Полезное:
Как сделать разговор полезным и приятным
Как сделать объемную звезду своими руками
Как сделать то, что делать не хочется?
Как сделать погремушку
Как сделать так чтобы женщины сами знакомились с вами
Как сделать идею коммерческой
Как сделать хорошую растяжку ног?
Как сделать наш разум здоровым?
Как сделать, чтобы люди обманывали меньше
Вопрос 4. Как сделать так, чтобы вас уважали и ценили?
Как сделать лучше себе и другим людям
Как сделать свидание интересным?
Категории:
АрхитектураАстрономияБиологияГеографияГеологияИнформатикаИскусствоИсторияКулинарияКультураМаркетингМатематикаМедицинаМенеджментОхрана трудаПравоПроизводствоПсихологияРелигияСоциологияСпортТехникаФизикаФилософияХимияЭкологияЭкономикаЭлектроника
Основные положения Тектоники литосферных плит (ТЛП) - главной парадигмы современной геологической науки
1. Верхняя оболочка Земли представлена литосферой (земная кора + литосферная мантия) и астеносферой (нижняя часть верхней мантии в состоянии частичного плавления). Литосфера — относительно жесткая оболочка Земли, состоящая из совокупности горных пород разного состава. Она имеет мощность порядка 50-200 км; ее верхняя часть способна к хрупким и пластическим деформациям, а нижняя - только к пластическим. Еще более пластичной является астеносфера; предполагается, что литосфера может скользить по ней.
2. Современная литосфера разбита на семь крупных, способных перемещаться «литосферных плит». Каждая из "плит" по особенностям своего разреза может оказаться целиком континентальной, целиком океанической или комбинированной (половина - океаническая, другая половина - континентальная). Выделяется также порядка десяти мелких плит.
3. Плиты перемещаются относительно друг друга (в горизонтальном направлении). Эти перемещения реализуются за счет деформаций, происходящих на их границах. Скорость движения плит колеблется в среднем от нескольких до 10-14 см/год, что обеспечивает огромные суммарные значения перемещения (до тысяч километров в течение нескольких геологических эпох).
4. В зонах, где края соседних плит расходятся, возникают структуры растяжения - рифты: на континентах - зоны типа Восточно-Африканских рифтов, переходящие в «щели» типа Красного моря; в океанах - океанические рифты, протягивающиеся вдоль срединно-океанических хребтов и рассекающих их. Горячий материал астеносферного слоя верхней мантии поднимается в виде магматических расплавов по возникающим рифтам - щелям, при этом образуются толеитовые базальты, кремнистые осадки, диабазовые дайки, габбро и ультрабазиты. Совокупность указанных разновидностей объединяется в офиолитовую формацию, фрагменты которой довольно часто отмечаются в пределах складчатых поясов континентов, указывая на их "былую океаническую природу".
5. В зонах, где края литосферных плит сходятся друг с другом, наблюдается обратное явление: поглощение, или субдукция вновь образованной океанической литосферы под континентальную плиту; возникает Островная дуга. В месте, где пододвигаемый океанический край плиты погружается в мантию, возникает Глубоководный желоб; океанические формации, смещающиеся по направлению движения океанической плиты, наращивают ее фронтальную часть. Этот процесс называется субдукцией. Траектория погружающейся плиты отмечается наклонной зоной (угол наклона порядка 60°) глубокофокусных землетрясений, прослеживаемых до глубины 700 км. Над участком зоны землетрясений, отвечающим глубинам порядка 100 км, возникает пояс вулканов с характерной андезитоидной, известково-щелочной магмой. Предполагается, что этот вулканизм - результат частичного плавления водонасыщенных пород погружающихся океанических плит.
6. В результате субдукции может происходить полное поглощение океанической литосферы, разделяющей два континента. Предполагается, что континенты могут столкнуться друг с другом, происходит коллизия - столкновение континентов. Коллизия приводит к складчатости, формированию тектонических покровов, возникновению орогенов.
Восстановление древних границ литосферных плит, древних континентов, реликтов исчезнувших океанических впадин, островных дуг и т.п. является сложнейшей задачей и становится возможным благодаря наличию эталонных формаций - индикаторов былых геотектонических (геодинамических) событий.
