Главная Случайная страница


Полезное:

Как сделать разговор полезным и приятным Как сделать объемную звезду своими руками Как сделать то, что делать не хочется? Как сделать погремушку Как сделать так чтобы женщины сами знакомились с вами Как сделать идею коммерческой Как сделать хорошую растяжку ног? Как сделать наш разум здоровым? Как сделать, чтобы люди обманывали меньше Вопрос 4. Как сделать так, чтобы вас уважали и ценили? Как сделать лучше себе и другим людям Как сделать свидание интересным?


Категории:

АрхитектураАстрономияБиологияГеографияГеологияИнформатикаИскусствоИсторияКулинарияКультураМаркетингМатематикаМедицинаМенеджментОхрана трудаПравоПроизводствоПсихологияРелигияСоциологияСпортТехникаФизикаФилософияХимияЭкологияЭкономикаЭлектроника






Тұрмыс-салт жырларының тәрбиелік мәні. Қазақ халқы өзінің тұрмыс-тіршілігіне, әдет-ғұрпына





Қазақ халқы өзінің тұрмыс-тіршілігіне, әдет-ғұрпына, салт-санасына байланысты тұрмыс-салт жырларын шығарып, жер өрнектерін өмір өзегіне пайдаланып, сол арқылы жастарды ұлттық әдет-ғұрып, дәстүрлерін қастерлеуге тәрбиелеп келеді.

Тойбастар. Қазақ халқының мәдени өмірінде той тәрбие мектебі ретінде ертеден-ақ қалыптасқан, ұлттық мәдениеттің бір діңгегі болып табылады. Тойдың тағылымдық, тәрбиелік мәні зор. Тойбастар - тойлардыа (шілдехана, қыз ұзату, мүшелтой, мерей той, тілашар тойы, найрыз тойы, т.б.) айтылатын халық жырларындағы дәстүрлік өлең.

Тойбастар тойы айтушының қабілетіне қарай жаттанды, өлең түрінде, жаңадан шығарылып айтылатын ақындық шығармашылық өнер ретінде де айтылады.

Тойбастар өлеңіне әуен тауып, әуезді әуенмен айту да, құттықтаушының ақындақ дарыны мен өнерпаздық шеберлігіне байланысты.

Жар-жар. Қазақхалқының үйлену әдет-ғұрпына байланысты айтылатын тұрмыс-салт жырларының бір түрі.

Жар-жар өлеңі ескі өмірдің, қазақ қызының әлеуметтік трагедиясын (қайғысы мен мұңын) көрсетсе, қазіргі демократия үстем болған заманда жастардың шаттығын, қуанышын бейнелеп, эстетикалық тәрбиелік рөл атқарады.

Беташар - қазақ халқының келін түсіру салтанаты кезінде, келінді құрметтеп, оған тәлім бере айтылатын дәстүрлі салт жыры.

Жаңа түскен жас келіннің моральдық (өнегелік, адамгершілік) (заңы) кодексі іспетті болып табылатын бұл беташар жыры үш бөлімнен тұрады.

Беташар жыры арқылы халық жас келінді келін боп түскен күннен бастап тәрбиелейді.

Сыңсу - қазақ халқының қыз ұзату дәстүріндегі рәсімнің бір түрі.

Неке қияр (неке қию) - қазақ халқының үйлену дәстүрінің міндетті рәсімі. Бұрын не қияр рәсімі діни (шариғат) жолыме жүргізілсе, қазір әрі дін долымен, әрі жаңа замандық құқықтық жолмен ұйымдастырылады.

Молла бір Алланың атынан үйленушілердің ризашылығын сұрайды. Үйленуші жігіт: "Мен (өз атын атайды) өзім таңдаған (атын атайды) өзіме өмірлікке жар етуге ризамын, татулықты бұзбай, адал жар болып, өнегелі өмір сүруге бейілмін" деп, серт береді. Жар болуға келіскен қыз: "Мен (атын атайды) өзім ұнатқан (атын атайды) өзіме баспе етуге ризамын, әрқашан адал жарлық қызмет етуге бейілмін деп, некелік серт береді.

Қазіргі жағдайда неке қияр, көбінесе, неке сарайларында, некеқияр бөлімдерінде ұйымдастырылады.

