Сурет 9.2-сурет. Хориокарцинома 2 page

5. Бедеуліктің әйелдік факторы болып табылады:

1) Жатыр түтіктерінің өткізгіштігінің, жиырылу қабілетінің бұзылысы

2) Овуляция бұзылысы

3) Жатыр дамуының ақаулары және эндометрий аурулары

4) Сперматозоид қозғалысына кедергі жасайтын және оның өліміне әкелетін жатыр мойнының анатомиялық және функциональды өзгерістері

5) Иммунологиялық фактор

6) Жоғарыда айтылғандардың бәрі

6. Жатыр түтіктері қызметінің бұзылысына алып келеді:

1) Созылмалы стресстік жағдайлар;

2) Инвазивті диагностикалық және емдік процедуралар

3) Жыныс гормондары және простагландин синтезінің бұзылысы

4) Сыртқы генитальды эндометриоздың ауыр формасы

5) Простациклин және А тромбоксан метаболиттерінің жоғарылауы

6) Жоғарыда айтылғандардың бәрі

7. Жатыр түтіктерінің органикалық зақымдануының себебі:

1) Жыныс мүшелерінің қабыну аурулары

2) Ішкі жыныс мүшелеріне оперативті араласулар

3) Гормональды дисбаланс

4) Аборт және босанудан кейін қабынулар және травматикалық асқынулар

5) Ішек эндометриозы

6) Созылмалы психологиялық стресс

8. Эндокринді патологиямен байланысты бедеулік үшін тән:

1) Ретсіз менструациялар

2) Альгодисменорея

3) Интервалы 40 күн болатын менструация галактореямен, гирсутизммен және семіздікпен;

4) Интервалы 21 күннен аз менструация және меноррагиялар

9. Бедеулік некеде тексеруді бастайды:

1) Әйел адамнан

2) Ер адамнан

10. Көрсеткіш бойынша тексеруге кіреді:

1) Жалпы клиникалық және гинекологиялық бимануальды тексеру

2) Қан сарысуындағы гормондарды (ЛГ, ФСГ, пролактин, соматропты гормон, кортизол, тестостерон, эстрадиол, ТТГ, Т₃, Т₄) тексеру;

3) Лапароскопия, гистероскопия

4) Посткоитальды тест

5) Жыныстық жолмен берілетін инфекцияларға тексеру

6) Барлық аталғандар

11. Овуляция стимуляциясы үшін қолданылатын дәрілік заттар:

1) Кломифен

2) Гонадотропты гормондар

3) Эстрогендер

4) Гонадотропин – рилизинг – гормон агонистері

5) Прогестагендер

6) Барлық аталғандар

12. Бедеуліктің себебін анықтау диагностикасы неше айдан ұзаққа созылмау керек?

1) 2 ай

2) 3 ай

3) 6 ай

13. ЭКҰ және ПЭ(перенос эмбриона) үшін негізгі көрсеткіштер:

1) Абсолютті түтіктік бедеулік

2) Анықталмаған генезді бедеулік

3) Ашерман синдромы

4) Иммунологиялық бедеулік

5) Цервикальды канал полипі

6) 1 жыл көлемінде комбинирленген ем нәтижесі болмаған эндометриоз

14. Қосымша репродуктивті технологиялар – бұл:

1) Бедеулікпен күресу үшін ұрық материалын қолдану манипуляциясы

2) Жатыр түтіктерінің өткізгіштігін хирургиялық қалпына келтіру, жыныс мүшелерінің даму ақауларын коррекциялау

3) Суррогатты ана болу

4) Овуляция және сперматогенезді стимуляциялауға бағытталған шаралар

5) Барлық аталғандар

15. Жасанды инсеминация – бұл:

1) Нативті және криоконсервирленген сперманы енгізу

2) Ооцит және сперматозоидтарды кіші жамбас қуысына ауыстыру

3) Ұрықтанған аналық клетканы жатыр түтіктеріне ауыстыру

16. Қосымша репродуктивті технологияларға жатқызады:

1) Күйеуінің немесе донордың спермасымен инсеминация

2) Лапароскопия

3) Ұрықтанған аналық клетканы жатыр түтіктеріне ауыстыру

4) Барлық аталғандар

17. Сперматозоидтардың цервикальды кілегей арқылы өту қабілеттілігі тәуелді:

