Оқытудыц беріктігі 4 page

Арнайы педагогтың кәсіптік кызметінің сферасы: педагогикалық, әлеуметтік, медициналық. Ал кәсіптік кызмет нысаны болып әлеуметтік- мәдениеттік және педагогикалық феномен ретінде арнайы оқытуды кажег ететін балаларга арнайы білім беру.

Арнайы гіедагогтың кәсіптік кызметінің пәні: арнайы мектеп, мектепке дейінгі арнайы (түзету) үйымдарында, емдік мекемелер (жанүялык дәрігерлік амБұлаториялар, емханалар, ауруханалар), коғамдық үйымдар (естімейтін, көрмейтін, мүгедек қоғамдары, оңалту орталықтары), әлеуметтік, әділеттік сапалар, от басындағы жеке басты қызмет, және -педагогикалық-ғылыми іс- әрекет.

Арнайы педагогтар кәсіптік кызметтін теменгідей түрлерін орындай алады:

- ұйымдастыру-басқарушы;

- оқыту-зерттеу;

- білім беру (педагогикалық).

- консультативтік-диагностикалық;

- әлеуметтік (педагогикалық)

Арнайы педагогтың кәсіптік кызметтің мазмүны нақты келесіде:

- уйымдастыру-баскарушы (арнайы мектептердің және оңалту орталықтардың, психологиялы-педагогикалық тұзету кабинеттер басшысы, мектепке дейінгі және мектеп балаларына арналган ұйымдарының оку- тәрбие жұмысы бойынша орынбасары, арнайы тұзету және жалпы білім беру мектеп әдістемелік бірліі інін басшысы);

- оқыту-зертгеу (білім беру сапасындағы қызметкерлердің біліктілігін жоғарлату мен жетілдіру институтында әдіскер, түрлі институттарының гылыми қызметкерлері);

білім беру (педагогикалык) (олигофренопедагог, логопед, тифлопедагог, сурдопедагог, тұзету мекемелердің педагог-психологы, мектепке дейінгі және мектеп балаларына арналған мекемелерінің тәрбиешісі).

- кеңес беру - диагностикалық (психологиялық-медициналық - педагогикалық консультациясының төрайымы мен мұшесі, диагностикалық орталығының қызметкері);

- әлеуметтік-педагогикалық (дефектолог, отбасында әлеуметтік көмек көрсететін бөлімдерде логопед).

Арнайы педагогтың кәсіптік кызметтің бағыты: дамудағы ауыткұларды анықтап белгілеу; арнайы оқьпуды кажет ететін адгімдарга емдеу және апдын алу комегін көрсету; ерте жастан көмек көрсету; мектепке дейін тәрбиелеу; мектепте білім беру; кәсіби - окыгу; апеуметгік жұмыс және алеуметгік көмек.

Арнайы педагогтың кәсіптік кызметтің мазмұны: мүмкіндіктері шектеулі балапарға тұрлі түзету-педагогикалық, әлеуметтік және емдік көмекті ұйымдастыру: дамуында пайда болған ауытқулардың тұрлерін ерте аныктау, арнайы мектеп жасына дейінгі және мектеп мекемелерін, оңалту орталықтарын толыктыру, ерте араласу және мектепке дейінгі тәрбие, мектеп білімі; кемтар балапарға әлеуметтік және емдік көмек көрсету, денсаулық жағынан мүмкіндіктері шектеулі және арнайы білімді кажет ететін адамдарға әлеуметтік көмек және кызмет көрсету, дәрігерлік мекемелерінде денсаулық сауыктыру орталықгарының жүмысы, емдік мекемелеріндегі логопедиялык кабинеттерінде кеңестік және түзету жұмысы.

Жаппы арнайы педагог - бұл жан-дүниесі өте кең, ерекше рухани кұндылықтарға ие, мейірімді, ак көңілді, жан-жакгы кәсіби құндылықтар жүйісін меңгерген, өзінін кәсіби әрекегін нәтижелі әрі сәтті болатынына сенімді тұлға. Оның кәсіби әрекеті соншапыкты кең, тіпті оған әлеуметтік — мейірімділік акциялардың жетекшісі және белсенді қатысушысы болуына, мүмкіндіктері шектеулі түлғапардың құқығын қорғаушы болуына тура келеді.

