Äóðí èíüãëëòèí, íè òөâêíүí áәәäëèí òóñê үëãүðìүä.

Öåäí Ñâåòëàíà, Êîêñóíà Íèíà

ÕÀËÜÌà ÓÒÕ ÇÎÊÚßË

Öåäí Ñâåòëàíà, Êîêñóíà Íèíà

ÕÀËÜÌà ÓÒÕ ÇÎÊÚßË

Äóíä ñóðœóëèí 8 ƒãä óìøõ äåãòð

Õàëüìã Òàƒœ÷èí ýðäì ñóðœóëèí Ìèíèñòåðñòâ

áàðëõäíü ç˜â ˜ãâ

Ýëñò

Õàëüìã äåãòð œàðœà÷

ÁÁÊ

Àìí çîêúÿë

Íүð үã.

Êåëí óëñ áîëһí ýâðә àìí үãèí çөөðòә. ßìàðàí áîëâ ÷èãí êåëí óëñèí àìí үãèí çөөðèí ÿíçñ îëí çүñí áîëäã. Ìàíà õàëüìã àìí үãèí çөөð áàñ éèð áàéí.

Òåð òîîä үëãүðìүä, òåҗã үãìүä, òәәëâðòә òóóëüñ, óò òóóëüñ, «Җàңhð», îëíà äóä, äàðҗңãóä, øàâàøìóä,ìàãòàëìóä, «Äàëí õîéð õóäë» îðíà.

Àìí çîêúÿë - әìòíә ÷èëí – ÷èëøãî çөөð. Àìí үãèí çөөð ñóðhìҗèí ÷èíð çүүíә, ñóðһóëü÷íðò òөðñêí êåëәí, óòõ çîêúÿëÿí äóðëҗ, ñîíüñìҗ äàñëhíä èê òóñàí êүðãíә.

ßìàðàí÷í êåëí - әìòí èðã÷èã òîîëҗ, òåðүíä êåðãòәã õóðàҗ – õàäһëҗ áåëääã àâúÿñòà.

«Õөөòíәí ñàíñí – öåöí, õóó÷àí õàòõñí – óðí» - ãèäã õàëüìã óëñèí үëãүð êүí õөөòêәí ñàíҗ éîâõèã ñóðhҗàíà.

Õàëüìã әìòí õөөòêәí ñàíҗ, үðí – ñàäíà өìíêèíü òîîëҗ, әìòíә òóóҗèíü, áèëãèíü, çàң - áәәðèíü áîëí ñàðóë ñәәõí җèðhëèí òөëә, òөðñêíәííü òөëә ÿhҗ íîîëäҗ éîâñèíü àìí үãәð êåëҗ, ñóðhҗ äàñõäã áәәҗ. Ýíүã ìàäí àìí үãèí çөөð äàñàä ìåäíәâèäí.

Ëãүðìүä.

Үëãүðìүä áàһ ÿíçòà øүëãëәíә íåã әңãíü, ýíүíә òîãòàëһíü áîëí êåëíә áèëãíü.Үëãүðìүä êåëí áîëhíä áәәíә. Үëãүðìүä - êå ñәәõí, àõðàð êåëñí öåöí үãìүä. Үëãүðìүä îëí – çүñí òөðìүä, áәәäë җèðhë ìåäүëíә. Êүүíäñí öàãòàí үëãүðìүä îðóëҗ êåëõëә, êүүíә êåëí ñәәõðíә.

«Êү÷ - êөëñ÷ óëñèí әìäðëèí áîëí îëíà áәәäëèí, òóóҗèí äàìøëòûã үëãүðìүä öåöí үãìүä õîéð òîãòàíà» ãèҗ À. Ì. Ãîðüêèé êåëõëәðí, hàíöõí îðñ үëãүðìүäèí áèø, àëüê ÷èãí êåëí óëñèí үëãүðèí òóñêàð äèãëҗ ãåð÷ëñìí.

Үëãүð öåöí үã õîéð ìåò, óõà ñóðhñí äååðәí õàëüìã êåëíә êååðүë, ÷èìã áîëҗ, ñәәõíèíü үçүëíә.

«Îëí үãèí öөíü ñәí, öөí үãèí òîâ÷òàíü ñәí» ãèҗ êåëäã. Үëãүðәñ òîâ÷òà, òîäðõà үã óãà.

Õàëüìã үëãүðìүä îëí, èê êåçí öàãò «Үëãүðèí äàëà» ãèäã äåãòð үүäãäñìí.. Êåëõä, äàëà ìåò ýëâã, ýң çàõ óãà îëí үëãүð õàëüìã êåëíä áәәäãèíü òèèãҗ ìàäíä ìåäүëҗәíә. Ìàíà өâãä, ýìãä, ìåäәòә óëñ êåëñí үãäәí үëãүð èêәð îðóëàä êåëíә. Îëí үã êåëõèí îðìä öөөêí үãәð, íåã үëãүðәð òåäí êåëõәð ñåäñí ñàíàhàí ìåäүëҗ êåëҗ өãíә.

«Үүë өðõëә, áîðàí áîëäã, үã ñөðõëә, үã hàðäã» ãèhәä, õîéð ñîíüí øèíҗëëh íåãäүëҗ, ñәәõí үëãүð hàðhҗ.

Òåңãðò çәðìäәí õîéð äàâõðàð íүүҗ éîâõ үүëí õîéð òàëàãøàí íүүñí үçãäíә. Òåð öàãò õóð – áîðàí îðíà. Ýí øèíҗëëhíәñ үëãүðèí ýêëö òөðҗ (äååð үүëí – ñàëüê өðҗ íүүíә). Øүðүòәhәð үã êåëҗәõ êүүíә өìíәñ ñөðәä, øүðүí үã êåëõëә, êåðүë ÷èãí hàðíà. Үëãүðèí õîéðäã÷ әңãíü – òèèì øèíҗëëhí êåñíәñ hàð÷.

Үëãүðìүä îëí çүñí әңãä õóâàãäíà: êөäëìø, êү÷ - êөëñíә òóñê үëãүðìүä, ñóðhóëü ýðäì õîéðèí òóñê үëãүðìүä, íè - íåãíә, үүðëëhíә òóñê үëãүðìүä, öåöí óõàíè îëí çүñí үëãүðìүä.

Äóðí èíüãëëòèí, íè òөâêíүí áәәäëèí òóñê үëãүðìүä.

Һóðâí êү äèèëõä õàòó,

Ãүðñí äååñ òàñëõä õàòó.

Äөң- äåìәð þí ÷èãí êүöäã.

Ýñ áîëõ îëíàñ íèèòә íåãí êү÷òә.

Øîâóí-äàëâàãàð,

Êүí-äөңãәð.

Îëûã äàõñí ýíäүðäãî.

Áәәñәðí –áàéí,

Ñóóñàðí-өíð.

Äөңãәð êүöäã,

Äååñәð õîëâäã.

Öóâñí áàðñìóäàñ áàãëðñí øààçһàñ.

Үүëí õóðõëà – õóð,

Әìòí õóðõëà - êү÷í.

Õàòñí òөìðèã êөðәäõä áåðê,

Õàíüöñí ýңêð íөêäèã ñàëһõä áåðê.