegi. 8. Ania (pójść) na ślub. 9. Co (musieć, ty) zrobić? 10. (móc, ty) zapytać.

5. Вставити правильну форму минулого часу дієслів, що в рамці:

czytać/ przeczytać robić/ zrobić kupować/ kupić malować/ pomalować

1. Marek _______ tę książkę w dwa dni. 2. Ola i Mateusz _________ten dom rok temu za 100 tysięcy. 3. Dziś rano, kiedy _________ (ja, dziewczyna) śniadanie, zadzwonił telefon. 4.W dzieciństwie Daria __________dużo książek. 5. Gdy Ania i Magda __________prezent dla Michała, spotkały jego siostrę. 6. W sobotę Janek _________ cały płot. 7. Rozlane mleko! Kto to _______? 8. Czy ___________ (ty, chlopiec) kiedyś mieszkanie?

6. Вставити правильну форму минулого часу дієслів chodzić/ iść/ pójść:

1. Te dziewczynka przez dwa lata nie ___________ do szkoły. 2. Gdzie mama? ___________ na zakupy. 3. W sobotę rano, kiedy _______ na rynek, spotkałam kolegę ze szkoły. 4. W piątki Ania zwykle ________ na basen, ale dziś ___________ na plażę. 5. Wczoraj Maciek _________ na uniwersytet pół godziny, bo strajkowali kierowcy autobusów.

7. Вибрати відповідну форму дієслова:

Наприклад: Czy pan (mówisz – mówi – mówicie) po polsku?

1. Czy pan (znasz-znacie-zna) tę piosenkę?

2. Gdzie pani (mieszka-mieszacie-mieszkać)?

3. Czy panie (wiedzą-wiecie-wiesz), kim on jest?

4. Czy państwo (pijecie - piją – pijesz) kawę z mlekiem?

5. Czy panowie (widzieli – widziały – widzieliście) ten film?

6. Czy pan (zamówił – zamówiłeś – zamówiłaś) herbatę?

7. Czy pani (byłaś – byłeś - była) w Warszawie?

8. Czy panowie (widzieliście – widzieli – widziały) ten mecz?

9. Czy panie (zdali – zdały – zdałyście) egzamin?

10. Czy państwo (kupiliście – kupili – kupiły) ten dom?

УМОВНИЙ СПОСІБ

TRYB PRZYPUSZCZAJĄCY (WARUNKOWY)

Форми умовного способу утворюються через додавання до відповідної родової форми 3 ос. минулого часу умовної частки - by - (вона ставиться після цієї родової форми) та особових закінчень:

Liczba pojedyncza: Liczba mnoga:

4. robiła by m, robił by m robiły by śmy, robili by śmy

5. robiła by ś, robił by ś robiły by ście, robili by ście

6. robiłaby, robiłby, robiło by robiłyby, robili by

Частка - by- разом з особовими закінченнями є рухома (пор. рухомість закінчень форм минулого часу):

Poszła byś dziś do kina? - Dziś byś poszła do kina?

Czy pojechali byście do babci? - Czy byście pojechali do babci?

Увага! Зверніть увагу на місце наголосу в формах умовного способу. Правильний наголос ставиться на тому самому складі, де він був у відповідних формах минулого часу: pi sał - pi sałbym pi sa li - pi sa libyście.

Вправи

1. Утворити відповідні форми умовного способу:

Наприклад: robił – robiłbym, robilibyśmy

chodził – przeczytał –

zatelefonował – obejrzał –

zapisał - dowiedział się –

wymyśliła -

posłuchała – posłuchałabym, posłuchałybyśmy

poczytała – zaśpiewała –

skończyła – dała –

zapytała – namalowała

2. Вибрати відповідну форму умовного способу дієслова:

Наприклад: Gdyby Adam i Olek zdali egzaminy, (mieliby – miałyby) już wakacje.

1. Gdyby Ania i Ola miały namiot, to (pojechałyby – pojechaliby) w góry. 2. Gdybyś zabrał ze sobą parasol, to nie (byłbyś, byłabyś) cały mokry. 3. Gdybyście przyszli 5 minut później, Janek i Agata (poszliby – poszłyby) sami do kina. 4. Gdybyś wcześniej zadzwoniła, nie (czekałbyś – czekałabyś) na mnie tak długo. 5. Gdybyście zapytali go o adres, (moglibyście – mogłybyście) wysłać mu kartkę. 6. Gdybyśmy były trochę młodsze, (tańczylibyśmy – tańczyłybyśmy) do białego rana. 7. Gdybym wiedziała, że nie ma go w domu nie (przychodziłabym – przychodziłbym) tutaj.