Арнайы педагогтың, яғни дефектологтың кәсіби әрекеті денсаулыкқа кері әсерін тигізетін мамандықтар катарынан болып габылады. Сондықган денсаулығы нашар тұлғапар бұп мамандық бойынша жұмыс жасауда киналады. Бұл мамандық бойынша жұмыс жасаймен деген түлғада есту, көру, жүйке мен жүрек-тамыр, иммунитет жүйелер жағдайы, жаппы денсаулыгы жаксы болуы кажет.

Өмірден түңілген жандарға және олардың отбасына колдау көрсету, толыкканды, еркін өмір сүруге үміт беру, ойнау, күлу, оку, катарлас кұрбылармен араласу, мектеп немесе балабакша сахнасында өнер көрсету, қол өнер жасау және суре салу, ересек өмірге дайындау. өз еліне, халкына қажетті азамат болу мүмкіндігін сыйлай апатын маман - арнайы педагогтар.

Арнайы педагогтың жалпы педагогикалык дайындығы күнделікті кәсіби біліктілікті жетілдіру жүмысын білдіреді.

Мүғалімнің нақтысынып тобымен жүмыс жасауы алдын ала білім беру н бағдарламапар және окулықтармен сонымен қагар, өз әрептестерінің тәжірибесімен танысуын қамтиды. Оқушылар қүжаттарымен зерттей отырып, мүғалім бағдарламаға сәйкес оқу сабақтарының жүйесін жобалайды, күнтізбелік жоспарды әзірлейді, техникапық және көрнекі оқу қүралдарын дайындайды. Мүндай алдын ала дайындық жүмысы мүғалімнің күнделікті сабакты өткізу әрекетің жеңілдетеді.

Арнайы педагогтың сабаққа дайындығы екі деңгейді камтиды:

- жалпы педагогикалық;

- сабақ бағытындағы дайындық.

Жалпы педагогикалық бағытында арнайы педагог ғұмыр бойы білім алады, оны жетілдіреді. Ол үнемі кәсіби шеберлігін шындап, дамытып және әріптестерімен және мүмкіндіктері шектеулі баланың ата-анасымен үздіксіз бөлісіп отыруы тиіс. Арнайы педагог езін ешқашан белгілі бір міндетті кәсіби әрекетпен шектемейді

Ал сабақ бағытындағы дайындық әр күн сайын арнайы педагогтың жұмысы. Дәстүрлі бүл жұмыс сабақга меңгерілетін оқу материалын талдайды, тақырыбын аныктайды. Оқу материалын іріктей отырып, кандай білім беру, тәрбиелік және түзету-дамыту міндеттерді орындауға тиіс екенін белгілейді.

Арнайы үйымдастырушылык дайындық жүмыс орнын ұқыпты ұстау, көрнекілік пен таратылатын оқу материлды алдын ала дайындау арқылы камтиды. Ең негізгі жұмыс бүл жерде сабақ конспектісін дайындау. Сонымен арнайы педагогтың қызметі педагогалық түрлі әрекеттерді қамтиды, түлғасына көптеген талаптарды білдіреді.

Бақылау сұрақтар мен тапсырмалар:

- Арнайы мектептегі сабақтын жалпы мектептегі сабақтан айырмашылығы қандай?

- Арнайы мектепте қандай сабақ тұрлері жүреді?

- Сабакты өткізу үшін кандай арнайы жағдалар қажет?

- Арнайы педагогтын сабаққа дайындығы туралы айтып берініз.

- Арнайы мектептегі бір сабақтын конспектісіне талдау жасаныз.

Әдебиеттер:

Специальная педагогика /Под ред. Н.М.Назаровой -М,- 2001.

Дәріс№ 20-21

ІЧүмкіндіктері шектеулі балаларды тәрбиелеу Жоспары:

- Мүмкіндіктері шектеулі балаларды тәрбиелеу ерекшеліктері.

- Тәрбие принциптері мен әдістері.