1) Олардың жылжымалылығына

2) Морфологиясына

3) мойындырықтық кілегей сипатына

4) Барлық аталғандар

18. Бедеуліктің жатырлық формасын диагностикалау әдістеріне жатады:

1) Функциональды диагностика тесттері

2) Қандағы эстрадиол және прогестерон деңгейін анықтау

3) Прогестеронмен гормональды сынама

4) Гистерография

5) УДЗ

6) Гистероскопия

7) Барлық аталғандар

19. Ановуляцияның негізгі себебі болып табылады:

1) Гипоталамо – гипофизарлы жетіспеушілік

2) Гипоталамо – гипофизарлы дисфункция

3) Гиперпролактинемия

4) Аналық без поликистозы

5) Барлық аталғандар

20. Донор спермасымен инсеминация көрсеткіші болып табылады:

1) Күйеуінің азоспермиясы

2) Сперматозоидтардың морфологиялық өзгерістері және олардың қозғалғыштығының бұзылыстарымен емге көнбейтін олиго- және олигоастеноспермия

3) Ерлі – зайыптылардың резус фатор бойынша сәйкес келмеуі

4) Күйеуінің тұқым қуалайтын аурулары

5) Барлық аталғандар

Тапсырмалар.

21.Науқас Н., 27 жаста, гинеколог дәрігерге 2 жыл көлемінде контрацепциясыз, ретті жыныстық қатынаста жүктілік болмауына шағымданып келді. Етеккірі 13 жастан, ретті, 28 күн сайын, 2 күн, аз мөлшерде, ауырсынусыз. Анамнезінде 3 жасанды аборт, асқынусыз өткен. Айнамен қарағанда: жатыр мойны және қынап кілегей қабаты таза. Бимануальды тексеру: жатыр денесі ұлғаймаған, тығыз, қозғалмалы, ауырсынусыз. Жатыр қосалқылары екі жақтан да анықталмайды, ауырсынбайды, жыныс жолдарынан бөліністер кілегейлі. Болжам диагнозы қандай? Тексеру жоспары және емі қандай болады?

22. Науқас 25 жаста, біріншілік ілкі бедеулікке байланысты гистеросальпингография жасалған. Рентгенограммада жатыр қуысы Т – тәрізді формада, жатыр түтіктері қысқарған, ригидті, дистальды бөлімдері жуашық түрінде кеңейген, түтіктердің айқын өзгерісі, іш қуысына контрастты заттың шығуы байқалмайды. Айтылған өзгеріңстер қандай ауруға тән? Дәрігер тактикасы қандай болады?

23. Науқас Д., 35 жаста, гинеколог дәрігерге 12 ай көлемінде контрацепциясыз, ретті жыныстық қатынаста жүктілік болмауына шағымданып келді. Етеккірі 12 жастан, ретті, 28 күн сайын, 4 күн, аз мөлшерде, ауырсынусыз. І неке, осыған дейін 7 жыл бойы жыныстық қатынас ретсіз, презервативпен сақтанып жүрген. Гинекологқа қаралып тұрады, өзін дені сау деп санайды. Күйеуінде ІІІ неке, бірде- – бір некеде бала болмаған. Айнамен қарағанда: жатыр мойны және қынап кілегей қабаты таза. Бимануальды тексеру: жатыр денесі ұлғаймаған, тығыз, қозғалмалы, ауырсынусыз. Жатыр қосалқылары екі жақтан да анықталмайды, ауырсынбайды, жыныс жолдарынан бөліністер кілегейлі, аз мөлшерде. Болжам диагнозы қандай? Тексеру жоспары және емі қандай болады?

