Дәріс тақырыбы

Жүргізу жүйесі. (Жүргізу режимінде аккумулятор батареясының ролі. Стартердың құрылысы және жұмыс істеу принципі. Стартердың құрылысы және жұмыс істеу принципі. Стартерлық электрлік қозғалтқышының электрлік механикалық сипаттамасы)».

Жүргізу жүйесі, іштен жанушы қозғалтқыштың білігін мәжбүрлеп айналдыруды қамтамасыз ететін құрылғылар кешенін елестетеді.

Жүргізу жүйесінің типі, қолданылатын энергияның түрін және негізгі жүргізуші құрылғының (стартер) құрылымын анықтайды. Автомобиль жасау практикасында, инерциалдық стартерлар, пневматикалық және гидропневматикалық жүргіштер кездеседі. Бірақта, бірқатар тұтас оң қасиетке ие болған электрлістартерлық жүргізу жүйесі ең көп таралымға ие болды.

Ол, аккумулятор батареясынан, стартерлық тізбектен (сымдар өткізгіштер), басқару коммутациалық аппараттары, стартердан және жүргізушіні жеңілдетуші жабдықтардан тұрады.

Жүргізу жүйесінің түзілімдік схемасы сурет 17-де көрсетілген.

Сурет 17. Электрлік стартерлық жүргізу жүйесінің құрылымдық схемасы

Жүргізу және электржетістіру жүйелерінің жалпы элементі болып, аккумулятор батареяны болып табылады. Бірақта, оның жұмыс режимі бұл жүйелерде әртүрлі. Электржетістіру жүйелерінде, батарея зарядталу және зарядсыздану циклында жұмыс істейді, есек салатын жай ток (0,5-0,7) С₂₀-ға дейінгі номиналдық сиымдылықтан артпайды. Жүргізу жүйесінде (2-5) С₂₀ мәніндегі үзілісті режимдерде батарея зарядсызданады (сиретіледі).

Батареяның шығаратын қуаты, стартердың қуатымен өлшемдес. Сондықтан батареяның сипаттамасы, стартерлық режимдегі зарядсыздануға тәуелді (ток күші, температура, жүргізудің ұзақтығы) және ол стартердың өзінің сипаттамасына әсер етеді қозғалтқышты жүргізуге процессіне әсер ететін батареяның ең көбірек маңызды параметрлері, оның сиымдылығы және аккумулятордағы пластиналар саны, электролиттің температурасы t_э, тағыда батареяның зарядсыздану (сиретілу) ∆_ср дәрежесі болып табылады.

Қозғалтқышты жүргізу процессінде батарея, 12 В-тық жүйе үшін, берілген минималдық (6-8) В-тық шамадан төмен емес кернеуді азайтпастан белгілі токты беруі керек.

Бұл шама, бір жағынан қозғалтқыштың білігін минималдық жүргізу жиілігінен төмен емес жиілікте айналуды қамтамасыз ету қажет, ал басқа жағынан – оталдыру жүйесінің талаптарындағыдай, оталдыру катушкасының (карбюраторлық қозғалтқыштар үшін) бірінші тізбегінде минималдық кернеуге және жүргізуде (дизелдер үшін) стартердың тартушы релесінде минималдық кернеумен анықталады.

Жүргізудің минималдық температурасына қойылатын талаптардың жоғарылауына байланысты, бірқатар қозғалтқыштарда, суық қозғалтқыштарды жүргізуді (қосуды) жеңілдететін қондырғы құралы қарастырылған. Ереже бойынша, бұл құрылғылар, өзінің жұмыс істеу кезеңінде (30 минуттай) энергияны батареядан алады.

Стартерлық электрлік қозғалтқышты түрінде, тұрақты токты тізбектеліп немесе сиректеу аралас қоздырғышты электр қозғалтқыштары қолданылады. Оның негізгі параметрлері болып табылады:

- номиналдық кернеу U_н (6; 12; 24) В;

- номиналдық айналу жиілігі n_сн және моменті м_сн;

- максималдық қуат кезіндегі ток І_сн;

Стартер түсті берілісті қозғалтқыштың маховигімен байланысқан. Стартер, автомобилді пайдаланған уақытта анағұрлым жүктемемен жұмы істейді. Солай, автомобиль 100 км жүргенде оның орташа қосылу жиілігі, жеңіл автомобилдер 28 рет, ал жүк автомобилдері 22 рет.

Жүргізу жүйесінің жетекші механизмі, ол жүргізу кезінде маховиктің венецінің тісі мен стартер тісті доңғалағының тісін тістесіге енгізу және оны ұстап тұруды қамтамасыз ету, сондай-ақ иінді білікке қажеті бұраушы моменті беру және стартерлық электрлік қозғалтқыштың якорын, қозғалтқыш жұмыс істегенде, оның маховигінің шапшаңдата айналуынан қорғайтын құрылғыны көрсетеді.

Стартердың тартушы релесі, біруақытта жетектік механизмді якордың білігінің өсінде жылжуын, сондай-ақ стартер тізбегінде якордың жүрісінің аяқ кезінде күштік түйіспенің тартушы электрлікмагнитін стартердың көректенуші тізбегімен жалғауды қамтамасыз етуші элемент болып табылады.

3.1. Аккумуляторлық батареяның ролі және оның жүргізу режиміндегі негізгі сипаттамалары.

Электрлік стартер, аккумулятор батареясы энергиясының негізгі тұтынушысы болып табылады. Стартердың қуатына және ІЖҚ-ты жүргізу шартына байланысты стартердың зарядсыздану тогының күші 100-1500 А құрайды.

Батареяның негізгі параметрлері, вольт-амперлік және уақыттым сипаттамалармен бағаланады. Батареяның вольт-амперлік сипаттамасы, батареяның кернеуінің U_б зарядсыздану тогына І_б байланыстылығын көрсетеді.

Уақыттық сипаттамасы – бұл зарядсыздану тогы тұрақты шамада, кернеудің зарядсыздану уақытына байланыстылығы.

Воль-амперлік және уақыттық сипаттамаларының алынған туынды, ол батареяның токтан немесе зарядсыздану уақытынан жүктемеге беретін қуаттың тәуелділігін, оның қуаттық сипаттамасы болып табылады.