- Арнайы мектептегі тәрбие жүмысынын мазмүны.

- Арнайы мектептегі сабактан тыс жүмысы.

- Тәрбиелеу жүмысында мектеп пен кемтар бапаның отбасының байланысы. Түсініктер: тәрбие, тәрбие әдістері, тәрбие мазмүны, отбасындағы тәрбие

1. Мүмкіндіктері шектеулі балаларды тәрбиелеу ерекшеліктері

Тәрбие бүл жалпы ортақ міндеттерді іске асыру барысында мүғалім мен оқушының ыкпалдасты, әрекеттерін қамтамасыз етуші арнайы үйымдастырылған тәрбиелік жүйе жағдайында түлғаны қапыптастыру, ол үшін рухани байлығы мен әмоциялық қүндылықтарды тәрбиелеу мақсатын көздейтін әлеуметгік процесс.

Қазіргі уақытта тәрбие келесідей максаттарды кездейді:

- қоғамда және білім беру саласында тәрбиенің мәртебесін көтеру;

- тәрбиелік жүйелерді қалыптастыру;

- білім беру ұйымдарында тәрбие жұмысын нығайту, жетілдіру, отбасымен байланысты дамыту, кеңейту;

- отандық тәрбие дәстүрлері мен қазіргі тәрбиелеу тәжірибені біріктіру;

- балалар үшін психологиялық-педагогикалық, медициналык-әлеуметтік оңапту жүйесін әзірлеу, енгізу.

Арнайы білім беруде тәрбиені ұйымдастыру принциптері ұлттык білім беру стратегиясы мен саясатымен аныкталады, соның ішінде тәрбиелік ұйымдардың мен жүйлерді, әдістер мен жүйелердің көптүрлігін кажет етеді.

Сонымен бірге тәрбиені дүрыс жүзеге асыру үшін тәрбиешілерді дайындау жүйесін жетілдіру қажегтілігін білдіреді. Бұл жерде жаңа арнайы білім беру технологиялармен таңыстыру, үйрету мақсаты өзекті болып табылады.

Ал оқу және тәрбие өзара байланысты, бір бірімен ажырамас ұштасқан күйде бір уақытта қатар жүріп отырады, бірақ үйымдасу әдістері және формалары тұрғысынан өзгеше. Оку мен тәрбиенің ортақбелгілері:

- тәрбие процесі өз ішіне оку әлементерін камтиды: қандай да ережені орындауды талап етуден бүрын оның іске асырылу жолдарын үйрету кажет;

- оқу процесі мұғалім мен оқушы арасындагы ыкпалдасты іс-әрекеттің ұйымдастырьшу формасына сәйкес өтеді. Өз кызметі барысында мұғапім окушыға тәрбиелік ықпал жасайды;

оку мен тәрбие процестерінде бірдей әдістер пайдаланылады. Тәрбие процесіне тән ерекшеліктер:

- мақсатты багыттылык (мақсаттыи түсінікті болуы нәтиже тиімділігінін кепілі);

максатгар бірлігі (тәрбиеші мен тәрбиеленушінің арасындағы кызметтестіктің көрсеткіші);

- нәтиже ұзақгығы (оку процесіндегідей нәтиже бірден көрінбейді);

- көп жағдаяттылыгы (тұлга көп әрі сан килы ұнамды да, ұнамсыз да ықпалдарға кезігеді. Тәрбие барысында олар регтеледі;

- ауыспалылыгы (тәрбиеленуші максатты, кезделген және кездейсокк әсерлерге бірдей кезігіп отырады);

- уздіксіздігі (отбасынан басталады, үнемі жүреді);

- кешенділігі (тәрбие максаты мен міндетгерінің, мазмұн, форма және әдістерінің бірлігі);

- екі тараптылығы (тәрбиелік ықпалды жүргізуші - мұғапім, тәрбиеші, ыкпалды кабылдаушы - бала, оқушы).

