Идеялары, теориялары жӘне Өкілдері 13 page

Вебер дінге үлкен мән беріп, оны дербес әлеуметтік құрылым ретінде өмір сүретін және жалпы қоғамның мәндік-символикалық, құндылықтық жүйесін анықтайтын, негізін қалайтын әлеуметтік-мәдени институт деп есептеді. Діннің басты рөлін Вебер оның құндылықты бағдардың алғашқы себебі бола алатынынан көрді, соның арқасында ол әлеуметтік іс-әрекетке мән-мағына берудің маңызды тәсілі ретінде көрініс табады, оның маңызы мен мақсатына себепші болады. Діни тұжырымдардың көмегімен адам өзінің өмірінде болып жатқан оқиғаларды мәні бар немесе мәні жоқ деп жіктейді. Дін әлем бейнесін, нормалар мен басымдылықтар жүйесін құрады, соған сәйкес индивид өзінің іс-әрекетін бағыттайды. Осылайша реттеу қағидалары мен нұсқаулар кешені пайда болып, этикалық принциптер қалыптасады.

Дін социологиясына арналған өзінің алғашқы зерттеулерінде, оның ішінде “Протестанттық этика және капитализм рухы” атты атақты еңбегінде Вебер басты назарды капиталистік қоғам мен оның дүниетанымдық негіздерінің, мысалы, ұтымдылық принципінің қалыптасуында, протестантизмнің шығуы мен дамуына байланысты діни этиканың рөлі қандай болғандығына аударды. Дәлірек айтсақ, бұл экономикалық қызмет түрі мен діни - адамгершілік жорамалдар арасындағы өзара байланысты анықтауға қызығушылықты білдіреді. Ғалымның бұл позициясы дінді зерттеудегі марксистік экономикалық центризмге қарсы бағытталған болатын. Алайда Вебер өзінің кейінгі еңбектерінде діни және экономикалық нәрселердің өзара әсері туралы мәселені көтере отырып, сонымен бірге әуел бастан субъективті ойластырылған мән мен топтық дәлелдермен байланысты сала ретіндегі діннің көмегімен әлеуметтік әрекет категориясының мазмұнын ашуға тырысады.

Вебер адамның әлемге көзқарасындағы діни фактордың әсерін сараптауға үлкен көңіл бөлді. Бұл көзқарасты ғалым әр түрлі діндер жіктелімінің негізіне алды. Бір нанымдар пассивті өмірлік позицияны (мысалы, буддизм) бекітсе, басқалары адамды өзін қоршаған болмысты қайта құруға және белсенді түрде игеруге бағыттайды (мұның жарқын мысалы - протестантизм). Кейбір діндер әлемді өздерінің мұраттарына сәйкес бейімделген жағдайда ғана қабылдайды: бұл ислам мен христиандықтың көптеген түрлеріне тән. Қорытып айтқанда, бұл жердегі жалпы заңдылық мынадай: әлемді қабылдамайтын діндердің әлеуметтік бағыттылығы төмен деңгейде, ал қабылдайтын діндердікі тиісінше жоғары деңгейде.

Қорыта келгенде, дін социологиясы Макс Вебердің шығармашылық мұрасының ең маңызды бөлігі екендігін атап өту қажет, өйткені ол діннің өзін жалпы адамның қоғамдық, мәдени өмірінің өзіндік бір үлгісі ретінде қарастыруға бейім болды.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Berger P., Berger B. Socіology: Bіographіcal Approach. - London: Penguіn Books, 1981. - Chap.2.

Collіns R. Socіologіcal Іnsіght. - Oxford, 1992.

The Penguіn Dіctіonary of Socіology, - London, 1998.

Tonnіes F. A new evaluatіon: Essays and documents / Ed. And іntroductіon by W.J. Cahnman. Leіden: E.J. Brіll, 1973

Андреева Г.М. Современная буржуазная эмпирическая социология. - М., 1965.

Американская социологическая мысль. - М., 1994.

Арон Р. Этапы развития социологической мысли. - М., 1993.

Беккер Г., Босков А. Современная социологическая теория в ее преемственности и изменении. - М., 1962.

