Көпіршіктік камера

Соңғы кездерде Вильсон камерасымен қатар көпіршіктік камера да көп қолданылады.

1952 жылы Американдық ғалым Д. Глейдер бөлшектердің тректерін байқау үшін аса қыздырылған сұйық пайдалануды ұсынған. Мұндай сұйықтардағы зарядталған бөлшектердің шапшаң қозғалысынан пайда болатын иондарда көрінетін тректерді беретін будың көпіршіктері пайда болады. Осы сияқты камералар көпіршікті деп аталады.

Бастапқы күйде камерадағы сұйық, оның температурасы атмосфералық қысымдағы қайнау температурасынан жоғары болғанына қарамастан оны қайнап кетуден сақтайтын жоғары қысымда тұрады. Қысымды кенет төмендеткенде, сұйық зат аса қыздырылған күйге келеді де, біраз уақыт орнықсыз күйге түседі. Дəл осы уақытта ұшып өтетін зарядталған бөлшектің арқасында бу көпіршіктерінен тұратын тірек пайда болады. Сұйық ретінде негізінен сұйық сутегімен пропан пайдаланылады. Көпіршікті камераның жұмыстық циклі ұзақ емес – 0,1 секундқа жуық.

Көпіршіктік камераның жұмыстық затының тығыздығы Вильсон камерасымен салыстырғанда артық болады. Осының салдарынан бөлшектердің өтетін жолы айтарлықтай қысқа болады да, тиісті энергиясы көп бөлшектердің өзі де камераның ішінде малтығып қалады. Бұл бөлшектердің тізбектелген түрленулер сериясын жəне олардың туғызатын реакциясын

~ 256 ~

байқауға мүмкіндік береді.

Вильсон камерасы мен көпіршікті камерадағы тректер бөлшектердің өзгеріс - сипаты мен қасиеттері жайлы беретін ақпарат көздерінің бірі. Қарапайым бөлшектердің іздерін бақылау кез келген жанды микродүниемен жақын жанасқандай сезім туғызады.

Көпіршікті камераның жұмыс істеу принципі, жоғарғы энергиялы бөлшектер мөлдір сұйық ішінен өткенде өз траекториясында сұйық буланады. Егер сұйық қыздырылған болса, онда осы булану центрінде (ортасында) бу көпіршіктері пайда болады, оны көзбен көре аламыз жəне суретке түсіріп алуға да болады. Жұмыс істеу температурасы 65^оС, қысымы 35 – 40 атмосфераға тең.