3. Укласти речення за зразком:

Наприклад: Magda i Łukasz nie mają samochodu, dlatego nie pojadą nad morze. - Gdyby Magda i Łukasz mieli samochód, pojechaliby nad morze.

1. Michał nie zna języka angielskiego, dlatego nie pojedzie do Anglii. 2. Ania nie lubi muzyki ludowej, dlatego nie pójdzie na koncert. 3. Zapomniałam okulary, dlatego nie czytam. 4. Dorota i Marek nie znają tego człowieka, dlatego nie wiedzą, co mu podarować. 5. Ten sklep jest zamnknięty, dlatego nic tu nie kupimy. 6. Olu, chorujesz, dlatego nigdzie nie pójdziesz. 7. Ten samochód jest bardzo drogi, dlatego nikt go nie kupi. 8. To zadanie jest trudne, dlatego to dziecko nie może go rozwiązać. 9. Marku, nie starasz się, dlatego masz słabe oceny.

4. Докінчити речення з вживанням форм умовного способу:

Наприклад: Gdybym miał urlop w te wakacje, to pojechałbym do Norwegii.

Gdybym wygrał milion dolarów, to _________________________

Gdyby mój sąsiad grał późno w nocy na trąbie, to ______________

Gdyby mój kolega nie mógł otworzyć okna, to _______________

Gdyby moja babcia była chora, to __________________________

Gdybym spotkał na dyskotece mojego nauczyciela, to __________

Gdyby moja koleżanka spóźniła się na spotkanie, to ____________

5. Докінчити речення з вживанням форм умовного способу:

Gdybyś nie chodziła po deszczu, to _________________________

Gdybyśmy nie rozmawiali tak długo, to ______________________

Gdybyście czytali gazety, to _______________________________

Gdybyś nie palił tak dużo papierosów, to _____________________

Gdybyś poprosił mnie o pomoc, to __________________________

НАКАЗОВИЙ СПОСІБ

(TRYB ROZKAZUJĄCY)

Наказовий спосіб утворюється від основи теперішнього часу доконаних і недоконаних дієслів. Наказовий спосіб не має форми 1 ос. однини, а в 3 ос. однини і множини має складні форми з часткою niech,niechaj:

Liczba pojedyncza

1. ---

2. chodź!, mów!, pomóż!, powiedz!, siadaj!, nie kupuj!, bądź!

3. niech chodzi, niech mówi, niech siada, niech nie kupuje

Liczba mnoga

1. chodźmy!, mówmy!, pomóżmy!, powiedzmy!, siadajmy!, nie kupujmy!, bądźmy!

2. chodźcie!, mówcie!, pomóżcie!, powiedzcie!, siadajcie!, nie kupujcie!, bądźcie!

3. niech chodzą, niech mówią, niech siadają, niech nie kupują!

Дієслова I i II дієвідміни утворюють форму наказового способу 2 ос. однини від основи 2.ос. однини теперішнього часу, натомість дієслова ІІІ і IV дієвідміни – віо основи 3.ос.множини теперішнього часу.

У 1 ос. множини до форми наказового способу 2 ос. однини додається закінчення – my, у 2. ос. множини – закінчення – cie.

Якщо основа теперішнього часу дієслова закінчується на два або три приголосних, додається закінчення - ij, - yj: biegnąć – biegnij!, rwać – rwij!, wymyślić – wymyślij!, drżeć – drżyj!

Liczba pojedyncza Liczba mnoga

1. --- czytajmy! piszmy! rób­my!

2. czytaj! rób! pisz! miej! chciej! czytajcie! pisz­cie! róbcie!

3. niech czyta! niech robi! niech trzyma! niech czy­tają! niech piszą!

„Неправильні” дієслова мають такі форми наказового способу:

Być – bądź, bądźmy, bądźcie! Iść – idź, idźmy, idźcie!

Chcieć – chciej, chciejmy, chciejcie! Chоdzić – chodź, chodźmy, chodźcie!

Móc –не має форм наказового способу! Jechać – jedź, jedźmy, jedźcie!

Mieć – miej, miejmy, miejcie!Wziąć - weź!, weźmy, weźcie!

Piec – piecz, pieczmy, pieczcie! Wiedzieć - wiedz!, wiedzmy, wiedzcie!

Jeść - jedz!, jedzmy, jedzcie! Umieć - umiej!, umiejmy, umiejcie!

Zrozumieć - zrozum, zrozummy, zrozumcie!

Usiąść – usiądź, usiądźmy, usiądźcie!

Вправи

1. Вставити подані форми наказового способу за змістом:

«Mały antyporadnik życia»

zamykaj – czytaj – noś – mów – bierz – zrób – opowiadaj – jedź

1. __________ wolno szybkim pasem ruchu!

