Емтихан билеті. Митоздың биологиялық маңызы неде.

Митоздың биологиялық маңызы неде? Митоздық цикл жасушалардың эмбриондық дамуын, өсуін, түзілуін және жасушалар арасында тұқым қуалау ақпаратының көлемі мен құрамы жағынан тең берілуін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар зақымданған мүшелер мен ұлпалардың қайта қалпына келуі сияқты тіршілік үшін маңызды құбылыстарды қамтамасыз етеді. Мұні митоздық циклде аналық жасушадағы тұқым қуалау материалының редупликациясы (екі еселенуі) мнн осы материалдың жаңа ұрпақ жасушаларының арасында тең бөлінуін көрумен болады. мұнда терең биологиялық мағына жатыр, өйткені ДНҚ құрылымының бұзылуы генетикалық кодтың өзгеруіне әкеледі және ол организм үшін пайдалы белгілердің дамуын қамтамасыз ететін генетикалық ақпараттың сақталуы мен тұқым қуалау белгілерінің берілуін қамтамасыз етеді.

Реципрокты, кері және анализдеуші будандастыру, олардың схемасы және мағынасы. Реципрокты будандастыру деп доминантты және рецессивті белгісі бар организімдерді аналық ретінде де, аталық ретінде де пайдалануды айтады. Реципрокты будандастыру кезінде тура және кері будандастырулар жүргізіледі. Мысалы, АА х аа-тура, ал аа х АА-кері будандастыру.

Толық және толық емес тіркескен гендердің пайда болуы. Кроссинговер. Мендельдің бұршақпен жүргізген тәжірибелерінен байқалған доминанттылық құбылысын толық доминанттылық деп қарастыруға болады. Егер F1-дегі гибридтердің белгілері ата-аналық формалардың ешқайсысына толық ұқсамай аралық сипатта болса оны толымсыз доминанттылық деп атайды. Гүлдердің түстерін анықтайтын гендер бойынша болатын толымсыз доминанттылықтың классикалық мысалы намазшамгүл мен түн аруы өсімдіктерінде жақсы көрінеді. Қызыл гүлді өсімдіктерді (АА) ақ гүлді өсімдіктермен (аа) будандастырғанда бірінші ұрпақ генотиптері гетерозиготалы өсімдіктер (Аа) гүлдері қызыл түсті ұрпақ алынған. Сонда, гетерозиготалы өсімдіктер (Аа) фенотипі жағынан доминанты гомозиготалы (АА) өзгеше болған. Толымсыз доминанттылық жағдайында текінші ұрпаұта генотиптер мен фенотиптердің арақатынасы сәйкес келеді (1АА:2Аа:1аа), ол толықдоминанттылықта гетерозиготалар мен доминанты гомозиготалар бірдей белгіні көрсетеді. Бұл фенотип бойынша 3:1 қатынасындай болып ажыраудың өзгеруіне әкеліп соғады. Кроссинговер – мейоздық бөлінудің 1- профазасында гомологтық хромосомалардың хроматидтерінің айқасуы. Осы құбылыстың нәтижесіндн гендердің жаңа үйлесуі түзіліп, жаңа белгілер пайда болады. Рекомбинация ұшыраған –дарабастарды және олардың жалпы санын ескере отырып, кроссинговер (айқасу) жиілігін мына формуламен есептеп шығаруға болады: Х Кроссинговер жиілігі (%) = __ х 100 У

Ақуыз биосинтезiне қанша әртүрлi амин-қышқылдары қатысады? Ақуыздар гидролизденіп, аминқышқылдарын түзеді және өздеріне тән түсті реакциялары бар. Ақуыздардың барлығы екі топқа бөлінеді:1) қарапайым ақуыздар – протеиндер (альбуминдер, глобулиндер, гистондар, глутелиндер, проламиндер, протаминдер, протеноидтар);2) күрделі ақуыздар – протеидтер (гликопротеидтер, нуклеопротеидтер, липопротеидтер, фосфопротеидтер). Бұлардың құрамында амин қышқылдарынан басқа заттар да болады. Ақуыз тірі организмнің негізін құрайды, онсыз өмір жоқ. Фридрих Энгельстің пікір бойынша: «Тіршілік — ақуыз заттарының өмір сүру формасы».

Геномды мутация, олардың эволюциялық және өсімдіктер селекциясының мағынасы. Геномдық мутация нөтижесінде организм хромосомаларының диплоидты саны қалыпты деңгейден әр қилы ауытқиды. Мал селекциясы үшін геномдық мутациялар ішінен анеуплоидия мен полиплоидияның маңызы бар. Анеуплоидия деп кариотиптегі кейбір хромосомалар санының өзгеруі аталады. Анеуплоидияға моносомиктер (жұп хромосомалардың біреуінің жетіспеуі -2п-1), трисомиктер (кариотипте қосымша бір хромосоманың пайда болуы -2п+1), нулесомиктер (кариотипте гомологты екі хромосоманың да жоқ болуы -2п-2), тетрасомиктер (2п+2), қосмоно- және қостетросомиктер (2п-1-1 жене 2п+1+1) жатады. Анеуплоидияның пайда болуының негізгі механизмі митоздық және мейоздық бөлінуде кейбір хромосомалардың клетка полюстеріне қалыпты ажырамауы және жоғалып кетуіне байланысты. Алғаш рет анеуплоидияны 1916ж. Бриджес D. melanogaster шыбынының мейоздық бөлінуінде хромосомалардың ажырамауын зерттеп ашты. Кейбір аналық дарақтарда жыныс хромосомалардың үш жиынтығы болады: екі Х-хромосома - және бір Ү-хромосома (ХХҮ); кейбір аталық дарақтардың кариотипінде Ү-хромосома жоқ болып шықты, бірақ онда жалғыз Х-хромосома бар (ХО).

АВО жүйесі бойынша қан топтарының генотипін және фенотипін жазыңыз.