Айтылғандай стартердың электрлік механикалық сипаттамасы, батареяның воль-амперлік сипаттамасына тәуелді, ол тәжрибе түрінде алынылуы мүмкін немесе берілген зарядсыздану шарты бойынша есептелуі мүмкін. Ол күрделі қисық сызығымен өрнектелген (сурет 18), І_б = 1*C₂₀- дан U_б = 0,4*U_ном – дейін (қисық 1) аумақта квазисызықты участок бар. Инженерлік практиканың дәлдігіне жеткілікті, нақтылы вольт-амперлік сипаттаманы түзу сызықпен ауыстырып, ол квазисызықтың участканы екі жағынада, токтық және кернеулік өстермен қиылысқанша созғанда пайда болады. Қиылысу нүктелерін координаттық өстерде белгілейміз, ол шартты бастапқы, зарядсыздану кернеуіне U_бр, шартты қысқа тұйықталу тогына І_бк пропорционалды.

Осы екі нүктеден өткізілген түзу, аккумулятор батареясының есептелу вольт-амперлік сипаттамасы деп аталады. [3] [105 ÷ 109 бет].

Батареяның мұндай сипаттамадағы ішкі қарсылығы мынандай теңдеумен анықталады:

R_б = U_нр / І_бк (3)

және есептелу вольт-амперлік сипаттамасының ток өсіне тангене бұрынша жантаюына тең.

Зарядсыздану процессінде, Rж жүктемесі үшін, батарея мынандай активтік қуат шығарады Р_б = U_б*І_б = І_б²*R_ж (қисық 2).

Сурет 18. + 25⁰ С және – 20⁰С градустардағы батареяның вольт-амперлік және қуаттылық сипаттамасы.

Өйткені есептеліну вольт-амперметрлік сипаттамасы үшін

(4)

онда

(5)

R_б = R_ж-ға тең болғанда, қуат өзінің максиамалдық мәніне жетеді.

(6)

бұл кезде І_б = 0,5І_бк және U_б = 0,5 U_нр (сурет 18, қара).

Вольт-амперлік сипаттаманың абцисса өсі үшін әртүрлі масштабтар қолданылады: [2] [122 ÷ 131 бет].

- батареяның зарядсыздану тогының күші Іб (А);

- аккумулятордың бір оң пластинасының зарядсыздану тогы І_б+ = І_б+/n₊ (А/n₊);

- зарядсыздану тогы, 1А сағ батареяның номиналдық сиымдылығы j = І_б/С₂₀ (А/А._саt.)

Батареяның максималдық қуаты, ол зарядсызданған кезде орналасады, кернеудің мәні оның номиналдық мәнінң (12 В батареялар үшін, 6В) шамамен жартысына тең екндігін ескерек, онда сипаттаманың жұмысшы участкасы жүргізу (қосу) режимінде, 0,5 І_бк тең болып, ол зарядсыздану тогының сол жағына орналасады.

Шартты бастапқы кернеу

U_кр = m (2,02 + 0,00136t_э – 0,001∆Ср), (7)

мұнда m – батареядағы аккумуляторлар саны;

t_э – электролит температурасы;

∆Ср – батареяның зарядсыздануы (сиретілуі) %.

Бар нормативтер бойынша карбюраторлық қозғалтқыштарды қосу әрекеті 10 с, дизелдерде -15 с, ал әрекеттер аралығы 60 с. Үш әрекеттенгі арлық 3 мин.

3.2. Стартер әрекетінің принципі және құрылғысы.

Стартерлық электрлік қозғалтқыштардың ерекшеліктері.

Стартерда тұрақты токты электроқозғалтқыштары қолданылады. Жүргізу жүйесіндегі оларды жұмысының ерекшеліктерін талдау үшін тұрақты токты электроқозғалтқыштарының негізгі сипаттамасын қарастырамыз, олар тізтеліп, параллель, аралас және тәуелсіз қоздырғышты қозғалтқыштарға бөлінеді.

Қоздырғыш қолданылатын түрі, қоздыру орамаларын, якорь тізбегіне жалғау схемасына байланысты анықталынады.

; (8)

; (9)

; (10)

мұнда

U - көректендіру көзінен электрқозғалтқышына берілерін кернеу;

R _я - якорь тізбегінің активтік қарсылығы;

Е - якордың қарсы ЭҚК;

Ф - магниттік өріс;

n - якордың айналу жиілігі;

м - электроқозғалтқыштың моменті;

І _я - якордың тогы;

С_е, С_м - құрылымдық тұрақтылық; ; ;

Р - жұп полюстер саны;

а - якорь орамасының жұп параллель саны;

N - якорь орамасының өткізгіштерінің саны;

(8-10) өрнектерінен айналу жиілігін анықтайтын формуланы алуға болады:

; (11)

. (12)

Параллель қоздырғышты электрқозғалтқ-да қоздырғыш орама якордың орамасымен кернеу көзіне U (сурет 19, а) параллель жалғанған. Бұл қозғалтқыштың ерекшелігі сол қоздырғыш тогы І_қ якорь тогына І_я біліктегі жүктеме тәуелді емес. Содықтан, якордың реакциясының магнитсіздену әсерін елеместен, шамамен өрісте ф жүктемеден тәуелсіз деп есептеуге болады. Осынан ескерсек онда (10-12) өрнектерін түрге ие болады:

; (13)

; (14)

; (15)

мұнда ; ; - тұрақты шамалар.

Сурет 19. Параллель қоздырғышты қозғалтқыштық схемасы (а) және оның электрлік механикалық (ә) және механикалық (б) сипаттамалары.

Параллель қоздырғышты электрқозғалтқыштың (13), (14) формулалары бойынша құрылған электромеханикалық сипаттамасы сурет 19, ә-да көрсетілген, ал механикалық сипаттамасы (15) сурет 19, б көрсетілген.

Мынандай жағдайда, егер эл.қозғалтқышты якорлық орамасы және қоздырғыш орамасы әртүрлі көрек көздеріне жалғанған болса, онда оны тәуелсіз қоздырғышты қозғалтқыш деп аталады. Мұндай қозғалтқыштың механикалық және эл.механикалық сипаттамалары, параллель қоздырғышты қозғалтқыштық сипаттамаларына ұқсас, өйткені онда да қоздырғыш тогы І_қ да якордың тогынан І_я тәуелсіз.

Тізбектеліп қоздырылушы эл.қозғалтқыштарды, қоздырғыш орамасы, якорь орамасына тізбектеліп жалғанады, сондықтанда І_я = І_қ (сурет 20, а).

Сурет 20. Тізбекпен қоздырылғышты қозғалтқыштың схемасы (а) және оның электромеханикалық (ә) және механикалық (б) сипаттамалары.

