Страдательный залог

Страдательным залогом мы называем такую конструкцию предложения, при которой подлежащее не является действующим лицом (или предметом), а само подвергается действию. В турецком языке все то же самое.

Masayı temizledim (я убрал со стола) – Masa temizlendi (стол был убран)

Ahmet kapıyı açtı (Ахмет открыл дверь) – Kapı açıldı (дверь была открыта)

Börek pişirdim (я приготовил пирог) – Börek pişirildi (пирог был приготовлен)

Если в других языках страдательный залог может образовываться чаще всего только от переходных глаголов, то турецком языке страдательный залог может образовываться и от непереходных. В предложениях с непереходным глаголом в страдательном залоге отсутствует подлежащее. Турецкое предложение при переводе будет соответствовать русскому безличному:

Kütüphanede yüksek sesle konuşulmaz – В библиотеке громко не разговаривают (нельзя громко разговаривать)

Kahvaltıda makarna yenir mi? – Разве едят макароны на завтрак? (разве можно есть макароны на завтрак)

Kırmızı ışıkta geçirilmez – На красный свет не переходят (на красный свет переходить нельзя)

T ürkiye’de çok çay içilir – В Турции пьют много чаю.

Страдательный залог образуется от основы глагола при помощи ударных аффиксов i⁴l или (i⁴)n

1) Если основа глагола заканчивается на любой согласный кроме l – то к основе прибавляется аффикс i⁴l

Görüşmeler yapıldı – переговоры были проведены

2) Если основа заканчивается на согласный l – то к основе прибавляется аффикс i⁴n

Para bulundu – деньги были найдены

3) Если основа заканчивается на гласный, то к основе прибавляется аффикс n

Mektup okundu – письмо было прочитано

tören – церемония, -a rağmen – не смотря на что-либо, aday – кандидат, абитуриент

mola – перерыв, onarım - ремонт

В предложении со страдательным залогом подлежащее подвергается действию со стороны другого лица или предмета. Иногда это лицо или предмет в предложении опущены, но иногда бывает необходимо упомянуть того, кем действие совершается. В таком случае употребляется имя существительное (в им. падеж) или местоимение (в род. падеже) и слово taraf (сторона) с аффиксами принадлежности и исходным падежом.

Kitaplar alındı – книги были куплены.

Kitaplar, Ayşe tarafından alındı – книги были куплены Айше

Odam temizlendi – моя комната была убрана.

Odam annem tarafından temizlendi – моя комната была убрана моей мамой

Местоимение может опускаться:

Mektup okundu – письмо было прочитано

Mektup, (benim) tarafımdan okundu – письмо было прочитано мной

Mektup, (senin) tarafından okundu – письмо было прочитано тобой

Mektup, (onun) tarafından okundu – письмо было прочитано им

Mektup, (bizim) tarafımızdan okundu – письмо было прочитано нами

Mektup, (sizin) tarafınızdan okundu – письмо было прочитано вами

Mektup, (onların) tarafından/ taraflarından okundu – письмо было прочитано ими

1. Otobüs yolcularından biri bayılınca yolcular arasındaki bir doctor ……………. ilk müdahale yap…………………... Daha sonar bu yolcu bir ambulansla hemen hastaneye götür………….

2. çocuklara okuldan önceki ilk eğitim aileleri ……………………. ver……………………...

3. - Bu resim …………… ………………….. yap…………………..?

- O resim Picasso ……………………. yap………………..

4. Yeni Medeni Kanun Cumhurbaşkanı ……………………… onayla…………….

5. Bu proje inşaat şirketinin mühendisleri …………………… ince……………...

ilk müdahale – первая помощь, Medeni Kanun – Гражданский кодекс, onaylamak – ратифицировать, incelemek - изучать

Если действие над подлежащим совершается группой людей или какой-то организацией, то в таком предложении tarafından не используется, просто к названии этой организации или группы прибавляется суффикс (n) СА/СE

Şarkıcı sahneye geç çıkınca izleyicilerce yuhalandı – После того, как певец с опозданием вышел на сцену, он был освистан зрителями.