- тәрбиеші түлғасы - тәрбие барысында ықпалды маңызды жағдаят (тәрбие процесінің өнімді болуының кепілі - мүғалім ептілігі, шеберлігі, кұндылықты бағыт-бағдары, кызметтестік катынасқа түсе білу кабілеті);

- кара-қайшылыкты болуы (қарама-қайшылықтар тәрбиенің қозғаушы күші ретінде қарастырылады).

Тәрбие түрлі әрекеттер арқылы жүзеге асуына қарамастан, жетекші орында мектеп екені анық. Қазіргі уақытта тәрбиенің жаңа көрінісін байқауга болады, нақтыадам бапасының кұндылығы және оқыту мен білім беру тәрбие кұралдары ретінде карастырылады. 'Гәрбиенің негізгі көрсеткіші- максаттылығы. Арнайы білім беруде мүмкіндіктері шектеулі балаларды, кемістіктеріне карамастан, жаң жақгы дамыған тұлға регінде тәрбиелеу негізгі макстат. Жаң-жақгы дамыту емір барлық салаларына белсенді қатысуын камтиды, зият, кұндылықты бағдарлау, қогамдық, еңбек ету, көркем өнер, спорт, ойын, коммуникативті т.б. әрекеттер арқылы, қоршаған ортамен байланыста болуынан көрінеді.

2. Тәрбис принциптсрі мен әдістері

Тәрбие принциптері - тәрбие субъектілерін карым-кагынасын, тәрбиенің жалпы бағытын, әдістері мен мазмұның аныктаушы негізгі идеялар.Тәрбие принциптері:

- тұлғалық багыт;

- тәрбиенің жеке тұлгалық және коғамдық бағыттарының бірлігі;

- тәрбиенің өмір, еңбекпен байланыстылык;

- тәрбиеде үнамды өнегені пайдалану;

- тәрбиелік ыкпалдар бірлігі мен үздікіздігі туралы,

- ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу;

Тәрбие процесінде тұлғапық бағыт принципі тәрбиеленушілердің жас және жеке дара ерекшеліктері негізінде іске асырылады. Бұл принцип

арнайы мектептегі тәрбиешінің алдына келесі тапаптарды орындауга мойындайды:

- жеке тұлғалық ерекшеліктерін, мінез-кұлкысындағы өзгешіліктер, өмірге деген көзкарасы, әдеттерін үздіксіз зерттеу, ескеру;

- тәрбиені диагностикалау мен катар түлғапык касиеттерінің даму ерекшеліктерін аныктау;

- түлғалық жағымды қасиеттердің дамуын қамтамасыз етуші күш- қуатына сәйкес біртіндеп тәрбиелік әрекеттерге қатыстыру;

- тәрбиелік мақстарға кол жеткізуге кедергі болатын себептердің алдын алу және қажетті өзгерістерді енгізу; "

-тәрбиені түлғаның озіндік тәрбиесімен үштастыру, тәрбие әдстері мен үйымдастыру түрлерін таңдауға көмектесу.

Тәрбиенің жеке түлғалық және қоғамдық бағыттарының бірлігі. Бүл принцип әулеттегі тәрбиенің мемлекеттік тәрбиелік стратегиясына сәйкес орындауға және әлеуметтік үйлесімге келген түлғаны калыптастыруга бағыттапған. Егер мемлекет және қоғам мүдделері сәйкес келсе, азаматтардың жеке мүдделерімен үйлесімді болса, онда тәрбие мақсаттары мен міндеттерінің саласында өзіне тиісті орын апады. Бүл принцип мүмкіндіктері шектеулі бала түлғасына қүрмет көрсегу мен намысына жағымсыз әсер тигізбеуді тапап етеді. Арнайы білім беруде оқыту, тәрбие немесе түзету әлдс диагностикалық жүмыс болсын, мамандар мүмкіндіктері шектеулі бала түлгасын (дамуындағы кемістіктің теренділігі мен күрделігіне карамастан) сыйлау мен қүрметтеуге тиіс.