Солай етіп қозғалтқыштың магниттік өрісі Ф. Якорь тогының І_я қандайбір функциясы болып табылады. Бұл функцияның қасиеті қозғалтқыш жүктемесіне байланысты өзгереді. Якордың тогы І_я < (0,8-0,9) Іном (Іном – якордың номиналдық тогы) болғанда, қашан машинаның магниттік жүйесі қаныққан болғанда, өріс онда якорь тогынан Ія сызықтық тәуелділікте деп есептеуге болады:

, (16)

К_ф – пропорционалдық коэффициенті, индуктивтік (Гн) өлшем бірлігіне ие, жүктеме әжептәуір ауқымды практика жүзінде тұрақты болып қалады.

(6)-ды (10) және (11) теңдеулеріндегі орындарына қойып токтықжылдамдықтық және моментік сипаттамаларын n = ƒ(І_я), М = ƒ(І_я) аламыз, бұл ауқымда І_я мына түрде:

; (17)

, (18)

мұнда С₁¹, С₂¹ – тұрақтылықтыр.

Өйткені 0-ден Іном дейінгі ауқымында n = ƒ(І_я) тәуелділігі гипорболикалық сипатқа ие (І_я = 0, n ∞ болғанда), ал М = ƒ(І_я) тәуелділігі параболалық (сурет 42, ә).

Якордың тогын оданда көтергенде, өріс Ф жаймен өседі якорлық токпен салыстырғанда І_я және үлкен жүктеме кезінде (І_я > І_ном) өрісті тұрақты ф = const деп, есептеуге болады.

Бұл жағдайда жылдамдықтық және моментік сипаттамаларды линиялық болып тәуелсіз қоздырылушы қозғалтқыштар сипаттамаларына ұқсайды.

Механикалық сипаттамасы n = ƒ(м) сурет 20, б), (17) және (18) теңдеулері негінде құрылуы мүмкін.

Якордың тогы (0,8-0,9) І_ном –ден аз болғанда, айналу жиілігі мынандай заңдылықпен өзгереді:

(19)

мұнда С₁^'' – тұрақтылық.

Сурет 20, б-ден тізбектелініп қоздырғышты қозғалтқышының механикалық сипаттамасын «жұмсақ» болып табылады. Азғантай жүктемеде жүйілігі n күрт өседі және ол максималдық болымды мәнінеде артып кетуі мүмкін (қозғалтқыш қатты басқарылмай кетеді).

Жеке жағдайда стартерлық электрқозғалтқыштардың көбшілігі тізбекті қоздырғышты. Бұл соныңмен түсіндіріледі, «жұмсақ» сипаттамалы қарастырлатын қозғалтқыш көрсетілген жұмыс жағдайына көбірек қолайлы, қатты сипаттамадағы параллель қоздырғыш қозғалтқыштардан.

Қатты сипаттамалыларда айналу жиілігіп моменттен тіптен тәуелсіз (сурет 19, б), сондықтан механикалық қуаты:

, (20)

мұнда С₄ – тұрақты сан.

Тізбектік қоздырғышты қозғалтқыштық «жұмсақ» сипаттамасында айналу жиілігі n, оның √ М-не кері пропорционалды, соның арқасында:

, (21)

мұнда С₄^' - тұрақты сан.

3.3. Стартерлық электрлік қозғалтқышының электрлік механикалық сипаттамасы.

Электромеханикалық сипаттамасы деп стартерлық электрқозғалтқышының негізгі параметрлерінің (кернеу, айеалу жиілігі, моменті ПӘК, қуаты) стартер тогына І_ст тәуелділігін айтамыз. Электрлік стартерлық жүргізу жүйесінің жұмысын талдауға қолайлылығы, оны аккумулятор батареясының вольт-амперлік сипаттамасымен бірлестіру мүмкіндігімен түсіндіріледі.

Стартерды қосудың принципиалдық электрлік схемасы сурет 21, а-да көрсетілген. Ток функциясы І_с жүргізу жүйесіндегі кернеу баланысы схемасында, әртүрлі аумақтарда кернеудің түсуінің тәуелділігі сурет 45, ә-де көрсетілген.

Стартерға келтірілген кернеу U_с, батарея кернеуінен U_б, оның стартер тізбегіндегі өткізгіштер қарсылықтарының R_өт (∆U_м) және «масса» R_м(∆U_м), женуге жұмсаларын шамаға кем болады. Олардың қосындысы, аккумулятор батареясынан стартерға дейінгі ∆U_тіз, стартерлық тізбектегі жалпы кернеулер шығынан тұрады. [4] [138 ÷ 140 бет]:

∆U_тіз = ∆U_өт + ∆U_м = (R_өт+R_м) І_ст (22)

І_ст – стартер тогы, стратер якорының толық тоқтатылғанына тура келеді, мұнда якордың айналу жиілігі n_c = 0.

Бұл режимде, стартерға келтірілген барлық кернеу Uст, оның ішкі қарсылықтарының түсуі кернеуіне тең болады, онда:

R_қар = R_қоз + R_я + 2R_щ, (23)

мұнда

R_қоз – қоздырғыз орамадағы қарсылық;

R_я – якорь орамасындағы қарсылық;

2R_щ – щеткалық түйіспедегі және щеткадағы қарсылықтар.

а) б)

Сурет 21. Стартерды қосудың принципиалды электрлік схемасы (а) және кернеулер тепе-теңдігі (баланс) (ә).

Қарсылық R_ш, айналу жиілігіне, щетканың астындағы токтың тығыздығына және щетканың материалына тәуелді. Щетканың кейбір жұмысшы тогы І₁ кезінде, стартер тізбегінің аумақтарындағы кернеудің түсуі, мынандай нұсқада бөлінеді (сурет 21, ә-ге қара):

-1-5 – батареяның ЭҚК, Е_б;

-1-2 – батареяның ішкі қарсылықтарындағы кернеудің түсуі, ∆U_б1 = І₁*К_б;

-2-3 – өткізгіштердегі және «массадағы» кернеудің түсуі, ∆U_тіз;

-3-4 – стартердың ЭҚК, Е_с = C_е*n_с*Ф, мұнда

Ф – қоздырғыштың сиымдылығы;

-4-5 – тежегіш кернеуі, U_т = І₁(R_іш + R_я + 2R_щ).

І₁ – тогы кезінде тізбектің кейбір ауиақтарында қуаттың түсуі, штрихталған ауданға пропорционалды (сурет 21, ә), өйткені кернеу-ток координаттарындағы графиктің ауданы, қуат болып табылады.Ауданы 3',3, 4,4' стартер якорына берілген электрлі магниттік қуатқа Рэм = ЕІс тура келеді, ол ток 0-ден Іст-дейінгіде, парабола бойынша өзгереді:

. (24)

Е_б

және түбірлеріне ие.