Буржуазная социология на исходе ХХ века (Критика новейших тенденций). М., 1986.

Вебер М. Избранные произведения. - М., 1990.

Вебер М. Избранное. Образ общества. - М., 1994.

Вебер М. Основные понятия стратификации // Социологические исследования. - 1994, ғ 5.

Гайденко П.П., Давыдов Ю.Н. История и рациональность: Социология М. Вебера и веберовский Ренессанс. - М., 1991.

Гофман А.Б. Семь лекций по истории социологии. - М., 1995

Громов И., Мацкевич А., Семенов В. Западная теоретическая социология. - СПб, 1996.

Дюркгейм Э. Самоубийство: социологический этюд. СПб., 1912. (Второе издание: М., 1994).

Дюркгейм Э. О разделении общественного труда. Метод социологии. - М., 1991

Дюркгейм Э. Социология. Ее предмет, метод, предназначение. - М., 1995.

Западная теоретическая социология 80-х годов. - М., 1989.

Зиммель Г. Конфликт современной культуры. - Пг., 1923

Зомбарт В. Буржуа. Этюды по истории духовного развития современного экономического человека. - М., 1994.

Из истории буржуазной социологии ХІХ-ХХ веков. - М., 1968.

Ионин Л.Г. Понимающая социология. - М., 1979.

История буржуазной социологии первой половины ХХ века. - М., 1979.

История буржуазной социологии ХІХ- начала ХХ века. - М., 1979.

История социологии. - Минск, 1993.

История социологии в Западной Европе и США. - М., 1993.

История теоретической социологии. - М., 1995.

Кон И.С. Позитивизм в социологии. - Л., 1964.

Конт О. Дух позитивной философии. - СПб., 1910.

Краткий очерк истории социологии. - М., 1990.

Критика современной буржуазной теоретической социологии. - М., 1977.

Культурология. ХХ век. - М., 1995. (Виндельбанд В. Философия культуры и трансцентальный идеализм; Дильтей В. Типы мировоззрения и обнаружение их в метафизических системах; Зиммель Г. Конфликт современной культуры; Риккерт Г. Науки о природе и науки о культуре.)

Левада Ю.А. Лекции по социологии. - М., 1969.

Маркс К. Восемнадцатое брюмера Луи Бонапарта // Маркс К., Энгельс Ф. Собр.соч. 2 изд. - т.8

Маркс К. Капитал. т.1 // Маркс К., Энгельс Ф. Собр.соч. 2 изд. - т. 23

Маркс К. Экономические и философские рукописи 1844 года // Маркс К., Энгельс Ф. Собр.соч. 2 изд. - Из ранних произведений.

Маркс К., Энгельс Ф. Немецкая идеология // Маркс К., Энгельс Ф. Собр.соч. 2 изд. - т.3

Милль Дж.С. Система логики силлогистической и индуктивной. М., 1914.

Монсон П. Современная западная социология. Теории, традиции, перспективы. - СПб., 1992.

Москвин С.А. Герберт Спенсер против тоталитаризма // Социологические исследования. - 1992. (2.

Новейшие тенденции в современной немарксистской социологии. - М., 1986.

Осипов Г.В. Современная буржуазная социология. - М., 1964.

Осипова Е.Г. Социология Эмиля Дюркгейма. - М., 1977.

Очерки по истории теоретической социологии ХІХ - начала ХХ века. - М., 1994.

Очерки по истории теоретической социологии ХХ столетия. От Вебера к Хабермасу, от Ззиммеля к постмодернизму. - М., 1994.

Родоначальники позитивизма. - СПб., 1912. - Вып. 4 (Конт О. Курс позитивной философии).

Современная американская социология. - М., 1994.

Современная западная социология: классические традиции и поиски новой парадигмы. - М., 1990.

Современная западная социология: Словарь. - М., 1990.

Социологический словарь. - Минск, 1991.

Социология для студента. - Свердловск, 1991.

Спенсер Г. Основания социологии. - СПб., 1876 (Второе издание - СПб., 1898).

Спенсер Г. Социология как предмет изучения. - СПб., 1896.