'Гәрбиенін өмір, еңбекпен байланыстылық принципі арнайы мектеп үшін маңызды. Адам түлғасын калыптастыру оның іс әрекетімен, коғамдык және еңбектік қагынастарга келуімен тікелей тәуелді байланыста. Тең қүкыкты мүше ретінде еңбек әрекетіне катыса отырып, ариайы мектеп окушысы адамгершілікке баулынады, рухани және тәндік дамуга келеді, еңбектің қоғамдык мәнді сеп-түрткілерін ажырататын болады, өзінің моральдык сапа-касиетгерін бекітеді, жетілдіреді. Осы приниииті жүзеге асыру арнайы мектеп

окушыларын толыққанды, еркін өмірге, мамандыкты саналы тандауға, кәсіби еңбекке толық дайыдаудың шынайы алгы шартын жасайды. Арнайы мектепте бүл бағытта әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлау, еңбек арқылы оналту, арнайы түзету сабақтары өтеді.

Тәрбиеде үнамды өнегені пайдалану принципі. Педагогтар тіпті тәрбиесі жетімсіз балалар мінезінен де ұнамды бітістер тауып, оларды тәрбие мақсатына орай баска касиеттерін калыптастыра алады. Баланын үнамды сапалары (мейірімділік, кайырымдылық,ыкыластык, жомарттык т.б.) келеңсіз қасиеттермен (уәдесіздік, өтірік айту, еріншектік т.б.) бірге жүреді. Сондыктан тәрбиенің міндеті қолайлы әдістерді пайдапана болымды қасиеттерді молынша көбейтіп, кері касиеттерді мұмкіндігінше жою, азайту, түзету.

'Гәрбиелік ыкпалдар бірлігі мен үздіксіздігі турапы принцип. Бала тәрбиесіне катысты ықпапдардың барлыгын (отбасы, мектеп, мүмкіндіктері шектеулі бала даму мен күкыктары жайлы мәселемен айнапысатын қоғамдык мекемелер мен үйымдар, басқа үлгідегі арнайы білім беру ұйымдар, жалпы қауым) бірлікті іске қосып, тәрбиеленушілерге өзара үйлестіріліп, келісілген талаптардың бір бағытта орындауын қадағалауды білдіреді. Дамуында кемістігі бар баланы отбасында тәрбиелеуде, ата-аналары көп жағдайда шектен тыс еркелетіп, коршаған ортадан шектейді. Бүл жағдай тәрбиешілердің талаптарымен келіспейді бала тәрбиесіне жағымсыз әсерін тиғізеді. Сонымен катар, кемтар балалар отбасында тәрбиесіз калу жағдайлары да кездеседі, ата-анапары ішімдікке немесе нашакорлыққа сапынып бапаға ешқандай көңіл бөлмейді. Мүндай жағдайлар дамуы өзі ауытқушылықка үшыраған бапаның түлғапық қалыптасуы мен дүрыс мінез- қүлқысы мен әдеттерін тәрбиелеуғе үлкен кедергі жасайды, тәрбиешілердің жүмысын қиындатады. Педагогикалык ыкпалдардың жүйсіздігі, бейтараптылығы мен ретсіздігі тәрбие максатына үзілді карама-кайшы келеді.

Тәрбие кеп адамдардың катысуымен жүретін үзақ мерзімді әрекет. Сондықтан олардың жүмыстарында тізектестік пен үласымдылықгын сақталуы, оқушылардың тәрбиелік дәрежесінің дер кезінде анықталуы аса маңызды. Тәрбие жүмысының барлығы білім мен сезім, сез бен істің үздіксіздігі негізінде болуы қажет.

Ұжымды және үжым арқылы тәрбиелеу

Бүл тәрбие жүмысының жетекші принциптерінің бірі. Педагогика балапар мен жас өспірімдердің топтык және үжымдық өмірін, олардың тұлғапық рухани байлығынын, әлеуметтік белсенділік пен жауапкершілік сезімі калыптасуының міндетті шартты деп қарайды. Тәрбие жүйесі ұжым болып ұйымдастырылған педагогикалык әрекетгі баскаларынан жоғары кояды. Бірлескен іс-әрекетте, орынды ұйымдаскан ұжымда өзара тәуелді, жауапты карым-катынастар пайда болады, баланың өз тәжірибесі мен ұжымда өмір сүру дагдылары, коғамдық мәнінен үжымшылдык сапалары калыптасады.

