ПДТ балалардың танымдық сфераларының даму ерекшеліктері

ПДТ негізгі көрсеткіші - эмоционалды-еріктік сфераның жетілмеуі. Оның көріністерінің бірі - оқу тапсырмаларын орындауға ұйымдаса алмау. ПДТ балалардың зейіндерінің келесі ерекшеліктері анықталған:

1) зейіннің тұрақсыздығы – нәтижеліліктің төмендеуіне әкеледі, үнемі
бақылауды қажет ететін тапсырмаларды орындаудағы қиыншылықтарды
сипаттайды, жүйке жүйесінің жетілмеуін дәлелдейді;

2) зейіннің нақтылануының төмендігі, іс-әрекет нысанасына, оны орындау
бағдарламасында назарды ұстап тұра алмау, жылдам шаршау - органикалық
факторлардың соматикалық немесе церебралды-органикалық генезінің бар
екендігін көрсетеді;

3) зейіннің көлемі төмендейді, яғни бала бір уақытта көлемі аз мәліметті
ұстап тұрады. Ал бұл жағдай оның ойын, оқу және өмірлік міндеттерді
нәтижелі шешуіне, жағдайды тұтастай қабылдауына кедергі болады;

4) зейін таңдамашылдығының төмен болуы іс-әрекеттің мақсатын
анықтаудағы және оны маңызды емес бөлшектер арасында іске асырудағы
қиыншылықтарында көрініс табады;

5) зейін бөлінушілігінің төмен болуы, яғни бала бір уақытта бірнеше әрекет
орындай алмайды, әсіресе егер олардың барлығы меңгерілуде саналы
бақылауды талап ететін болса;

6) зейіннің іс-әрекеттің бір түрінен немесе амалынан басқаларына
ауысуындағы, өзгермелі жағдайға бейімделудегі қиыншылықтары;

7) жоғары деңгейлі алаңдаушылық.

ПДТ балалардың сөйлеулерінің дамуы кешеуілдеуінің көрсеткіштеріне жас ерекшеліктік сөз-құрылу процесінің ерекшеліктерін жатқызуға болады. Әдетте қалыпты дамып келе жатқан балалардың сөз-шығармашылық процесі мектепалды кезеңге дейін аяқталады. ПДТ балалардың бұл процесі бастауыш мектеп кезеңінің соңына дейін созылады.

ПДТ балаларды сөздік бұзылыстарының деңгейіне байланысты үш топқа бөледі:

1) бөлектенген фонетикалық бұзылыс /бір топтағы дыбыстарды дұрыс емес
айту/;

2) біріккен бұзылыстар /фонематикалық дыбыстарды қабылдау
бұзылыстарымен біріккен дыбыстау бұзылыстары/;

3) сөйлеудің жүйелі жетілмеуі /кедей сөздік қор мен әңгімелеудің қарапайым
құрылымы негізінде сөйлеудің лексикалық-грамматикалық жақтарының
бұзылыстары/.