Жыл қайыру мен күн айыру рәсімдері және дүниетаным

Ата - бабамыз жыл қайыруды, кү айыруды ұрпақтарына үйретіп, әрбір жылдың, айдың, күннің ерекшеліктерінайқын біліп, айтып отырған. Жыл қайыруда мүшел жылын ерекше атап, мүмкіндігінше мүшел тойы әрбір он үшінші жылы (15-25-37...) аталып өтіледі, мүшел жасы қасиетті жас ретінде тойланып, ол жасқа дейін ерекше, елеулі өзгерістер болғаны айтылады.

Жыл қайырудағы жыл реттері: тышқан, сиыр, барыс, қоян, ұлу, жылан, жылқы, қой, мешін, тауық, ит, доңыз. Халық хайуанаттарды "еті адал", "еті арам" деп, екі топқа бөледі. Жыл реттеріндегі 12 жыл атауында бірі арам, бірі адал - 6 жұп атаулары бар. Он екі жыл өткен соң, он үшінші мүшел жылы болып, алғашқы атау қайталанып отырады. Әрбір адамның "Мүшел жылы" - өзінің туған жылы (егер барыс жылында тусаңыз, барыс жылы қайталанған сайын) мүшел тойы аталады.

Әрбір жылда 12 ай бар: Наурыз, Сәуір, Мамыр, Маусым, Шілде, Тамыз, Қыркүйек, Қазан, Қараша, Желтоқсан, Қаңтар, Ақпан. Он екі ай төрт маусымға бөлінеді: көктем айлары: Наурыз, Сәуір, Мамыр; жаз айлары: Маусым, Шілде, Тамыз; күз айлары: Қыркүйек, Қазан, Қараша; қыс айлары: Желтоқсан, Қаңтар, Ақпан.

Наурыз айы - көктем басы, жыл құстары келеді, күн мен түн теңеледі, мал төлдейді, егін салынады, наурыз тойы басталады.

Наурыз тойын тойлау дәстүрі және тәрбие

Наурыз - жаңа күн деген сөз. Яғни бұл күн - біздің ата-бабаларымыз, арғы тегіміз мыңдаған жылдардан бері мерекелеп келе жатқан жыл басы.

Ұлыстың ұлы күні түнгі сағат бірді соға бастағанда ел елжірей қуанып, есік ашып, дастархан жайып, бірін-бірі құшақтап, құттықтайды.

Ұлыстың ұлы күні - жаңа күн болғандықтан, көп жаңалық, қуаныш, игілік осы күннен басталуға тиісті: жас баланың тұсау кесері, баланы атқа мінгізу, жас жұбайлардың шаңырақ көтеруі, жас диқанның қос бастауы, әрбір адамның жас тал отырғызуы, талапкердің игі іс бастауы, т.б. толып жатқан жатқан жаңалықтар осы жаңа күнде, яғни жыл басында көрінеді.

Өнерпаздық дәстүрлері және тәрбие

Қыз ұзату, үйлену тойларында айтылатын сыңсу, жар-жар, қоштасыу, т.б. өлеңдерді жастаржатқа біліп, жанынан қосып айтып дағдыланған.

"Қыз сыны", "Жігіт сұлтан" сияқты сымбат пен өнер жарысында өнерпаздық дәстүрдің ұлттық мәйектері сараланып, мәнді өрнектер, өнер үшін баға беріледі.

"Алтыбақан" ойыны кезінде жастар жиналып, өнер көрсету жарысын өткізеді, өнерпаздық жарыстан озып шыққандарды қастерлеп, сый-жоралғы беріп, әткеншекте тербетіп құрметтейді.

Халқымыз өнерпаздық дәстүрін қыз балаларға іс үйрету, өнер үйрету, ер балаларды ерлік пен еңбекке, өнерге баулу әрекетімен жалғастырып, дара дарындарды дамытып отырды.

Негізгі әдебиеттер: 1, 2, 3, 4, 6, 8.16, 17, 19, 20, 21, 22, 26.

Қосымша әдебиеттер: 1, 2, 3, 4, 6, 8.

 

Date: 2015-10-18; view: 2336; Нарушение авторских прав; Помощь в написании работы --> СЮДА...



mydocx.ru - 2015-2024 year. (0.006 sec.) Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав - Пожаловаться на публикацию