Дауларды реттеудегі халықаралық бірлестіктердің ролі

Дүниежүзілік әлеуметтік қатынастардың глобализациясы барысында халықаралық қауымдастықтың белсенділігі мен жүйелілігінің өсу шегі өлшемі бойынша дауларды тоқтату, жеңілдету, шешу, олардың зардаптарын жою мақсатымен мемлекетаралық дауларға араласу тәжірибесі дамуда.

Мұндай араласу түрлі жоспарлы болуы мүмкін. Методологиялық және практикалық саясат тұрғысынан даулардың жаңа жақтары ретінде өзіне меншікті мүдделерді жүзеге асыру үшін сыртқы күштердің (мемлекеттердің, одақтардың, халықаралық бірлестіктердің) дауларына бір жағынан және басқа жағынан халықаралық тұрақтылық пен бейбітшілікті қалпына келтіру үшін алаламайтын араласу арасында шекара орнату оңайға соқпайды.

БҰҰ жүйесінің және біріктіруінің дамуы екінші дүниежүзілік соғыстан кейін ­ даулардағы халықаралық бірлестіктер іс-әрекетінің айқын үлгілерінің қатысты легитимизациясына алып келді. Бұл іс-әрекеттер бейбітшілік операцияларының жинақтық атауына ие болды. 80-нен астам ел өткен жарты

ғасырда өз әскерлерін және БҰҰ-ның операцияларына қатысу үшін басқа да қызметшілерді беріп отыр.

40-тан аса мемлекет бүгінгі күні қазіргі және келешектегі операцияларға контингенттерді ұсынуға дайын екендігін мәлімдейді. 1990–шы жылдардың ортасында достық белсенділігінің қайнаған шағы кезінде даулар аймағында 80-нен аса әскери және азаматтық қызметшілер барысында операцияларға кететін жылдық шығындар 4 млрд долл болды.

Дау-жанжалды аймақта халықаралық бірлестік атынан немесе халықаралық институттармен іске асатын әрбір іс- әрекеттің кез-келгені легетимді ме? Қандай институционалдық субъектілер және қандай формада дүниежүзілік немесе аймақтық бірлестік қауымдастық атынан іс-әрекет етуге құқылы?

Бұларды сұрақтардың актуалдылығы соңғы он жылдықта біріншіден, халықаралық қауымдастықтардың ұжымдық қолсұғушылық формасының кеңеюі мен күрделенуі болса, екіншіден, достық іс-әрекетінің жүзеге асуына байланысты халықаралық қатынасқа қатысушылар арасындағы көп санды қайшылықтардың дамуымен түсіндіріледі.