Қазіргі педагогикалық теорияда тәрбие әдіс үғымы толығымен әлі жете зерттелмеген мәселелердің бірі. Бұл женінде әр түрлі көз-карастарды байқауга болады, мысапы: тәрбие әдісі -

- Педагогикалық жұмыстың тәсілдері мен жолдары аркылы тәрбие мақсатына жету;

- Жеке адамға тікелей және жанама түрде ықпал жасау;

- Тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің іс-әрекетінің өзара байланыс тәсілдері.

Бұл аныктамалардың барлығын жинактаса келесі қорытынды беруге болады, тәрбие әдісі - тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің өзара байланыс іс-әрекетінде окушылардың тұлғапык касиегер қалыптасуына багытталған педагогикапық жұмыс тәсілдері. Тәрбие әдістері тәрбиенің мақсатына, принциптері мен мазмұнына, балалардың жас ерекшеліктеріне, тәрбиелік деңгейіне және ең маңыздысы дамуындағы кемістікке тәуелді. Қазіргі педагогикада тәрбие әдістерінін 11 астам топтастырулар бар, олар түрлі көрсеткіштер негізінде әзірленген. Бір топтастыруда келтірсек, тәрбие әдістері уш топқа бөлінеді.

Бірінші топ - тәрбиеленушілердің іс-әрекетіндегі карым-катынас, мінез- кұлкында жағымды тәжірибе қалыптастыру әдістері: талап, пікір, уйрету, жаттықтыру, арнайы тәрбиелік жағдаяттар.

Талап - мінез-кұлык нормасының көрінісі, балаларды әлеуметгік әрекетке қатыстыруды білдіреді. Талапты ынталандыру және тежелдету жағдайлары бар. Ынталандыру - жумысты бастау мен аяқтау. Тежелдету - басқа адамдардың жұмысына кесел келтіру, жұмысты тоқтату.

Қоғам пікірі - бұл ұжымдық талаптың бейнеленуі, ал тапап нақтыміндет, оны іс әрекет арқылы орындау қажет. Ұжым мүшелерінің пайымдау, баға беру - бұл коғам пікірі, үжым еркі және күші. ¥жым тәрбие субъектісі, педагогтің тірегі.

Үйрету мен жаттықтыру - бүл мінез кұлык нормасына сәйкес окушыларда қажетті дағды, әдетті төсілдіру. Әр тәрбие үйретуден басталады, мысалы: бапаның мезгілмен үйқыға жауы мен, өз мүліктерін, жұмыс орнын тәртіпке келтіріп ұстауы. Үйрету әдісі баланын ұкыптылық, инабаттылык, мұкияттылық сияқты қасиеттерін калыптастырады. Бала өмір тәжірибесі кеңейіп, санасы дамыған сайын, үйрету әдісі өзінің алғашқы маңызын жойып,басқа әдістермен бірігеді, мысалы жаттықтыру әдісімен.

Жаттықтыру бұл әдіс түрлі жағдайларда оқушылардың адамгершілік касиеттерін қалыптастыру үшін арнайы тапсырмалрды орындау аркылы жүреді. Жаттыктыру әдісі үжымның мүддесімен, талаптарымен қабысуы қажет. Мысалы, кез келген тәрбиелік шараларды ұжымда бір мезгілде бастау, окушыларды тәртіптілік пен ұйымшыл болуға үйретеді. Үйрету мен жаттықтыру нұсқау, көрсету, машықтандыру, тапсырма беру сияқты тәсілдер арқылы нәтижелі өтеді.

Тәрбиелік жағдаяттар жеке адамның жағымды қасиет пен кылықгарын қальштастыруына жаксы ықпап етеді. Бұл әдіс тәрбиешілер мен тәрбиеленушілер арасындағы қарым-катынасқа қолайлы жағдай жасайды. Сынып, мектеп аралығында жарыстар ұйымдастыру арқылы балаларды топка бөліп, тәрбиелік жағдайға сәйкес тапсырма беру нәтиже тәрбиелік әрекет. Тәрбиелік жағдаятгар балаларда жағымды мінез-кұлкысын тәрбиелеуге көп мүмкіндік береді.

