Күйдіргінің белгілері және өрбуі

Жасырын кезеңі бірнеше сағаттан 8 күнге (2-3 күн) созылуы мүмкін. 95% ауру теріге байланысты түрі кездеседі, 2-3% өкпе, ішекке байланысты түрі де болуы мүмкін. Тері түріндегі түйнеме жұққан жерде біртіндеп дақ, бүртік, іріңді безеу, жара пайда болады. Бастапқыда терінің белгілі жерлері қышып, біраздан соң ұлғая түседі. Бірнеше сағаттан соң түйіннің (папула) орнында көлемі 2-3 мм. көпіршік түзіледі. Оның ішіндегі күлгін сұйықтың түсі біртіндеп қанталаған қою, кейде қою қоңыр сиякөк түске айналады. Сонан соң іріңді безеудің орнында қабыршақ пайда болады. Ол тез қарайып, аумағын ұлғайтады. Жараның жан жағы қызарып, ісініп кетеді, бірақ жараның тұсы ауырмайды. Осы кезде адамның жалпы жағдайы нашарлап, дене қызуы көтеріліп 39-40ºС жетеді, әлсіреп, басы ауырып, жүрегі жиі қағады. Дене қызуы тез қайтады. Терідегі өзгерістер жазыла бастап, жараның қабыршағы 2-3 аптаның соңында түседі. Егер науқасқа күйдіргіге қарсы дәрі егілген болса, терідегі өзгеріс бүртік күйінде болып, науқастың жалпы жағдайы өзгермеуі мүмкін. Денеге түскен жеріне байланысты аурудың клиникалық түрлері:

1. Терілік (95) - карбункулдар пайда болады.

2. Асқазан-ішек

3. Өкпелік.

Күйдіргінің терілік түрі – бұл сырқаттың аса тараған түрі, адамның қолы, беті, мойнына шиқан тәрізденіп бұлтиып, көгеріп шығады. Кейін бұлтықтың қақ ортасы күйгендегідей күлбіреп көтеріледі, оның ішіне қанды ірің жиналады. Жараның айналасы домбығып қызарады, ортасы көмірдей қараяды. Жараның төңірегі күлбіреп ісінгенімен, ортасындағы қара күйік басса да, ауырмайды.

Инфекция көзі – ауылшаруашылық жануарлары: сиыр, жылқы, қой, ешкі, бұғы. Сиректеу ит, шошқа, түйе. Күйдіргі малдарда өте ауыр түрде өтеді, ауру малдың нәжісімен, зәрімен залалданған жем, шөп, су арқылы таралады.

Берілу механизмдері:

Жанау - тікелей жанасу арқылы жұғады: ауру малға қарағанда, сойғанда, терісін сылғанда, етін өңдегенде, жүн, тері жинап, өңдегенде. Ауру малдың терісінен, жүнінен жасалған киім, тон, тоқылған заттар, топырақ арқылы да жұғуы мүмкін.

Трансмиссивті - маса, сона, қансорғыш шыбындардың шағуы арқылы жұғады.

Аэрозольді - ауа– шаң арқылы жүн, тері жинайтындар арасында кәсіптік ауру түрінде кездеседі, технологиялық процесті дұрыс сақтамаған жағдайда жұғады.

Берілу жолдары. Алиментарлы жолмен ауру малдың дұрыс термиялық өндеуден өтпеген еті арқылы беріледі. Күйдіргінің қоздырғыштарын бактериологиялық қару ретінде қолдануы мүмкін, өйткені ауа-тамшы, ауа-шаң жолымен түскенде өкпелік түрі дамып, өлім жиілігі өте жоғары болады. Иммунитет тұрақты, қайта жұқтыру кездеспейді.