24. Науқас С., 24 жаста, гинеколог дәрігерге 2,5 жыл көлемінде контрацепциясыз, ретті жыныстық қатынаста жүктілік болмауына байланысты шағымданып келді. Етеккірі 11 жастан, ретсіз, 28 – 45 күн сайын, 4 – 5 күн, аз мөлшерде немесе көп мөлшерде, кейде қан ұйындылрымен, ауырсынусыз. ІІ неке, бірінші күйеуінде ІІ некеде 2 баласы бар. Гинекологқа қаралмайды, менструация регуляциясы реттелуі үшін периодты түрде өздігінен Марвелон қабылдайды. Объективті түрде бетінде және кеудесінде шамадан тыс түктенуі анықталған, жамбас және сүт бездерінде қызғылт стриялар, галакторея жоқ, дене салмағының индексі(ИМТ) = 31,4., теріасты май қабатының жналуы андроидты тип бойынша. Айнамен қарағанда: жатыр мойны және қынап кілегей қабаты таза. Бимануальды тексеру: жатыр мойны таза, конус тәрізді, жатыр денесі кішірейген, тығыз, қозғалмалы, ауырсынусыз. Жатыр қосалқылары екі жақтан да анықталмайды, пальпацияда қосалқылар аймағы сезімтал, жыныс жолдарынан бөліністер кілегейлі, аз мөлшерде. Болжам диагнозы қандай? Тексеру жоспары және емі қандай болады?

25. Бедеулігі бар ерлі- – зайыптыларды тексеру нәтижесінде: күйеуінде – сперматозоидтардың қалыпты қозғалмалылығы сақталған және морфологиялық өзгерістері жоқ олигоспермия; ал әйелінде – антиспермальды антиденелердің жоғары деңгейі сақталған. Бұл жұпта бедеулікпен күресу үшін қандай әдіс қолданылады?

ТАРАУ.

Жыныстық даму бұзылысы жән әйел жыныс мүшелерінің даму ақаулары.

Сабақтың мақсаты: жыныстық даму бұзылысы және әйел жыныс мүшелері даму ақауларының негізгі формаларының этиологиясын, патогенезін, классификациясын, клиникалық көрінісін, диагностикасын оқу; терапия принциптері.

Студент білуі тиіс: әйел жыныс жүйесінің эмбриогенезі, жыныстық даму бұзылысы және әйел жыныс мүшелерінің даму ақауларының классификациясы, клиникалық көрінісі, диагностикасы және емі.

Студент жасай білуі керек: жыныстық даму бұзылысы мен әйел жыныс мүшелерінің даму ақауларын диагностикалау, жатыр мойнын айнамен қарау, жатыр қуысын зондылау, алынған нәтижелерді бағалау, ем тағайындау.

Сабақ жүргізу орны: оқу бөлмесі, гинекологиялық бөлім, операциялық бөлме.

Безендірілуі: таблицалар, слайдтар, эхограммалар, гистерограммалар, видеофильмдер, компьютерлі презентациялар.

Сабақты ұйымдастыру жоспары:

- Тақырыпқа негізделіп құрылған сұрақтар;

- Студенттің білім деңгейін бақылау;

- Оқу бөлмесі. Компьютерлі презентацияны қолдану арқылы тақырыпты теориялық талдау.

- Гинекологиялық бөлімде жұмыс жасау: тақырыпқа сай аурулары бар 2 – 3 науқас демонстрациясы. Ауру тарихын талдау, операцияға қатысу.

- Оқу бөлмесінде сабақты талқылау, сұрақтарға жауап беру. Үйге тапсырма.

Туа пайд болған даму ақауы дегеніміз не?

«Туа пайда болған даму ақауы» терминін мүшенің немесе бүкіл организмнің морфологиялық өзгерістері деп түсіну керек, ол ұрық даму процесінің бұзылысы нәтижесінде құрсақішілік немесе бала туылғаннан кейін мүшелердің қалыптасу бұзылыстары нәтижесінде дамиды. «Туа пайда болған даму ақауы» терминінің синонимі ретінде «туа пайда болған аномалиялар», «туа пайда болған ақаулар», «даму ақаулары» деген терминдер қолданылады. «Туа пайда болған даму ақауы» түсінігі даму бұзылысымен шектелмейді, оған зат алмасудың туа пайда болған бұзылыстары жатады. Туа пайда болған аномалиялар деп жиірек даму ақауларын айтады, ол мүше қызметіің бұзылысынсыз жүреді.

Даму ақаулары қандай жиілікте кездеседі?

