Газды гангрена

Газды гангрена (анаэробты жұқпа, госпиталды гангрена) – жанасу механизмен таралатын, сапронозды, ауыр түріндегі анаэробты жарақат жұқпасы.

Қоздырғышы Clostridium -спора түзетін таяқша. Табиғатта кеңінен таралған, адаммен жануардың ішегінде, топырақта кездеседі. Полимикробты жұқпа болып табылады. Cl. рerfringens (A, B, C, D, E, F) экзотоксин құрамы бойынша 6 серологиялық топқа бөлінеді, А серовары – парентеральды түрінде түсіп анаэробты жұқпа тудырады. Cl. dіfficcile – ішектің қалыпты микрофлорасына кіреді, сау адамдардың 3% кездеседі. Залалданған топырақпен жараға түссе – газды гангрена, тағаммен ішекке түссе тағамдық токсикоинфекция тудырады.

Инфекция көзі және таратушы фактор спорамен залалданған қоршаған орта объектілері, әсіресе топырақ.

Берілу механизмі – жанасу – түрлі жарақат кезінде әсіресе асептикалық жағдайда жасалған ота жасау, қан алу, ауруханада көк тамырға қан және түрлі ерітінділер, дәрі-дәрмектер құю, босану кезінде жұғады. Инкубациялық кезеңі - 5 күн. Белгілері: жоғары температура, жалпы интоксикация, жергілікті өзгерістер, некроз. Алғашқыда жара қатты аурады, ісінеді, пульс жиіленеді. Өлім жітім 50-60%.

Диагностикасы:

1. Микробиологиялық әдіс – зақымдалған тіндер, таңатын, тігетін материалдар, киім, топырақты зерттеу. Тағамдық токсикоинфекцияларда – тағам өнімдерін мен нәжісті зерттеу.

2. Клиникалық әдістер.

Алдын алуы:

1. Жараны уақытылы және дұрыс хирургиялық өңдеу негізгі шара болып табылады.

2. Алдын алу мақсатында антитоксикалық сарысу 10000 МЕ егу.

3. Бактериофаг + 0,5% новокаин жараға егу. 4. Антибиотикпен емдеу.

Тыру

Құтыру – жанасу механизмімен берілетін, жасырын кезеңнің ұзақтығымен, орталық нерв жүйесінің зақымдалуымен, тек өлімге соқтыруымен сипатталатын зоонозды, табиғи ошақтық және антропургиялық вирусты жұқпалы ауру. Құтыру ауруы тек Англия, Исландия, Австралия, Жапония, Жаңа Зеландия секілді аралдық елдерде ғана кездеспейді. Өйткені, бұл елдерге ит пен мысықтар кіргізу алдында қатаң карантиндік бақылауға қойылады, тек сау жануарларды кіргізуге рұқсат беріледі. Әлемде жыл сайын 50 мың адам құтырудан қайтыс болады, 10 млн.адамға жыл сайын құтыруға қарсы вакцина егіледі. Қазақстанда жылына 30 мыңнан астам адам антирабикалық көмек алады, 1994-2001 жыл аралығында 52 адам құтырудан қайтыс болған, оның 35-ОҚО.

Қоздырғышы – РНКлы, нейротропты рабдовирустар. Көлемі 80-160 нм, оқ тәрізді формада, S– және V- антигендері бар. Төменгі температураға төзімді, 50С температура жоғары болса тез өледі. Вирустар денеге зақымдалған тері, шырышты қабық арқылы түседі. Қоздырғыштардың 2 түрі бар: Жабайы штаммдары табиғатта кездеседі, адам мен сүт қоректі жануарларға қауіпті, нейрон цитоплазмасында Бабеш-Негри жасушалары пайда болады. 1885 жылы Л.Пастер қояндарға бірнеше рет қайта егіп алынған вирустар, патогенділігі төмен, сілекеймен шығарылмайды, Бабеш-Негри жасушаларын түзбейді. Л.Пастердің жаңалығына негізделіп антирабиялық вакцина жасалған, өйткені вирустардың антигендік қасиеті толығымен сақталады.

Инфекция көзі табиғи ошақтарда – жабайы жануарлар - қасқыр, түлкі, шиебөрі. Антропургиялық ошақтарда – ит (95), мысық. Жасырын кезеңі – 12 күннен - 1жылға дейін. Тістелген жер бас аймағына жақын болса жасырын кезең қысқарады. Құтыру ауруы 3 кезеңде өтеді: 1) Бастапқы кезең (1-3 күн) - тістелген жер қызарып, ұйып, нерв жолдары барысында қатты сыздап ауырады, қорқыныш, үрей сезінеді. 2) Қозу кезеңі – аурудың негізгі белгілері пайда болады: аэрофобия – ауадан, ауаның жылжуынан қорқу. гидрофобия – судан судың дыбысынан қорқу. фото, акустикофобия - жарықтан, қатты дыбыстан қорқу. гиперсаливация - сілекейдің көп мөлшерде ағуы. бастың артқа қарай кетуі, қалтырауы. 3) Салдану кезеңі - сандырақтау, галлюцинация, тыныс алу жүйесі мен жүректің бұлшық еттерінің салдануы.

