Инвестициялар жєне оѓан єсер ететін факторлар

Инвестиция Ж¦¤ µндірісіне ж±мсалатын табыстыњ мањызды бµлігін ќ±райды. Инвестициялардыњ мањызды бµлігі адамдардыњ жинаќтауынан жєне кєсіпорындардыњ пайдасынан ќ±рылады. Экономикалыќ теория кµзќарасынан µндірісті ±лѓайтуѓа, жањартуѓа, жања технологиялар, материалдар т.б. ењбек ќ±ралдарына енгізуге кететін шыѓындарды инвестиция деп атайды. Инвестициялар ол мемлекеттік жєне жеке сектордыњ пайда табу маќсатымен ел ішінде жєне сыртында салынатын ±заќ мерзімдік салымдар.

Инвестициялардыњ баѓыттары:

1. Жања µндірістік ѓимараттарды салу;

2. Жања ќ±ралдар, техника жєне технологияны сатып алу;

3. Материалдар мен шикізатты ќосымша сатып алу;

4. Єлеуметтік баѓытталѓан объектілер мен ‰йлер салу;

Осы баѓыттарѓа сєйкес инвестициялар бµлінеді:

- негізгі капиталѓа инвестициялар;

- тауарлы-материал запастарына инвестициялар;

- адам капиталына инвестициялар.

Жалпы инвестициялар – ол ескі ќ±ралдарды ауыстыруѓа кететін шыѓындар (амортизация) мен µндірісті ±лѓайтуѓа жұмсалынатын инвестициялар µсімі. Егер жалпы инвестициялардан негізгі капиталѓа амортизация соммасын алып тастасаќ, таза инвестиция ќалады.

Таза инвестициялар бар капиталды ±лѓайтуѓа, сонымен ќатар экономикалыќ µсуге жаѓдай жасайтын шыѓындар. Егер таза инвестициялар оњтайлы мµлшерде болса, онда экономика дамиды. Егер таза инвестициялар нольдік мµлшерде болса (жалпы шыѓындар мен амортизация тењ болса) онда экономика статика жаѓдайында болады. Егер таза инвестициялар кері (теріс) мµлшерде болса (жалпы шыѓындар амортизациядан аз болса), іскерлік белсенділік тµмендейді. Инвестициялыќ с±ранысты аныќтайтын факторларѓа жататындар:

1. пайда нормасын к‰ту;

2. банк процентініњ ставкасы.

Егер к‰тілетін пайда нормасы жоѓары болса, инвестициялар µседі. Процент ставкасы ол аќша капиталын ќарызѓа алу ‰шін фирманыњ тµлейтін баѓасы. Егер к‰тілетін пайда нормасы (мысалы 10%) проценттік ставкадан кµп болса (7%), онда инвестициялау пайдалы болады жєне керісінше.

Инвестицияѓа с±раныстыњ тєуелділігі процент нормасына кері пропорционалды болады.

Процент

ставкасы

инвестицияѓа с±раныс

ќисыѓы

инвестициялар

Инвестицияларѓа с±раныс ќисыѓыныњ жаѓдайына басќа факторлар да єсер етеді:

1. инвестициялардан к‰тілетін табыстардыњ µсуін жаќсартатын факторлар, б±л ќисыќты оњѓа ќарай жылжытады (инвестициялыќ с±ранысты кµбейтеді);

2. инвестициялардан к‰тілетін табыстарды азайтатын факторлар б±л ќисыќты солѓа ќарай жылжытады (инвестициялыќ с±ранысты азайтады). Б±л факторларѓа жататындар: ќ±ралдар алуѓа шыѓындар, кєсіпкерлікке салынатын салыќ, инфляция жєне т.б.

Табыстар мен инвестициялардыњ тєуелділігі мультипликатор арќылы аныќталады. Инвестицияныњ тиімділігін аныќтау ‰шін оларды алынѓан нєтижемен салыстыру керек. К‰рделі ќаржыныњ тікелей нєтижесі болып негізгі ќорды іске ќосу болады. Ал инвестицияныњ т‰пкі нєтижесі ±лттыќ табыстыњ µсуі болмаќ. Инвестиция тиімділігініњ артуы дегеніміз ењ аз инвестиция мµлшерімен нєтижесі бір µнімге деген инвестицияныњ жеке ‰лесініњ азаюында ќоѓам ‰шін ќажетті прогрессивті µнімді шыѓару. Инвестициялыќ тиімділікті арттыру жолдары:

1. инвестициялыќ ќ±рылымды жаќсарту, б±л жабдыќтарѓа шыѓындар оныњ жеке ‰лесініњ артуын кµрсетеді;

2. ж±мыс жасап т±рѓан кєсіпорындарда техникалыќ ќаруландыру мен реконструкциялаудыњ жєне жања ќ±рылыстыњ салынбауында к‰рделі ќаржыныњ жеке ‰лесініњ артуы;

3. жања объектілерді салу мерзімін ќысќарту.

Инвестициялыќ тиімділікті арттырудыњ басты ќ±ралы техникалыќ прогресс болып табылады. Жања техниканы ендіру оныњ экономикалыќ тиімділігін аныќтау ќажеттілігі ќарастыруда жєне оныњ пайдалы жобасын ескісімен салыстырѓанда, келесі нормативтермен айќындалады: машина, станоктыњ ќуаты мен µнімділігі жєне т.б.