2. __________ listy innych ludzi!

3. __________ zakończenia filmów!

4. __________ największy kawałek tortu!

5. __________ dzieciom prawdę o św. Mikołaju!

6. __________ duże kapelusze do kina!

7. __________ porządek na biurku szefa!

8. __________ drzwi ludziom przed nosem!

2. Утворити відповідні форми умовного способу за зразком:

on myśli– myśl! oni czytają – czytaj!

on pisze – oni kupują –

on mówi – oni jedzą –

on tańczy – oni śpiewają –

on planuje – oni słuchają –

on gotuje – oni wymyślają –

on studiuje - oni sprzedają –

on idzie – idź! oni czekają –

on prosi – on zamnknie – zamknij!

on płynie – on krzyknie –

on płaci – on zgadnie –

on pomoże – pomóż! on ciągnie –

on zrobi – on stoi – stój!

on otworzy – on boi się –

3. Утворити відповідні форми умовного способу за зразком:

Наприклад: Proszę pomalować pokój! - Pomaluj pokój! Pomalujcie!

1. Proszę wynieść śmieci! 2. Proszę uczyć się pilnie! 3. Proszę się tu podpisać! 4. Proszę wezwać lekarza! 5. Proszę kupić chleb i mleko! 6. Proszę isć do sklepu! 7. Proszę pojechać na wakacje! 8. Proszę leżeć spokojnie! 9. Proszę patrzeć w tym kierunku! 10. Proszę zapisać się na poniedziałek!

4. Утворити відповідні форми умовного способу:

1. Musisz oddać tego psa! 2. Musisz zatrzymać samochód! 3. Musisz dać mi swój telefon! 4. Musisz wszystko mu opowiedzieć. 5. Musisz słuchać rodziców! 6. Musisz mówić tylko prawdę! 7. Musisz zamknąć okno! 8. Musisz wyjść! 9. Musisz być tu za godzinę! 10. Musisz podać mi nożyczki!

ДІЄПРИКМЕТНИКИ І ДІЄПРИСЛІВНИКИ

(IMIESŁOWY)

Дієприкметники (Imiesłowy przymiotnikowe)

Серед дієприкметників (imiesłowów przymiotnikowych) розрізняємо активні і пасивні (czynne i bierne) дієприкметники. Активні дієприкметники виконують функції атрибутивне, характеризуючи діяльність, яку виконує особа або предмет, як їх рису: płacząca dziewczynka, biegnący pies, przejeżdżające auto. Але вони не виконують предикативну функцію, тобто не входять до складу складного іменникового присудку.

Активні дієприкметники утворюються лише від недоконаних дієслів, від основи теперішнього часу за допомогою суфіксів: -ąc-, -ąc-, -ąc-. Наприклад: рiszący, pisząca, piszące.

Пасивні дієприкметники утворються як від недоконаних, так і від доконаних дієслів, від основи минулого часу (інфінітиву) за допомогою суфіксів: -n-, -on-, -t. Наприклад: рobity, bity, zrobiony, zakochany. Вони виконують роль означення: widzę namalowany obraz, або ж роль частини складеного іменного присудка: оbraz jest malowany, оbraz został namalowany.

Дієприслівники

(Imiesłowy przysłówkowe)

Серед дієприслівників розрізняємо дієприслівники теперішнього часу і дієприслівники минулого часу.

Дієприслівники теперішнього часу утворються від недоконаних дієслів, від основ теперішнього часу за допомогою суфікса- ąc. Наприклад: idąc do domu, spotkałem znajomych. Jurek biegnąc krzyczał. Niosąc talerze przewróciłem się.

Дієприслівники минулого часу утворються від доконаних дієслів, від основи минулого часу за допомогою суфіксів: - wszy (якщо основа закінчується на голосну), наприклад: przeczytawszy, odkrywszy, zabiwszy або -łszy (якщо основа закінчується на приголосну), наприклад: przyniósłszy, przyszedłszy, przywiózłszy.

Дієприслівники минулого часу рідко вживаються у розмовній мові, вони характерні для книжного стилю.

Форми дієприкметників та дієприслівників, що утворються від доконаних і недоконаних дієслів

Пасивні конструкції в польській мові

Форми пасивних конструкцій утворюються через поєднання особових форм допоміжних дієслів być, zostać, stać się, okazać się з пасивним дієприкметником. Якщо допоміжне дієслова стоїть у неозначеній формі, то дієприкметник вживається у формі орудного відмінка: być mytym, być cze­sanym. При особових формах допоміжних дієслів – дієприкметник завжди стоїть у називному відмінку: jestem umyty, zostałem pobity.

