Нейтрино жəне антинейтрино

Алғашқы тақырыптарда зарядталған тыныштық массасы бар жəне бейтарап қарапайым бөлшектер мен антибөлшектерді қарастырған едік. Енді тыныштық массасы жоқ, бейтарап қарапайым бөлшектерді қарастырайық. Мұндай бөлшектерге нейтрино жəне антинейтрино жатады. Бұл бөлшектер атом ядросының радиоактивті ыдырауы барысында орнықсыз қарапайым бөлшектер – мезондар, т. б. бөлшектер пайда болады. Нейтриноның тыныштық массасы m 0, электр заряды e 0,

символдық белгісі -. Нейтриноның тыныштық массасы жəне магниттік моменті өте аз нөлге жуық шама, сондықтан да оларды нөлге тең деп қарастырамыз.

Нейтриноның тыныштық массасы, электр заряды, магниттік моменті жоқ болғанымен, өту қабілеті өте үлкен мəнге ие болады.

~ 308 ~

Нейтриноның энергиясы бірнеше Мэв болса, онда оның еркін жол ұзындығының реттілік шамасы, əлемнің көрінетін бөлігінің өлшеміндей болады.

Нейтрино бөлініп шығатын кейбір реакциялар:

O¹⁴ N ¹⁴ e _e

мұндағы, _e электронды нейтрино; мюонды нейтрино.

Нейтриноның антибөлшегі антинейтрино ^~, антинейтрино

дəл нейтрино сияқты бөлшек, тек оның спині нейтрино спиніне қарама-қарсы бағытталады, ал қозғалыс бағыты параллель.

Антинейтрино табиғи радиоактивті заттан бета ыдырау кезінде пайда болады, сонымен бірге мезондардың ыдырау реакциясы барысында да пайда болады:

1963 жылы А. А. Соколовтың нейтрино жөніндегі теориялық еңбегі жарық көрді, одан əрі нейтриноның төрт компоненті теориясы дамыды. Осы жұмыстан байырғы нейтрино, енді электронды нейтрино (жəне антинейтрино) деп, одан да басқа нейтринолар бар екендігі айтылады.

Ядродан бета бөлшектері, мезондар, К -мезондар жəне

болатынын А. А. Соколов тəжірибе жүзінде де дəлелдеді. Нейтрино мен антинейтриноның ашылуы, қарапайым бөлшектерді зерттеу үшін ашылған өте үлкен жаңалық болып табылады.

~ 309 ~