Bilim adamlarınca yapılan açıklamaya göre kutuplardaki buzlar hızla eriyor. – Согласно сообщению сделанному учеными, полярные льды быстро тают.

Belediye – муниципалитет, zam yapmak – повышать цену, Bayındırlık Bakanlığı – министерство благоустройства, konut – жилище, depremzedeler – пострадавшие в землетрясении

muhabir – репортер

marangoz –столяр, плотник

doğma büyüme – исконный, с рождения

beşik - колыбель

tezgah - станок

dokumak – ткать

esnaf – ремесленник, ремесло

dayanışma - солидарность

yudumlamak – прихлебывать

bakır – медь

zanaat – ремесло, промысел, мастерство

hasır tabure – плетеный стул

Urfa’nın etrafı

Cumhuriyet Gazetesi muhabiri Zafer Dinçer, Güneydoğu Anadolu üzerine bir yazı dizisi hazırlamakla görevlendirilir ve röportajlar yapmak üzere bölgeye gider. Zafer Dinçler’in bu gezisindeki ilk durağı Urfa’dır. Dinçer Urfa’da ilk olarak Zülfikar adında bir marangozla tanışır. Zülfikar doğma büyüme Urfalıdır, ilkokulu mezunu olmasına rağmen şehrin tarihi ve folklorüyle ilgili pek çok bilgiye sahiptir. Bu durum Zafer Dinçer’in çok hoşuna gider, çünkü burada yapacağı araştırmalarda kendisine yardımcı olacak iyi bir rehber bulmuştur. Birlikte bir kahveye gidilir,birer bardak soğuk ayran içilir,hal hatır sorulur,uzunuzun sohbet edilir. Daha sonra Zülfikar Dinçer’i Urfa Çarşısına götürür; rengarenk, capcanlı, tarihi Urfa Çarşısına...

Zülfikar: Buralar benden sorulur, beyim. Kendimi bildim bileli bu çarşıdayım. Büyük küçük herkes tarafından sevilip sayılırım burada. Benim dükkanım da az ileride. Bu şehirdeki birçok bebek benim yaptığım beşiklerde büyümüştür.

Zafer: Burası ne kadar büyük bir çarşı! Neler satılıyor burada?

Zülfikar: Burada iğneden ipliğe her şey bulunur; kumaş, halı, kilim, kürk, tütün... Kumaşların bazıları komşu ülkelerden getirilir, bazıları da Urfa’nın köylerinde genç kızlarımız tarafından el tezgahlarında dokunur.

Zafer: Çarşı esnafı arasında güzel bir dostluk ve dayanışmanın olduğunu ilk bakışta görülüyor, yanılıyor muyum Zülfikar?

Zülfikar: Doğrudur, beyim. Buranın esnafı birbirini rakip olarak görmez. Sabahın erken saatlerinde hep beraber dükkanlar açılır, mallar yardımlaşılarak kapı önlerine taşınır. Sonra birer tütün sarılıp çaylar yudumlanır. İlk müşteriler beklenirken esnaf arasında tatlı bir sabah sohbeti başlar.

Zafer: Şu bakır işlemler çok güzel. Bunlar da mı burada yapılıyor?

Zülfikar: Bakırcılık Urfa’da çok eski bir zanaattır. Son zamanlarda unutulmaya yüz tuttu, ama bu çarşıda birkaç kişi bu işi baba mesleği olarak sürdürüyor.

Zafer ve Zülfikar konuşa konuşa bir saate yakın Urfa Çarşısı’nda gezerler. Biraz dinlenmek için, çarşı içinde küçücük bir çay ocağının önünde dizilmiş hasır taburelere oturup birer kahve isterler. Zülfikar cebinden tabakasını çıkarıp birer sigara sarar. Zafer, Zülfikar’ın Urfa’yla ilgili anlattığı her şey büyük bir dikkatle dinlerken bütün çarşıyı kaplayan bir türkü duyulur:

tabela – вывеска, milletvekili – депутат, yasa – закон, tasar – проект, Meclis - парламент

denge – равновесие, баланс, özene bezene – в пух и прах (разодеться)