Өрнек (3.13) максималдық мәнәне, мынада ие

. (25)

Р_эм (І_ст) қисығы сурет 45, ә-де көрсетілген.

Стартердың электрлі механикалық сипаттамасы сурет 22-де көрсетілген. Айналу жиілігі n_с (І_ст) мен моменттің М_с(І_ст) екі аумаққа бөлуге болады.

- бірінші, қашан стартердың магниттік жүйесі тойынбаған және магниттік өріс Ф токтың І_ст өсуімен күрт өседі (І_ст ≤ (0,8-0,9) І_стн-дейін, мұнда І_стн – стартердың номиналдық тогы).

- екінші аумақта линиялық дерлік сипатқа ие.

Стартердың білігіндегі механикалық қуат:

Р_с = М_с*n_c/9,55, Вт, (26)

электромагниттік қуаттан, подшипниктердегі үйкеліс және щеткалық түйісудегі шығындар, желдеткіштік және магниттік (артықша магниттелу және құйындық токтар) шығындардың шамасына кем.

Стартердың тұтынатын электрлік қуаты

Р_эл = І_стU_ст (27)

Оны ПӘК-нен механикалыққа түрлендіре отырып

η = Р_с / Р_эл (28)

Стартердың электрлік қозғалтқышының максималдық ПӘК 0,5-0,6 шамадан артпайды. Максималдық қуат Р_с, максималдық ПӘК келмейді.

Стартердың электрлі механикалық сипаттамасында мынандай режимдерді атап кетуге болады:

- бос жүрісі, айналу жиілігін n_бж және токтың күшін І_бж сипаттайтын;

- максималдық ПӘК кезіндегі (І_стηмах тогымен сипатталушы) режимін;

- стартердың максималдық қуаты кезіндегі, номиналдық режимін. Осы режимде стартердың номиналдық параметрлері беріледі:

- қуаты Р_сн;

- моменті М_сн;

- айналу жиілігін n_сн;

- тогының күшін І_стн.

Сурет 22. Стартердың электрлі механикалық сипаттамасы.

Сурет 23. Аккумулятор батареясының воль-амперлік сипаттамасының әртүрлі мәндеріндегі стартердың сипаттамасы.

Стартердың номиналдық режимінде кернеудің мәні берілмейді, әдетте ол 12В стартерлар үшін (шамамен 0,75 U_бн) 8В жақын.

Қозғалтқышты жүргізу режимінде мүмкіндігінше стартер, І_стηмах – нан І_стн-ға дейінгі токта жұмыс істегені жақсы.

Сурет 23-те батареяның вольт-амперлік сипаттамасы келтірілген, соның арқасында стартер және оның номиналдық сипаттамасы есептелінеді. Болжам бойынша, батарея электролитінің температурасы төмендейді деп. Бұл, графикте штрихтың сызықпен (U_б) көрсетілген, тым шұғы вольт-амперлік сипаттамаға алып келеді. Стартер тізбегіндегі кернеудің түсуін жаңа вольт-амперлік сипаттамадан шегеріп тастап, стартердың кернеуін U_с аламыз. Егер, температура өзгерген кезде стартердың қарсылығын ескермесек, онда U_т-ның еңкейу бұрышы өзгерместен қалады.

3.4. Электрлі стартерлық жүргізу жүйесінің жұмысын талдау.

Талдау үшінгі бастапқы мәндер, қозғалтқыштың жүргізушілік сапасының сипаттамасы, сондай-ақ тәжрибелік және есептеу жолымен алынған стартердың электрлі механикалық сипаттамалары болып табылады.

ІЖҚ жүргізушілік сапасы, үйкелістің орташа қысылымымен Р_ү.ор. және жүргізудің минималдық айналу жиілігімен n_min анықталады.

Үйкелестің орташа қысымы, меншікті шама және қозғалтқышты жүргізгенде оның қарсылық моментін сипаттайтын болып табылады.

Ол қозғалтқыштың ішкі шығындарының шартты орташа қысымына ұқсас мына формуламен анықталады (Па):

Р_т.ор. = 1,256*10⁴М_ққ/і*V_n, (3.14)

мұнда

М_ққ - айналдырудағы қозғалтқыштың қарсылық моменті, Нм;

V_n - қозғалтқыштың жұмысшы көлемі, м³;

і - цилиндрлер саны.

Температурасы t = -20⁰ С кезінде жанармайдың қысқы сортымен жұмыс ітейтін, карбюраторлық қозғалтқыштардың иінді білігінің минималдық жүргізуші айналу жиілігі, мынандай:

- 4 цилиндрлі қозғалтқыштар үшін, 70 мин^-1;

- 6 цилиндрлі қозғалтқыштар үшін, 60 мин^-1;

- 8 цилиндрлі қозғалтқыштар үшін, 50 мин^-1 ден көбірек.

Әдебиеттер: [1] (70 ÷ 85 бет, 100 ÷ 109 бет); [2] (122 ÷ 131 бет); [3] (105 ÷ 109 бет); [4] (138 ÷ 140 бет).

Бақылау сұрақтары:

1. Жүргізу жүйесі қандай негізгі элементтерден тұрады?

2. Стартердың жетектеуші механизмі қандай функция орындайды?

3. Стартердың электрлікмеханикалық сипаттамасы қалай өзгереді, аккумулятор батареясының вольт-амперлік сипаттамасы өзгергенде?

4. Стартер қандай бөліктерден тұрады?

5. Неге тәуелсіз қоздырғышты стартер қозғалтқыштары деп аталады?

6. Қозғалтқышты бұрауға қарсылық моментінің шамасы немен анықталады?

7. Қозғалтқышты жүргізуші минималдық айналу жиілігі қандай факторларға байланысты?

8. Электрлікжүргізу жүйесінің қуатын таңдау қалай жүзеге асырылады?

9. Жүргізу жүйесін техникалық күту операциясы нені қосады?

10. Жүргіз жүйесінің, құрылымы және элементтерінің сипаттамасының өркендеуінің қандай келешегі бар?

Дәріс тақырыбы «Тұтандыру жүйесі (Батареялық тұтандыру жүйесінің жіктелінуі және талаптары. Батареялық тұтандыру жүйесінің жұмыс процессі. Классикалық тұтандыру жүйесінің сипаттамалары».