Жыныс жүйесінің даму ақауларының жиілігі 2,5% құрайды. Хромосомды және генді патология 30 % жағдайда жыныстық даму бұзылысының себебі болып табылады.

Жыныс мүшелерінің қалыпты даму этаптары қандай?

Эмбриональды даму процесінде бірінші жыныс бездері қалыптасады. Дамудың 3 – 4 аптасында эмбрионда біріншілік бүйректің ішкі беткейінде гонада қатпары түзіледі. Осыған қарамастан ұрықта аналық без дамуының асимметриясы байқалады, ол оң жақ аналық бездің анатомиясынан және функциясынан көрінеді. Бұл заңдылық репродуктивті жаста сақталады. Бұл көрініске клиникалық тұрғыдан қарағанда, әйелдерде оң жақ аналық безді алып тастағаннан кейін нейроэндокринді синдром және менструация бұзылысы байқалған. Жыныс жүйесінің түзілуі зәр шығару жүйесімен тығыз байланысты, сондықтан олардың даму процесін біріккен жүйе ретінде қарастырған жөн.

Зәр шығару жүйесі дамуының ерекшеліктері қандай?

Бүйрек өзінің анатомиялық және функциональды формасын 2 аралықтық даму кезеңінен өткеннен кейін қалыптастырады: бүйрекалды (pronephos) және біріншілік бүйректер (mesonephos) немесе вольфово денесі. Осы екі даму кезеңінен өткеннен кейін екіншілік бүйрек (metanephos) қалыптасады. Бұл бастамалардың барлығы омыртқа бастамасы айналасында орналасқан нефрогенді тартпаның әр түрлі зоналарында түзіледі. Бүйрекалды аз уақыт болады да, кері дамуға ұшырайды және өзінен кейін тек алғашқы несептік қалдық немесе вольф(мезонефральды) өзегін қалдырады. Бүйрекалдының регрессті дамуына параллельді вольф денесінің қалыптасуы жүреді, ол омыртқа бастамасының айналасына симметриялы орналасқан көлденең білікшені құрайды. Соңгы бүйрек нефрогенді тартпаның каудальды бөлігінен, ал несепағар – вольф өзегінен түзіледі. Тұрақты бүйрек пен несепағардың дамуына қарамастан, вольфово денесі мен өзегінің регрессі жүреді. Олардың эпителиймен жабылған жіңішке каналшалар түрінде қалдырған қалдықтары сақталады және олардан киста(параовариальды) түзілуі мүмкін. біріншілік бүйректің краниальды бөлігінің қалдығы жатыр түтігі мен аналық без арасындағы жалпақ байламда орналасады, каудальды бөлігі жатыр мен жатыр түтіктері арасындағы жалпақ байламда орналасады. Вольфово өзегінің қалдықтары(гартнеровтық) қынап және жатыр мойны бүйір бөлімдерінде орналасады және киста түзілуіне қатысуы мүмкін – гартнер өзегінің кистасы, ал вольфово денесінің қалдықтарынан – параовариальды киста.

Жыныс жүйесі дамуының қандай этаптары бар?

Зәр шығару жүйесінің дамуымен қатар жыныс жүйесінің түзілуі жүреді. Дамудың 5 – інші аптасында вольфово денесінің ішкі беткейінде вольфово денесі тінінен шектелген ұрықтық эпителийдің білік тәріздес қалыңдауы болады, бұл болашақ жыныс бездерінің бастамасы(әйел адамдар аналық без және ер адамдарда аталық без). Жыныс бездерінің қалыптасуымен қатар вольф денесінің сыртқы беткейінде ұрықтық эпителийдің тартпа түрінде қалыңдауы болады, ол мюллер деп аталады. Ол вольф денесінен ішке және параллель орналасады. Мюллерлі тартпаның құйрықты бағытта өсуіне қарамастан, тегіс эпителиальды түзілістерден каналға(парамезонефральды) айналады. Сонымен бірге әйел жынысты ұрықта вольфово денесі мен вольф өзегі рецудирленеді. Әрі қарай мюллер өзегінің жоғары бөлімдері вольф өзегінен сыртқа қарай, ал төменгі бөлімдері ішке қисаяды, екеуі жақындап қосыла бір жалпы өзекті түзеді.