Екінші топ - жеке адам санасын қалыптастыру әдістері: ұғындыру, пайымдау пікір айту, бага беру, сендіру. Бұл әдістер әнгіме мен әнгімелесу, өнеге және пікір галас арқылы тиімді жүреді және бала санасына ыкпал жасауда маңызы зор.

Үғындыру - мүмкіндіктері шектеулі балаларды тәрбиелеуде аса нәтижелі әдістердің бірі. Баланы ұғындыру аркылы санасына әсер етіп, тәртіп пен әдет, ерік жүйесін дұрыс қалыптастыруга болады. Әрине баланы бір нәрсені дұрыс ұғып, түсіну үшін оған сөзбен барлығын түсіндіру кажет. Мүмкіндіктері шектеулі балалардың көбісінде қоршаған орта туралы білімдері және емірлік тәжірибесі жеткіліксіз, сонымен катар таным әрекетінде ерекшеліктер болғандыктан жақсы жаман, әділет-әділетсіздік, шын-өтірік сияқты әтикалық құбылыстарды дұрыс ұғып, ез тәжірибелерінде пайдалану тәрбие мақсаттарынын бірі.

Пайымдау пікір айту - арнайы мектеп окушылары үшін тиімді тәрбие әдісі. Оқушының қате жасаған қылыгын көрсету, оны түзетуге бағыт беруді білдіреді. Пікір айту кеңес немесе өтініш аркылы жүреді. Балаға нені дұрыс жасамады, оны калай түзету керек екенің тәрбиеші толық түсіндіруі тиіс.

Сендіру әдісі баланың сену сезімі арқылы тәрбиелік максаттарға қол жеткізеді. Сендіру - латын сөзі 5觧езІіо ықпал ету, сендіру аудармасынан шыққан. Бала жастагы түлғаны түрлі заттар мен жағдайларга сендіруге болады. Арнайы мектепке келген кезден бастап бала моральді ережелерге сәйкес өз тәртібін реттейді, олай болады, болмайды, рұксат, рұқсат емес сияқты нүсқауларды орындай аркылы. Сондыктан бала бойына жақсы, жағымды қасиеттерді сендіру әдісін пайдалана огырып тәрбиелеуге болады.

ГІікір талас бұл жоғары сынып окушыларының пайымдауын, баға беруін, сенімін қалыптастыру әдісі. Пікір-галасқа қатысу арқылы оқушы такырып бойынша өз кезқарасын, ой-пікірін дәлелдейді. Сонымен қатар, басқаның пікірін тыңдауға, келісуге үйренеді.

Үшінші топ - мадақгау мен жазалау әдістері. Өткізілген тәрбиелік шаралар сапасы мен тиімділігін арттыру үшін мадактау мен жазалау әдістері қолайлы болады.

Мадактау тәрбиеленуші іс әрекеті мен мінез құлқын жағымды белсенділікке ынталандырады. Егер бала өзінің жетістіктері мен ұжым алдындағы жауапкершілігін сезе білсе, онда мадақгаудың құндылығы арта

береді.

Жазалау әдісін пайдалану баланы өзінің теріс мінездері үшін ұялтады, теріс қылықтарын тежейді. Арнайы педагогика мүмкіндіктері шектеулі балаларды жазалау әдісін ұқыгіты пайдалануды ескертеді. Дамуында кемістігі бар бала кез келген жағдайда нені дұрыс жасамағаның түсінбеді. Сондықтан жазалау әдісін тек бала жасаған қылығынын қателігін түсінгеніне сенімді болған кезде тәрбиеші пайдалануға құқылы. Жазалау әдісі баланын намысына тиймей, денесіне ауыртпашылық тигізбеуі, дауыс көтермеу, талап етеді. Бұл жерде ерекше жағдай, жазалау әдісін жиі пайдалануға болмайтынын ұмытпау қажет. Баланы түрлі әрекетгерге қатыстыру, жағымды қарам-қатынастарға ынталандыру тиімдірек болады.