Карбюраторлық қозғалтқышты автомобилдердің жану камерасындағы жұмысшы қоспасының тұтануы оны жүргізу периодында, әлгіндей оның жұмысы уақытында, қозғалтқыштың цилиндрінің басына (головка) қатырылған свечаның электродтарының арасындағы электрлік зарядсызданудың арқасында жүзеге асады. Свечаның электродтарының арасында үздіксіз ұшқынпайда болуы, жоғарғы кернеуде (8-20)кВ болады. Қызған қозғалтқышты ұшқынпайда болу моментінде жұмысшы қоспасы сығылған және ол өздігінентұтануға жақын температураға жақын температураға ие болады. Бұл жағдайда, аздаған электрлік босалу (зарядсыздану), 5 мДж жақын, энергиясы жеткілікті.

Жұмысшы қоспасының тұтануы жылулық бөліп шығарумен жүретін отынның тотығу реакциясының қарқынды басталуы болып табылады.

Қозғалтқыштың тұтандыру жүйесі, қозғалтқыштың жану камерасында жұмысшы қоспасының от алуын шақыратын жоғарғы кернеулік импульстарды генерациялауға және импульстарды қозғалтқыш фазасымен және қозғалтқыш цилиндріне осы тұтандырушы импульсты таратуды үйлестіруге арналған.

Бүгінде автомобилдердің карбюраторлық қозғалтқыштарында батареялық тұтандыру жұйесі кеңінен қолданылады, ол автомобиль аккумулятор батареясының немесе генератордың кернеуін қажетті электр заряды пайда болатындай дәрежеге көтеруге мүмкіндік береді және бұл кернеуді қалап етілген уақытта тұтандыру свечасына береді.

Тұтандыру моменті, тұтандырудың щзыу бұрышын сипаттайды, ол иінді біліктің бұрылу бұрышы, ұшқын шығару моментіндегі біліктің күйінен, қашан поршень жоғарғы өлік нүктесіне (ЖӨН) жеткендегі күйінің аралығы саналады.

Осы күнгі белгілі тұтандыру жүйесі қажетті энергияны тікелей аккумулятор батареясынан алмайды, ол энергияны аралық жинаушыдан алады.

Жинаушыға байланысты, ол индуктивтікті және сиымдылықты энергия жинаушы жүйеге ажыралынылады.

Сурет 24-те тұтандырудың батареялық жүйесінің құрылымдық схемасы келтірілген.

- ток көзі (ТК), оның функциясын аккумуялтор батареясы немесе генератор орындайды;

- көректендіру тізбегін ажыратқыш (КТА), оның функциясын тұтандыру құлыпы атқарады;

- біріңғайлаушы (синхронизатор) – датчики БД, қозғалтқыштың иіндік білігімен байланысқан механикалық әдіспен, ол иіндік біліктің күйінің бұрышымен анықталады;

- тұтандыру моментін реттегіш (ТМР), ол қозғалтқыштың айналу жиілігіне немесе жүктемеге байланысты, механикалық немесе электрлік әдіспен ұшқын беру моментін есептеу;

- жоғарғы кернеу көзі (ЖКК), энергияны жинаушы ЭЖ және төменгі кернеуді жоғарыға түрлендіргіш Т құрамына кіретіннің функциясын атқарушыны тұтандырғыш катушкасы орындайды;

- күштік реле (КР), электрмеханикалық кілтті (түйіспені үзгіш) немесе электрондық кілтті (қуатты транзистор немесе туристор) көрсетеді, ТМР-мен басқарылады, ЖКК-ін жинаушыға ТК қосуды және ажыратуда қолданылады, өйткені энергияны жинау және түрлендіру процесстерін басқарады;

- жоғарғы кернеу импульстарын таратушы Т, қозғалтқыштың тиісті болған цилиндріне, механикалық немесе электрлік әдіспен жоғарғы кернеуді үлестіреді;

- кедергібасқыш элементтері (КБЭ), мұның қызметін, не таратқышта (Т), не свечалық ұштықта, не үлестіруші қарсылықтарға ұқсаған жоғарғы кернеулік өткізгіштерде орналастырылған экрандалған өткізгіш және кедергінібасатын резисторлар атқарады;

- тұтандыру свечасы ТС, бұлар ұшқындық босалуды (разряда) және қозғалтқыштың өртену камерасындағы жұмысшы қоспасын оталдыру ұйымдастыру үшін жұмыс жасайды.

Сурет 24. Батареялық тұтандыру жүйесінің құрылымдық схемасы.

4.1. Батареялық тұтандыру жүйесін жіктеу

Батареялық тұтандыру жүйесінің жіктеліну схемасы, жоғарғы кернеудің импульстық көзі есебінде қолданылатын тұтандыру катушкасы (немесе бірнеше катушкалар) сурет 25-те көрсетілген.

Жіктеулік схемада келтірілгентұтандыру жүйесі негізгі белгілері бойынша алтыға бөлінген:

- тұтандыру жүйесін басқару синхорндау әдісі бойынша;

- тұтандырудың озыу бұрышын реттеу әдісі бойынша;

- энергияны жинақтау әдісі бойынша;

- күштік реленің типі бойынша (тұтандыру катушкасының біріншілік тізбегін ажырату әдісі бойынша);

- қозғалтқыштың цилиндрлеріне жоғарғы кернеулік импульсты тарату әдісі бойынша;

- радиокедергіден қорғау типі бойынша.

Тұтандыру жүйесін басқару әдісі бойынша түйісушілік басқару жүйесіне және түйіспейтін басқару жүйесіне (немесе түйістігі жоқ жүйе) бөлінеді. Түйіспелік басқару жүйесіне тән кемшіліктерде, желінуі және түйіспелердің реттелуінің бұзылуы, түйіспелердің тербетіндігінің арқасында жылдамдықтық режимнің шектелгендігі т.б, жатады.

Сурет 25. Автомобиль қозғалтқыштарының батареялық тұтандыру жүйесінің жіктеліну схемасы.

Түйіспеушіліксіз жүйеде тұтандыруды басқару арнайы түйіспеушіліксіз датчиктермен жүзеге асады, ол түйісушілік басқару жүйесінде көрсетілген кемшіліктерді жібермеуге мүмкіндік береді.

Аса қарапайым тұтандыру жүйелерінде, озыу бұрышын реттеуде центрден тебуші механикалық және вакуумдық автоматтар қолданылады, олар өте қарапайым тәуелділікті іске асырады.

Механикалық автоматтар уақыт өтуімен желінеді де, ол ұшқын шығару моменті қателігіне және жұмысшы қоспасының жану процессін нашарлауға алып келеді.

Көптеген параметрлері бойынша тұтану моментін басқаруды жүзеге асыра отырып, озыу бұрышын тиімдіге жақындастыратын жүйе тұтандырудың озыу бұрышын электрондық реттеу жүйесі деген жалпы атақ алды. Бұл жүйелерді іске асыру әдістерінің ішінен аналогтық және сандық екеуін айырып айтуға болады.