Эпидемиологиялық ерекшеліктері. Күйдіргі жаз - күз мезгілінде жиі таралады. Көбіне үлкен жастағы адамдар ауырады. «Күйдіргінің топырақтық ошақтары» - ауру малды көмген жер, ауру малдарды көметін аймақ. Споралармен ластанған аймақтың топырағында қоздырғыштар көп жылдап сақталып қана қоймай, онда қолайлы жағдайда (+32+35 температура, жоғары ылғалдылық) өніп, көбеюі де мүмкін, сондықтан «күйдіргінің топырақтық ошақтары» өте қауіпті. Қазақстанда 3,3 мың ауруханалы қауіпті пункттер тіркелген, ОҚО – 216. ОҚО соңғы 40 жыл аралығында ең жоғары сырқаттану деңгейі тіркеледі, күйдіргіге қарсы егу жасалмаған малдардан жұғып отырады.

Алдын алу шаралары «ҚР күйдіргі ауруына қарсы шараларды күшейту» бұйрығына сәйкес жүргізіледі. Негізгі шаралар бұл санитарлық–ветеринарлық шаралар. І – ошақтағы жасалатын шаралар:

- Ошақта ветеринарлық карантин – 15 күн. - Науқас адам міндетті түрде жұқпалы аурулар ауруханасында емделеді. - №58 үлгіде СЭҚБ шұғыл хабарлама беру, ошақта эпидемиологиялық

–эпизоотологиялық тексеру жүргізу. - Қатынаста болғандарды, ауру малды бірге өңдегендерді 8 күн медициналық бақылау.

- Енжар иммунизация ретінде 20-25мл күйдіргіге қарсы иммундыглобулин егу.

- Шұғыл алдын алу ретінде 5 күн антибиотиктер беру

- Бактериологиялық, аллергиялық сынамалар жасау. Аллергиялық реакция антраксинмен тері ішіне жасалады, теріс болса күйдіргіге қарсы тірі вакцина егіледі.

- Ошақта қорытынды дезинфекция жасау - ыдыстарды, киімдерді, мал өнімдерін, тері, жүнді және мал қораларын залалсыздау. Дезинфекция үшін 4% хлорамин, 6% сутегінің қостотығы + 0,5% жуатын ұнтақ, 5% сабын қосылған формальдегид ерітінділерін қолданады. Ыдыс аяқ, киімдерді 2% содамен 60 минут қайнатады немесе 2% хлорамин ерітіндісінде 2 сағат залалсыздайды.

- Ауру малдың мәйіті және мал өнімдері өртеу немесе арнайы Беккери шұңқырына көму арқылы жойылады. Күйдіргі ауруынан өлген малдың етін, терісін, ішкі мүшелерін арнайы жасалған жәшікті фургондарға салып, ауру малды көмуге арналған жерге алысырақ апарып, тереңдігі 2 метр ұра қазып, астына хлорлы әк төсеп, үстіне тағы бір қабат хлорлы әк сеуіп, целлофан пакетті қымтап жауып кейін көму қажет.

ІІ - Ветеринарлық-санитарлық шаралар: Күйдіргі бойынша ауруханалы қауіпті пункттер 4 жыл бақылауда болады, арнайы журналға тіркеледі. Ошақтың шекарасына «күйдіргі» белгісі қойылады. Ошақтан малдарды шығаруға және сырттан жаңа мал кіргізуге тиым салынады. Мал базарлары, тері, жүн жинайтын, сақтайтын жерлер қатаң қадағалауға алынады. Малдарға күйдіргіге қарсы вакцина егіледі. Ауру және күдікті малды мал дәрігері тексеруі қажет, ветеринарлық рұқсатсыз союға тиым салынады. Етті зертханалық тексерусіз, ветеринарлық күәліксіз сатуға тиым салынады. Өлген малдың терісін сылуға болмайды. Сақтандыратын киім кию: комбинезон, капюшон, резеңкелі алжапқыш, биалай, етік, бетперде. ІІІ-Арнайы алдын алу ретінде күйдіргіге вакцина мал дәрігерлері, тері, жүн жинайтын, өңдейтін, мал соятын қызметкерлерге, тірі дақылмен жұмыс істейтіндерге егіледі. Күйдіргіге қарсы вакцина СТИ вакцинасы 2 рет аралықпен 21 күнде егіледі, қайта егу 1 рет.