Перевірочна робота по темі: “Дієслово”

Завдання 1. Провідміняти подані дієслова у теперішньому (або простому майбутньому – для доконаних) часі із визначенням дієвідміни:

prosić, uderzyć, zaczekać, brać, jeść, jechać, wiedzieć, informować, nieść.

Завдання 2. Утворити усі можливі форми умовного і наказового способу:

mówić, być, zakochać się, iść, planować, krzyknąć.

Завдання 3. Утворити відповідні дієприкметники і дієприслівники від дієслів: zaprosić, pracować, otworzyć, umyć się.

Завдання 4. Вставити правильну форму минулого часу:

1. (jechać, my) samochodem i (jeść, my) lody. 2. (iść, ona) ulicą i (jeść) ciastko. 3. nie (móc, ja) ci pomóc. 2. Janek nie (móc) zaparkować samochodu. 3. Ola i Magda (pójść) na koncert. 4. Mateusz i Robert (pójść) na mecz. 5. Dlaczego nie (pojechać, wy) na zakupy? 6. Ania i Robert (musieć) zostać w bibliotece. 7. Mariusz (pójść) do kolegi. 8. Ania (pójść) na ślub. 9. Co (musieć, ty) zrobić? 10. (móc, ty) zapytać.

Прислівник (Przysłówek)

Прислівник у польській мові утворюється від якісних прикметніків за допомогою суфіксів – e, -o: dobry - dobrze, zły – źle, biały - biało, wysoki -wysoko.

Від прикметників, основи яких закінчуються на мякий приголосний або зтверділий, утворюються прислівники за допомогою суфікса –о: obcy – obco, tani – tanio, duży - dużo.

Від прикметників, основи яких закінчуються на твердий приглосний, утворюються прислівники за допомогою суфіксів – о, -е: silny – silnie, dobry – dobrze, popularny – popularnie, ciemny - ciemno, suchy - sucho, ludowy - ludowo, bogaty - bogato, mokry - mokro.

Ступені порівняння прислівників

Вищий ступінь порівняння прислівників твориться за допомогою суфікса – ej, який додаємо до основи нульового ступеня прислівника:trudno - trudni-ej, jasno - jaśni-ej, gruby - grubi-ej, pilno - pilni-ej, wygodno – wygodni–ej.

Найвищий ступінь порівняння прислівників твориться за допомогою префікса naj - від основи вищого ступеня порівняння прислівника: trudniej – naj-trudniej, jaśniej – naj-jaśniej, grubiej – naj–grubiej, pilniej – naj-pilniej, wygodniej – naj–wygodniej.

Особливості творення ступенів порівняння прислівників з основою на – ko, - eko, - oko. Такі прислівники творять вищий та найвищий ступені порівняння додаванням суфікса -ej та префікса naj- безпосередньо до кореня. Суфікси -k-, -ek-, -ok- випадають: brzydko - brzydzi-ej – naj – brzydziej, blisko – bliż-ej – naj-blizej, cienko – cieni-ej – naj–cieniej, daleko – dal-ej – naj–dalej, szeroko – szerz-ej – naj–szerzej.

Нерегулярні форми ступенів порівняння деяких прислівників.

Деякі прислівники у польській мові мають нерегулярні форми ступенів порівняння: dobrze - lepiej – naj-lepiej, malo - mniej – naj- mniej, zle – gorzej – naj-gorzej, dużo – więcej – naj-więcej, lekko – lżej – naj-lżej.

Ступені порівняння прислівників можуть утворюватися і аналітичним способом за допомогою прислівників bardziej, najbardziej:

kłopotliwie - bardziej kłopotliwie, najbardziej kłopotliwie,

twardo - bardziej twardo – najbardziej twardo,

rzetelnie – bardziej rzetelnie, najbardziej rzetelnie.

ВПРАВИ

1. Доповнити речення відповідними формами прислівників, утворивши їх від прикметників (dobry, przyjemny, zly, ladny, pilny, grzeczny, wygodny, szybki).

1. Wszędzie........, аle w domu.......

2. Gdzie jest latem........: w gorach czy nad morzem.

3. Ja jeżdżę na nartach o wiele.... od ciebie.

4. Ogród Botaniczny wygląda na wiosnę... niz jesienią.

5. Karol uczy się…..do egzaminow.

6. Wydaje mi się, ze on odnosi się do rodziców.... niz jego koledzy.

7. W autobusie jedzi się..... niz w tramwaju.

8. Spośród wszystkich współczesnych środkow lokomocji.... pokonują przestrzeń samoloty odrzutowe.

2. Утворити форми ступенів порівняння таких прислівників: dobrze, źle, dużo, mało, przyjemnie, ładniem długo, krótko, słabo, głośno.

Службові частини мови

(прийменник, сполучник, частка, вигук)