Жүктіліктің қай апталарында ішкі жыныс мүшелері түзіледі?

Мюллер өзегінің жоғарғы бөлімдерінен жатыр түтіктері, ал төменгі бөлімдерінен – жатыр және қынаптың үлкен бөлігі түзіледі. Бұл процесс құрсақішілік дамудың 5 – 6 аптасынан басталып, 8 аптада аяқталады. Жоғары бөлімдерінің ұштары кеңейеді және жатыр түтіктерін түзеді. Біртіндеп ұзарып, мюллер өзегі несеп – жыныс каналына жетеді және қынап түзілуіне қатысады. Мюллер өзегінің түзілуімен несеп – жыныс каналы несеп және жыныс өзегіне бөлінеді. Мюллер өзегінің толық қосылуы және жатырдың түзілуі эмбрион дамуының 3 айының аяғына қарай, ал қынап қуысының түзілуі – 5 айда болады. Жатыр түтіктерінің қалыптасуына қатысатын мюллер өзегінің бөліктері және жыныс бездері(аналық без) бастапқыда ұрық денесінің осі бойынша(вертикальды) орналасады, сосын біртіндеп горизонтальды қалыпқа өтеді және ұрық дамуының 4 айында ересек әйелге тән қалыпқа енеді.

Сыртқы жыныс ернеулері қандай элементтерден түзіледі?

Несеп – жыныстық клока және ұрық денесі төменгі бөліктерінің тері жамылғыларынан сыртқы жыныс мүшелері түзіледі. Ұрық денесінің төменгі бөлігінде клоака түзіледі, онда ішек ұштары, несепағар дамуымен жүретін вольфово жолдары, содан кейін мюллер жолдары түседі. Клоакадан аллантоис(зәр шығару каналы) шығады. Жоғары қарай көтерілетін қалқан клоаканы– дорсальды (rectum) және вентральды – несеп – жыныстық қойнау (sinus urogenitalis) бөлімдерге бөледі. Несеп – жыныстық қойнаудың жоғарғы бөлімінен – қуық, ал төменгі бөлімінен – зәр шығару каналы мен қынап кіреберісі түзіледі. Бастапқыда клоаканың вентральды беткейі(клоакалық мембрана) – тегіс (12.1.табл.).

Жыныс жүйесінің даму бұзылыстарына не жатады?

Жыныс жүйесінің даму бұзылыстарына жатады:

· Жыныстық даму аномалиялары, жыныстық дифференцировка бұзылысымен бірге жүретін(жатыр мен қынаптың даму ақаулары, АГС);

· Жыныстық даму аномалиялары жыныстық дифференцировка бұзылысынсыз жүретін(мерзімінен бұрын жыныстық даму, жыныстық дамудың қалыс қалуы). Жыныс жүйесінің даму ақаулары жиілігі 2,5% құрайды. Хромосомды және генді патология 30% жыныстық даму бұзылысының себебі болып табылады.

Жыныс мүшелері даму ақаулары қашан дамиды?

Жыныс мүшелері даму ақаулары эмбриональды даму процесі кезінде дамиды. Анықталған ақау ерекшеліктерін дұрыс бағалау үшін жыныс мүшелері дамуының қалыпты процесін қарастыру керек.

12.1. Таблица-кесте. Ішкі жыныс мүшелері даму ақаулары және қалыпты даму генезі.

Ескерту. Эмбриогенез мерзімі ұрықтанған уақыттан бастап көрсетілген(овуляциялық мерзім).

Қалыпты эмбриогенезге әсер ететін себептер қандай?

Қалыпты эмбриональды даму процесіне әсер ететін себептер өте көп. Барлық тератогенді факторларды келесідей топтарға бөлуге болады(таблица 12.2.):

· Ер және әйел дифференцировкасын анықтайтын генетикалық факторлар;

· Сыртқы факторлар(қоршаған орта, жарақат, тератогенді әсер)

· Ішкі факторлар(ферменттер, гормондар)

Таблица 12.2-кесте. Мүмкін және күмәнді тератогенді факторлар (Слотник Р., 1999 ж.)

Эмбриогенездің қай стадиясында әр түрлі даму ақаулары дамиды?