Осы күндері сандық тұтандыру жүйесі, сандық интегралдық схеманы жасау технологиясының өркендеуінің арқасында орташа және үлкенинтеграцияланылу дәрежесі көбірек жетілдірілгені болып табылады.

Бұл аймақтағы тоңғы жетістіктердің бірі, микропроцессорлық жүйе болып табылады.

Үлестірушінің міндетін, бақылаушымен басқарылатын көпшығушылық (2, 4, 6 шығыстар) тұтандыру катушкасы немесе катушкалық модеодер атқарады. Энергияны стастикалық үлестіруші жүйелерде, айналушы жүгірткіштің болмауының арқасында және оныңменен байланысқан ұшқынданудың электрлі магниттік деңгейінен анағұрлым төмен.

Жоғарғы класстық автомобилдерде кедергі деңгейін максималды төмендету талап етіледі: радиоқабылдағышта, теледидарда және автомобилдің өзінде, сондай-ақ сыртқы заттарда. Сондай мақсатпен жоғарғы кернеулі бөлшектер және өткізгіш, сондай-ақ тұтандыру жүйесінің өз буындары экрандалған. Мұндай тұтандыру жүйелерін экрандандырылған деп аталады.

Автомобилдік қозғалтқыштарды пайдаланылатын түйісуші немесе транзисторлық үзушілеріндегі катушканың магниттік өрісінде электрлік энергияны жинайтын тұтандыру жүйесі кеңінен қолданыс тапты.

Тиросторлық тұтандыру жүйелерінде, ұшқындық босануға энергия конденсаторда жиналды, ал күштік реле түрінде тиристор қолданылады. Бұл жүйелерде тұтандыру катушкасы энегияны жинамайды, ол тек кернеуді түрлендіреді.

Транзисторлық тұтандыру жүйесінің өзіндік ерекшелігіне, екіншілік кернеудің жоғарғы өсу жылдамдығы болып табылады, сондықтан керек десең кірлеген және күйдіргімен оқшауланып жабылған свечаларда, оның электродтарының аралығынан ұшқынның тесіп өтін сенімді қамтамасызетілген.

Тиросторлық тұтандыру жүйесінде ұшқындық босалудың индуктивтік жасаушысы азғантай салыстырмалы ұзақтыққа ие (300 МКС-тен көп емес), қозғалтқыш цилиндрлерінің ішінара жүктемелік режимдерінде жұмысшы қоспасының тұтануы мен жануының нашарлауына алып келеді.

4.2. Тұтандыру жүйесіне талаптар. Негізгі параметрлері.

ІЖҚ жұмыс жағдайына негізделіп тұтандыру жүйесіне, мынандай негізгі талаптар жүктеледі:

- тұтандыру жүйесі, свечаның ұшқындық аралығын тесіп өтуге жетерліктей кернеуді күшейтуі керек, сонымен бірге қозғалтқыштың барлық жұмыс режимдерінде тоқтаусыз ұшқышығартып беруді қамтамасыз етуі қажет;

- свечаның электродтарының арасында пайда болатын ұшқын, қозғалтқыштың мүмкін болған барлық жұмыс режимдеріне жұмыс қоспасының жануы үшін қажетті энергияға және ұзақтыққа ие болуы керек;

- тұтану моменті, қатаң белгілі және қозғалтқыштың жұмыс жғдайына лайықты болуы қажет;

- тұтандыру жүйесінің барлық элементтерінің жұмысы, қозғалтқыштың кейбір жерлерінде болатын жоғарғы температураларда және механикалық жүктемелерде сенімді болуы керек;

- свеча электродтарының эрозиясы рұхсат етілген шекте болуы керек.

Бұл талаптар бойынша қалаған тұтандыру жүйесі, мынадай негізгі параметрлермен сипатталады:

- жүргізу және жұмысшы жұмыс режимдерінде екінші кернеуді U_2m жетілдіру;

- екінші кернеу бойынша қорлық коэффициенті К_қ;

- екінші кернеудің dU_2m/dt өсу жылдамдығы;

- ұшқындық босалудың т_б индуктивтік құрастырушысының энергиясы және ұзақтығы;

- свечаның электродтарының арасындағы саңлау б;

- тұтандырудық өзыу бұрышы ө;

Екінші кернеу бойыншағы қолық коэффициент К_қ деп, тұтандыру жүйесінің күшейткен екінші кернеуінің U_2m, қозғалтқышта орнатылған свечаның электродтарының арасындағы тесіп өту кернеуіне U_т.ө. қатынасын айтады. [4] [152 ÷ 161 бет]:

К_қ = U_2m/U_т.ө.

Тесіп өту кернеуі. Қозғалтқыштың тұтандыру камерасына бұралған свеча, өзіндік босалутышы болып табылады. Свечаның аралығындағы бостықтан ұшқынның өтуін, тесіп өту кернеуі деп аталады.

Тесіп өту кернеуінің шамасы, біртекті өрістре үшін Пашеннің тәжрибелік заңына сәйкес, қоспаның қысымына Р және электродтардың аралығында б тура пропорционал, ал қоспаның температурасына Т кері пропорционал, яғни

Оннан басқа, U_т.ө. шамасына әсер етеді, қоспа құрамы, ұзақтылығы және жұмсалатын кернеудің пішіні, тесіп өтетін кернеудің полярлығы, электродтардың материалы және қозғалтқыштың жұмыс істеу жағдайы.

Ұшқындық босалудың параметрлері – энергия, ұзақтылығы, свечадағы саңылау-қозғалтқыштың цилиндрлерінде жану процессінің басында өсуіне әсер етеді.

Тұтандыру моменті (тұтатудың озыу бұрышы), бұл қуатына, экономдылығына және қозғалтқыштың уыттылығына тұтандыру моменті айтарлықтай әсер етеді (свечада ұшқындық босаудың пайда болуы). Қозғалтқыштың әр режиміне оның ең жақсы көрсеткішін қамтамасыз ететің тиімді тұтандыру моменті бар.

Сурет 26-да, қозғалтқыштың цилиндріндегі қысымның өзгерісінің, тұтандырудың щзыу бұрышына тәуелділігі көрсетілген. Жану процессінің тиімді жүруді, сол кезде, қашан тұтанудың озыу бұрышы асатиімді кезінде (қисық 2).

