Сурет 8 – 5 Жалпы (жиынтық), орташа және шекті өнім еңбегінің қисығы

К. Маркстың пайымдауынша, пайда – бұл қосымша құн. Оны өндіріс аясында жалдамалы жұмыс күші жасайды және тауар айналымы саласында өткеріледі.

Егер пайданы «Р» арқылы, ал өндіріс шығынын (С+V) «К» арқылы белгілесек, онда W = c+v+m формуласы мына түрді иеленеді W=K+P. Тауар құны енді шығындар плюс пайда қосындысы ретінде бейнеленеді. Айтпақшы шығындар плюс пайда термині Батыс елдерінің Экономикс және Маркетинг негіздері оқулықтарында кеңінен қолданылады.

Тауар құны К+Р формуласында ендігі жерде еңбекпен көрінетін байланысты байқатпайды. Мұның екі бөлшегі де өзгертілген түрде көрсетіледі: өндіріс шығындары мен пайдасы – енбектің емес, авансталған капитал шығынының нәтижесі ретінде болмақ.

Пайданың абсолюттік мөлшері немесе оның массасы, капиталды қолданудың табыстылық деңгейін көрсетпейді. Табыстылық деңгейі тең қана пайда нормасында байқалады. Пайда барлық авансталған капиталдың туындысы ретінде байқалғандықтан, оның нормасы қосымша құнның барлық авансталған капиталға қатынасымен анықталады. Пайда нормасы төмендегідей формула түрінде болады:

P’ = m / c+v * 100 немесе Р’ = m / 12 *100

Пайда нормасы пайдалылық, табыстылық, өндіріс рентабелділігі дәрежесін көрсетеді.

Қазіргі экономикалық ғылымда жалақы деп жалдамалы жұмысшы еңбегін қолданғаны үшін төленетін баға түсіндіріледі. Еңбек шығындарын бағалау әдісіне байланысты мерзімді (сағаттық, күндік, айлық), кесімді жалақы түрлерін ажыратады.

Номиналды және нақты жалақыны да ажыратады. Номиналды жалақы – жалдамалы жұмысшымен алынған ақша сомасы, нақты жалақы – осы ақша сомасына сатып алу қабілеттілігін ескере отырып алуға болатын тауар және қызмет көрсетулердің жиынтығы.

Дамыған елдердің тұрғындарының басым көпшілігі үшін жалақы тіршілік етудің негізгі көзі болып табылады, ол ұлттық табыстың 2/3 – бөлігін құрайды.

Жалақы деңгейіне ықпал ететін басты фактор болып еңбек өнімділігі көрсеткішімен өлшенетін еңбек ресурстарын тиімді пайдалану табылады. Өз кезегіне еңбек өнімділігіне басқа өндіріс ресурстарын тиімді пайдалану – капитал сыйымдылығы, материал сыйымдылығы ықпал етеді.

W DL SL

W0_

Q0 Q