Берілу механизмі - жанасу – құтырған жануардың тістеуі және сілекейінің түсуі арқылы жұғады. Таратушы фактор – сілекей. Сілекеймен вирустар жараға түседі, нерв тамырлары арқылы таралады, орталық нерв жүйесін зақымдайды. Ауру жануардың сілекейінде вирустар 10-шы күннен бастап пайда болады, ауырып өлгенге дейін.

Алдын алу шаралары. ДСМ «Адамдардың құтырмамен науқастануын алдын алу» туралы бұйрығына сәйкес жүргізіледі.

І – Санитарлық-ветеринарлық шаралар:

· Үй жануарларын жұқтырудан сақтандыру, ветеринарлық тексеру.

· Елді мекендерді уақтылы тазарту, қалдықтарды жою.

· Иесіз ит, мысықтарды ұстап, жою.

· Жыртқыш, жабайы жануарларды елді мекенге жолатпау, жою.

· Ит, мысықтарға құтыруға қарсы вакцина егу, қайта егу-жыл сайын.

Адамды тістеген, құтыруға күдікті ит, мысықтар 10 күн ветеринарлық бақылауға алынады. 10 күннен кейін ауру белгілері пайда болмаса «сау» деген мал дәрігерлік анықтама беріледі.

ІІ – Ауру жануар табылған кездегі шаралар:

· Ошақта мал дәрігерімен бірге эпидемиологиялық тексеру жүргізу, ошақтың шекарасын табу, жою шараларын ұйымдастыру.

· Үйме-үй аралау арқылы малдарды тексеру, вакцина егу. Егуден кейін 60 күн бақылау.

· Күдікті жануарларды ветеринарлық бақылауға алу.

· Ауру жануарлар өртеу арқылы жойылады. Өлген малдың терісін сылуға тиым салынады.

· Мал қораларын, иттің орнын, ыдыстарды, киімдерді дезинфекциялау.

Зертханалық диагностикасы:

1. Вирусологиялық әдіс - өлген жануардың, адамның миын зерттеу.

2. Серологиялық әдіс: РСК; РПГА, ИФА.

ІІІ – Жануар тістеген жағдайда жасалатын шаралар:

1.Жануар тістесе, тырнаса, сілекейі тисе немесе ауру малды сойғанда, тексергенде жарақат алса хирургиялық кабинеттерде, немесе жарақат пункттерінде № 045\у үлгідегі «Құтыруға қарсы көмекке келгендер картасы» толтырылады.

2. СЭҚБ №58\у үлгі бойынша шұғыл хабарлама жіберіледі.

3. Алғашқы көмек ретінде жараны 20 сабын - су ерітіндісімен жуып, шеттерін 70 спиртпен, йодпен өңдеп стерильді бинтпен таңады.

4. Құтыруға қарсы антирабиялық вакцина (КОКАВ) – 6 рет 0-3-7-14-30-90 күндері 1 мл көлемінде егіледі. Шартсыз егулер – егер құтырған және құтыруға күдікті жануар тістесе немесе ауыр жарақат алса, бас аймағын тістесе антирабиялық вакцинамен қатар құтыруға қарсы иммундыглобулин егіледі. Шартты егу – егер жануар тістесе, тырнаса, сілекейі тисе, бірақ 10 ветеринарлық бақылаудан кейін ауру белгілері болмаса. 10 күн ветеринарлық бақылаудан кейін тістеген жануарда ауру белгілері болмаса адамға вакцина егу тоқтатылады. ІҮ – Науқас адам міндетті түрде ауруханаға жеке палатаға жатқызылады. Медицина қызметкерлері қорғаныс киіммен жұмыс істеуі қажет. Егер аурудың сілекейі тисе, құтыруға қарсы вакцина егіледі.

Ошақта эпидемияға қарсы шаралар. Ошақта эпидемиологиялық тексеру барысында тістеген жануар тұралы мәлімет жиналады, жануардың түрі, тістеген уақыты, ол қазір қайда, құтыру белгілері байқалды ма, зақымның сипаты, қандай жағдайда тістеді, адамның өзі тиістіме, иесі барма немесе қаңғып жүреді ма, жануарды ветеринарлық бақылау нәтижесі, тістелген адамның емдеу шаралары және ошақта жүргізілген шаралар. Тексеру барысында тістеген жануармен қатынаста болған, яғни жұқтыру қауіпі төнген адамдар анықталады, әсірісе үй жануарларымен жиі ойнайтын жас балаларға ерекше назар аудару қажет.

Ышыма

Қышыма – тікелей жанасу механизмімен берілетін, қоздырғышы қышыма кене болып табылатын, паразиттік, сыртқы жабын инфекциялар тобына жататын, аса контагиозды жұқпалы ауру.

Қоздырғышы саркоптиформды кенелер тобына жататын Sarcoptes scabiei кенелері. Бұл өте майда 0,3-0,4мм, сопақша нысанды, сыртқы қабаттары бүрмеленген, 6 буыннан тұратын аяқтары өте қысқа, алдыңғы аяқтарында жабысқақтары бар кенелер. Жабысқақтары арқылы тері ішіне еніп, онда жолдар салады, тері қабаттарымен қоректенеді.

Кенелер 2 ай өмір сүреді, 50 жуық жұмыртқа қалдырады.

Даму кезеңдері:

1. Жұмыртқа (3 күн)

2. Алты аяқты дернәсіл (2-3 күн)

3. І Нимфа (2 күн)

4. ІІ нимфа (2-4 күн)

5. Ересек кене