Қозғалтқыш максималдық қуатты шығарады, сол жағдайда, егер қозғалтқыштың иінді білігі ЖӨН-ден кейін 10⁰-15⁰ бұрылғансоң цилиндрде ең үлкен қысым тудырылғанда, яғни қашан жану процессі ЖӨН-ден біраз кешірек бітетін болса.

Сурет 26. Қозғалтқыштың цилиндріндегі қысымның тұтану моментіне байланысты өзгерісі: 1-ерте тұтану; 2-нормалдық тұтану; 3-кеш тұтану; а-тұтану моменті; б-детонация; Р_z-цилиндрдегі максималдық қысым.

4.3. Тұтандырудың классикалық жүйесі

4.3.1. Тұтандырудың классикалық жүйесінің жұмыс істеу принципі.

Бір катушкалы және көпұшқынды механикалқы үлестіргішті, классикалық батареялы тұтандыру жүйелері әлі күнге дейін осы күнгі автомобилдерде кеңінен таралған.

Бұл жүйенің басты артықшылығы, оның қарапайымдылығы, үлестіру механизміне екіеселенген жұмыс қамтамасыз етуі болып табылады:

- жоғарғы кернеуді генерировать ету үшін және қозғалтқыштың цилиндрлеріне жоғарғы кернеуді үйлесімді үлестіру үшін тұрақты ток тізбегін үзіп отыру.

-

Сурет 27. Тұтандырудың классикалық жүйесінің схемасы.

Сурет 27-де тұтандырудық классикалық жүйесінің принципиалдық схемасы көрсетілген. Схема, мынадай элементтерден тұрады:

- ток көзі – аккумуляторлық батарея – 1;

тұтандыру катушкасы (индукциондық катушка) – 2; ол төменгі кернеудегі токты, жоғарғы кернеудегі токқа түрлендіреді. Бірінші және екінші орамаларының арасында автотрансформаторлық байланыстың орны бар;

- үзіп отырушы 3, рычаж 4 текстолиттен жасалған жастықша 5 құрамына кіретін, ос айналатын, үзіп отырушының 6 түйіспесі, жұдырықша 7. Цилиндрлердің саны қанша болса, оның сонша қырлары. Үзіп отырушының жылжымайтын түйіспе «массаға» жалғанған, ал жылжушы түйіспе, рычагтың аяқ жағына бекітілген. Егер жастықша, жұдырықпен түйіспесе, онда серіппенің көмегімен түйіспелер тұйықталған. Қашан жастықша жұдырықтың қырында тұрып қалса онда түйіспелер ажыратылады. Үзгіш, түйіспелерді және ұшқын беру моментін қосуды және ажыратуды басқарады;

- түйіспе 6, бірінші тізбектің 8 (с1) конденсаторына параллель жалғанған, ол түйіспелер ажыратылғаннан кейін бірінщі тізбегінің тербелуші контурының құрамдас элементі болып табылады;

- үлестіруші 9, өзіне жүгірткіні 10, қақпақты 11 қосатын, онда жылжымайтын қапталдық электродтар (олардың саны, қозғалтқыш цилиндрлерінің санына тең) және жылжымайтын орталық электроды орналасқан, олар жоғарывольттық өткізгіштер арқалы тұтандыру катушкасына жалғанған. Қапталдық электродтар жоғарывольттық өткізгіштер арқалы өзіне тиісті тұтандыру свечаларына жалғанған. Жоғарғы кернеу жүгірткіге 10, орталыө электрод арқалы сырғанағыш бұрыштық түйіспенің көмегімен беріледі. Жүгірткіде электрод 13 бар, ол қапталдық электродтардан 12 ауалық соңлау арқалы бөлшектелген. Үлестірушінің жүгірткісі 10 және үзгіштің жұдырықшасы 7 бір білікте отырған болып, ол иіндік біліктің айналу жиілігінен екі есе аз жиілікпен айналатын үлестіруші білікте отырған тісті доңғалақпен айналдырылады. Үзгіш және үлестіргіш, тұтандырғышты үлестіруші деп аталатын бір аппаратта орналасқан;

- тұтандыру свечасы 15, олардың саны қозғалтқыш цилиндрінің санына тең;

- тұтандыруды ажыратқыш 16;

- қосымша резистор (R_қос) 17, ол тұтандырғыш катушкасындағы жылу шығынын азайтады да, тұтандыруды күшейтуге мүмкіндік береді (қозғалтқышты жүргізгенде қосымша резистор (R_қос) тармақталады (шунтируется) ажыратқышпен 18 біруақытта стартерды қосып). Қосымша резистор нихормнан немесе константаннан жасалынады және ол керамикалық ажыратқышқа оралады.

Тұтандырудың классикалық батареялық жүйесінің жұмфс істеу принципі мынадан тұрады [4] [159 ÷ 165 бет].

Жұдырықша 7 айналған кезде түйіспелер 6 кезекпен, тұйықталады және ажыралады. Түйіспелер тұйықталғансоң (тұйықталған ажыратқыш 16 болған жағдайда), тұтандыру катушкасының 2, бірінші орамасы арқалы сол түйіспенің тұйықталған уақытында нулден белгілі бір мәнге дейін өсе отырып ток жүреді. Үлестіруші 9 білікшесінің 14 төменгі айналу жиілігінде, аккумулятор батареясы кернеуімен және бірінші тізбектегі (тұрақталған ток) омдық шамамен анықталынған тұрақты мәнге дейін ток өсуі мүмкін. Бірінші токтың ағысын магниттік өрістің пайда болуы деп аталады.

Үзгіштің түйіспесі ажыратылғаннан кейін, біріншіде, тап сондай екіші орамада өздігінен индукцияланатын ЭҚК индукцияланады. Индукция заңы бойынша, екінші кернеу сонша үлкен, бірінші орамадағы ток шығарған магниттік өріс қанша тез жоғалса. Бірінші ток үлкен болады босалу моментінде және екінші орамадағы орамдар саны көп болғанда. Өтпелі процесстің нәрижесінде екінші орамада 15-20 кВ жететін жоғарғы кернеу пайда болады.

Бірінші орамада да 20-400 В-қа жететін сол бірінші ток бағытында бағытталған және оның жоғалып кетуін кідіртуге ұмтылатын өздігінен индукцияланатын ЭҚК индукцироваланады. Конденсатор 8, болмағанда, өздігінен индукцияланатын ЭҚК-і үзгіштің түйіспелерінің арасында, олардың ажыратылуы уақытында күшті ұшқын немесе дәлірек доға пайда болуына алып келер еді. Конденсатор 8 бар болуында өзіндік индукциялау ЭҚК-і коднесаторды зарядтайтын ток шығарады. Келесі кезеңгі уақытта конденсатор катушканың бірінші ормасы және аккумулятор батареясы арқалы сиретіледі. Сонымен конденсатор 8 үзгіште ұшқын пайдаболуын практика жүзінде жоқ қылады да, түйіспелердің көпке дейін қолданылуын және екінші орамада жеткілікті ЭҚК индукциялануын қамтамасыз етеді.

