Шудың жіктелуі және негізгі сипаттамалары

Шу бірнеше топқа бөлінеді: білім беру көздерінен, жиілігінен, спектрлі сипаты бойынша, әсер ету уақыты (5.2 сурет).

Кез келген қозғалыстың ауытқуының негізгі физикалық көрсеткіштер: Т периодында және А амплитудада ауытқуы, ал дыбыста қолданылуынан f жиілігі және J қарқынды ауытқуы.

Жиілік – біз дыбысты ажырататын негізгі сипаттамаларының бірі.

Ауытқу жиілігі – бір секундтағы ауытқудың толық саны (Гц). Дыбыстың естілуіне алып келетін жиілік ауытқуы 20 дан 20 000 Гц шамасына алып келеді. Адамның құлағы 1000 нан 3000 Гц жиіліктегі дыбысты сезінеді. 20 Гц дейін және 20 000 Гц жоғары естілмейтін дыбыстар – инфра және ультра дыбыстар деп аталады. Ауытқу кезеңі толық ауытқу өтетін уақытты атайды. Ауытқу амплитудасы (м) қысым мен дыбыс шығару күшін анықтайды: ол жоғары болған сайын дыбыс қысымы жоғары және дыбыс қаттырақ болады. Ауада дыбыс толқыны механикалық ауытқу көздерінен қойылтылған және түршіктіргіш ретінде таралады, ол ауа қысымының жоғарылауына немесе төмендеуіне алып келеді. Ауалы орта және атмосфералы қысымның бір бірінен ерекшелігі дыбыс қысымы деп аталады. Дыбыс қарқындылығы деп бірлік уақытта алаңдардан дыбыстың перпендикулярлы таралуы арқылы болатын дыбыс энергиясы ағындарын атайды. Дыбыс қарқындылығының бірлігіне 1 Вт/м деп қабылданған.

Дыбыс қарқындылығы мынаған тең

J = P· v (5.1)

мұндағы Р – дыбыс қысымы, Па;

v – ауытқитын жылдамдық, м/с.

Қысым мөлшері дыбыс жиілігіне байланысты болады.

Есту қабілеті 1000...5000 Гц P₀=2∙ 10² Па дыбыс қысымына, ал қарқындылығы сәйкес болады.

Сезіну дыбыстары дыбысты максималды қабылдауға сәйкес болады, қысымы тең, ал қарқындылығы тең болады.

Осыған байланысты дыбыс қарқындылығының мәні және дыбыс қысымы өте жоғары шекте өзгереді, ал адамның құлағы абсолютті сезінуге қабілетті, логарифмдік өлшемдер енгізілген – дыбыс қысымының деңгейі және қарқындылығы. Әр түрлі түршігу пайда болған кездегі жиірек шу кезінде адамның өзін сезінуі энергиядағы түршіктіргіш санымен логарифмге пропорционалды болады (Вебера-Фехнера заңы)