Даму ақауларының қалыптасуы эмбриогенез кезеңіне тәуелді, құрсақішілік дамуды келесідей кезеңдерге бөлуге болады:

1) Имплантацияалдылық (бастапқы кезең)

2) Имплантация, органогенез және плацентация (эмбриональды)

3) Фетогенез (ұрықтық кезең)

Құрсақішілік дамудың бастапқы кезеңі ұрықтанудан басталып, бластоциста имплантациясымен аяқталады. Бастапқы кезеңнің ерекше белгісі – дамып жатқан ұрықтың үлкен компенсаторлы – бейімделушілік мүмкіндіктері. Клеткалардың көптеген мөлшерінің зақымдалуы ұрық өліміне әкеледі, ал бластомерлердің аздаған бөлігі зақымдалса даму циклы бұзылмайды(«бәрі немесе ештеңе» принципі).

Құрсақішілік дамудың екінші кезеңі – эмбриональды (ұрықтанғаннан кейін 18 – 60 тәулік). Бұл кезеңде ұрық тератогенді факторларға сезімтал, сондықтан дөрекі даму ақаулары қалыптасады. Құрсақішілік дамудың 36 тәулігінен кейін дөрекі даму ақаулары (зәр шығару жолдары және жыныс мүшелерінің ақаулары, қатты таңдайдан басқасы) сиек қалыптасады.

Үшінші кезең – ұрықтық. Даму ақаулары бұл кезеңге тән емес. Сыртқы орта факторларының әсеріне байланысты ұрық клеткаларының өлімі және өсуінің тежелуі болады, бұл функциональды жетілмеуімен және дамымауымен көрінеді. Әйел жыныс жүйесінің қалыптасуында құрсақішілік дамудың 9 аптасы ең басты кезең болып табылады(І триместр).

Туа пайда болған ақауларға қандай даму ақауларын жатқызады?

Агенезия – мүшенің толық туа пайда болғаннан болмауы.

Аплазия – мүшенің тамырлық аяқшасының болуымен туа пайда болғаннан толықтай болмауы.

Гетеротопия – мүше тінінің немесе толық бөлігінің басқа мүшеде немесе осы мүшеде белгілі бір зонасына тән емес клеткалардың болуы.

Гетероплазия – тіннің белгілі бір типтерінің дифференцировкасының бұзылысы.

Атрезия – канал немесе табиғи тесіктің толықтай болмауы.

Стеноз – канал немесе тесіктің тарылуы.

Персистирлеу – даму кезеңінің белгілі бір уақытында жоғалатын эмбриональды құрылымдардың сақталуы. Персистирлеу формаларының бірі – дизрафия (арофия), яғни эмбриональды саңылаудың бітіспеуі.

Дисхрония – даму темпінің бұзылысы (жылдамдау немесе баяулау). Бұл процесс клеткаға, тінге, мүшеге немесе бүкіл организмге қатысты болуы мүмкін.

Даму ақаулары қандай принцип бойынша ажыратылады?

Туа пайда болған даму ақаулары этиологиясына, организмде даму реттілігіне, тератогенді фактор әсер ету уақытына және локализациясына байланысты ажыратылады. Ең көп таралған жіктелісі – этиологиясына және локализациясына негізделген. Этиологиялық тұрғыдан 3 топқа бөлінеді:

1) Тұқым қуалайтын

2) Экзогенді

3) Мультифакториальды

Тұқым қуалайтын ақауларға не жатады?

Тұқым қуалайтын ақауларға мутация нәтижесінде, гаметалардағы тұқым қуалайтын құрылым өзгерісі – гаметикалық мутациялар, немесе зиготадағы – зиготикалық мутациялар жатады. Мутация қай деңгейде болғанына байланысты – ген немесе хромосома деңгейінде, тұқым қуалайтын ауруларды генді және хромосомды деп бөледі.

Экзогенді топқа қандай ақаулар жатады?

Экзогенді топқа ұрық және эмбрионның тератогенді факторлармен зақымдану нәтижесінде дамыған ақаулар жатады. Тератогендермен шақырылған даму ақаулары генетикалық тұрғыдан детерминирленген ақаулар болып табылады, сондықтан оларды сирегірек фенокопия деп атайды.