4.3.2. Тұтандырудың озыу бұрышын реттеу.

Әртүрлі пайдалану жағдайында, қозғалтқыштың жұмыс істеу режиміне лайықты тұтандырғыштың озыу бұрышының реттеуде, классикалық тұтандыру жүйесі, автоматтық және қолдық реттелушілермен жабдықталған.

Тұтандырушының озыу бұрышын автоматтқы реттеу, иіндік біліктің айналу жиілігіне тәуелділігі центрден тебуші реттегішпен, ал жүктемеге тәуелділігі, вакуумдық реттегішпен қамтамасыз етіледі.

Тұтандырудың озуының центрден тебуші реттегіші. Оның жұмысы және құрылғысы сурет 28-де көрсетілген.

Жетектеуші білікшеге 4, жүктемелері 2 орнату үшін, өстері 7 бар пластина қатырылған. Жүкшелер, өстің 7 айналасында бұрыла алады және олар өзара серіппемен байланысқан. Әрбір жүкшеде, жұдырықшанының 1 төлкесіне бекітілген пластинаның 3 кесіндісіне кіретін штифт 5 бар. Жұдырықшаны қозғаушы жүктер арқалы білікшемен іске асырылады.

Айналу жиілігінің өсуімен, оның белгілі бір мәнінен бастап, жүктер күштің әсері арқасында шыға бастайды. Бұл кезде штифттар пластинанаң кесілген ойықтарында жылжи бастайды да, оны бұрады және оныңмен байланысқан жұдырықша жетекші білікшенің айналу жағына бұрылады.

Осының арқасында түйіспелердің ажыралынылуы ерте болады. Жүктердің айналу жиілігі азайған кезде орнына қайтарғыш серіппе арқалы жүктер бастапқы орнына қайтады.

4.3.3. Вакуумдық тұтандырудың озыу автоматы.

Дрюсселдік жапқыштың ашыу бұрышын өзгерткенде, тұтандыру моменті реттеледі, яғни қозғалтқыштың жүктемесі өзгергенде. Қозғалтқышқа түсуші жүктеме аз болғанда, цилиндрлердің жұмысшы қоспасымен толтырылуы азаяды және сондықтан тұтану моментінің қысымыда түседі. Тап осы уақытта қоспаны қалдық газдармен кірлету ұлғаяды, ьұл жану жылдамдығының төмендеуіне алып келеді, ал бұл тұтанудың озыу бұрышын ұлғайтуды талап етеді. Ал жүктеме ұлғаяымен, қоспадағы қалдық газдардың проценті азаяды. Артық ауа коэффициенті 0,8-0,9 аралығында болады. Мұндай қоспа ең үлкен жану жылдамдығына ие болады, содықтан тұтанудың озыу бұрышы минималдық шамада болуы қажет.

1-жұдырықша; 2-жүктер; 3-жұдырықшаның пластинасы; 4-жетекші білікше; 5-штифт;

6-серіппе; 7-жүктің өсі: а-қозғалтқыштың бос жүрісіндегі жүктердің орны;

ә-қозғалтқыштың максималдық айналу жиілігіндегі жүктердің орны.

Сурет 28. Центрден тебуші реттегіш құрылғысы:

4.3.4. Тұтандырушының озыу бұрышын қолмен реттеу.

Бастапқы озыу бұрышын орнату үшін немесе тұтандырудың озыу бұрышын, жанармайдың октандық санына бйланысты түзету үшін, көптеген үлестірушілердің корпустарын жылжымалы етіп жасайды және ол қондырғыш бұрандасы және бөлуі бар өлшемемен жабдықталған. Бензиннің октандық санына байланысты үлестірушінің корпусы қажетті орнына бекітіледі. Бұл құрылғыны октан-түзеткіш деп аталады.

4.4. Тұтандыру аппараттары құрылымы.

4.4.1. Тұтандыру катушкасы.

Құрылымы бойынша тұтандыру катушкасының магниттік тізбегі екі типке бөлінеді:

- ажыратылған магниттік тізбекті;

- тұйықталған магниттік тізбекті.

Ажыратылған магниттік тізбекті катушкаларда магниттік өріс жолының бірталай бөлігінде ауа арқылы өтеді.

Тұйықталған магниттік тізбектегі катушкаларда магниттік өріс жолының негізгі бөлігі магнит өткізгішті болат арқылы өтеді де, тек қана жолының азғантай бөлігі, әрқайсысы бірнеше ондаған миллиметр шамасында ауа саңлауы арқалы өтеді.

Магниттік энергия ауа саңлауында және болатта қорланады.

Тұйықталған магниттік тізбекті катушкаларда мыс шығыны аз, тұйықталмаған тізбектегі катушкалармен салыстырғанда.

Тұйықталмаған магниттік тізбектің катушкасының орамасының орындалуы бойынша екі типке бөлінеді: ішкі және сыртқы бірінші орамалы.

4.4.2. Тұтандыруды таратушылар. Таратқыш тұтандыру катушкасының бірінші орамасының тізбегін үзеді және свечаларға қажетті тізбекпен жоғарғы кернеуді үлестіреді. Үлестіргіштер, үзгіш түйіспелерін жоғарғы кернеудің импульстарын үлестіргішті центрден тепкіш және вакуумдық тұтандыруды оздыру автоматтарын жетекті өзіне кіргізеді.

Үлестіргіштің аса жауапты тарапы, оннан тұтандыру жүйесінің барлық жұмысы тәуелді болатыны, үзгіш және оның түйіспелері болып табылады. Үзгіштің сенімділігін және жұмыс мерзімін, оның түйіспелерінің эрозиялануы мен тотығуы шектейді. Түйіспенің эрозиялануы, металдың түйіспе бетінің бірінен екіншісіне ере жүру болады. Төтықтану, түйіспенің бетінде өткермейтін қабыршақтың пайда болуы, сондықтан электрлік түйісудің ішінара немесе толығымен бұзылуына алып келеді.

Үлестіргіштің көптеген құрылымдарында узгіштің түйіспелері арасындағы саңлау 0,35-0,45 мм аралығында болады. [3] [71 ÷ 73 бет].

1.5 Тұтандырудың батареялық жүйесінің жұмыс процессі.

Индуктивтік катушкасы жоғарғы кернеу көз