Таким образом, ныне считается, что основным направлением эволюции земной коры является, в каждом отдельном цикле, ее развитие от океанической к континентальной, накопление в коре все большего объема сиалического вещества. Поэтому процесс формирования складчатых структур континентов в новой интерпретации (с учетом достижений "Тектоники литосферных плит") ныне рассматривается как направленное развитие структуры, смысл которого определяется "перерождением" былой недислоцированной океанической коры в сильно дислоцированную континентальную. Такая направленность развития континентальных складчатых структур функционирует, вероятно, по крайней мере с позднего рифея (последний 1 млрд. лет истории Земли).
№ 5
1.Тереңдік геологиялық карталау ТГК (жүргізу шарты, зерттеу нысаны, өзгешелігі және әдістемелік негізі)
Глубинное геологическое картирование ГГК (условия проведения, объекты изучения, специфика и методическая основа) Глубинное геологическое картирование (ГГК) проводится в районах или в пределах структур, перкрытых чехлом осадочных отложений необходимо проведение бурения, комплекса геофизических, геохимических и прочих исследований.
Задачами глубинного геологического картирования являются создание геологической основы строения фундамента
Методика проведения глубинного геологического картирования направлена на выявление и изучение геологического строения фундамента.
Выделяются три основные разновидности глубинного геологического картирования по масштабу проведения работ и детальности наблюдений:
мелкомасштабное глубинное геологическое картирование – изучение основных черт геологического строения территорий
среднемасштабное глубинное геологическое картирование – изучение геологического строения площадей и выявление локальных элементов геологического строения, перспективных в отношении полезных ископаемых (отдельные продуктивные и потенциально продуктивные толщи, интрузии, разрывы и их сочетания, зоны метасоматоза), с целью оценки перспективности района, выявления и первичной оценки признаков полезных ископаемых;
крупномасштабное глубинное геологическое картирование – изучение геологического строения и оценка перспектив локальных элементов геологического строения и их сочетаний в отношении полезных ископаемых, выявление и первичная оценка проявлений и месторождений полезных ископаемых без прослеживания тел полезного ископаемого.
Глубинное геологическое картирование проводится последовательно в порядке укрупнения масштаба, одновременно на разных участках изучаемой площади или независимо друг от друга.
ОБЩАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ОТДЕЛЬНЫХ РАЗНОВИДНОСТЕЙ ГЛУБИННОГО ГЕОЛОГИЧЕСКОГО КАРТИРОВАНИЯ
Мелкомасштабное глубинное геологическое картирование может включать геологическое изучение отдельных геофизических и геохимических аномалий, а также бурение структурных и параметрических скважин и бурение для проверки интерпретации типичных геофизических аномалий. В отдельных случаях мелкомасштабное глубинное геологическое картирование может ограничиться картосоставительскими работами, проводимыми только камеральным путем. Задачами мелкомасштабного глубинного геологического картирования при картировании складчатого комплекса пород являются изучение общего плана и основных черт геологического строения, рельефа погребенной поверхности, строения потенциально продуктивных толщ, выявление рудоконтролирующих элементов и прогноз их поведения на глубину, а также выделение перспективных в отношении полезных ископаемых площадей.
Среднемасштабное глубинное геологическое картирование проводится как комплексное геологическое изучение перспективных районов с помощью геологических, геофизических, геохимических и фотогеологических методов, горных и буровых работ. Среднемасштабное глубинное геологическое картирование проводится в пределах продуктивных и потенциально продуктивных площадей, рудных районов, рудных узлов или отдельных их частей.Задачами среднемасштабного глубинного геологического картирования при картировании складчатого комплекса пород являются изучение рельефа поверхности и геологического строения комплекса, выявление и изучение поведения на глубине перспективных элементов геологического строения и их сочетаний, метасоматических, контактовых, гидротермальных изменений, изучение метаморфизма и его роли для рудообразования и изменения ранее образованных руд, выявление прямых и косвенных признаков полезных ископаемых, оценка перспектив нахождения месторождений и ориентировочная оценка их масштабов.
Крупномасштабное глубинное геологическое картирование представляет собой изучение локальных элементов геологического строения с целью оценки их перспектив в отношении полезных ископаемых как в пределах глубины непосредственного изучения, так и за ее пределами и выделения участков для проведения поисковых работ на определенные виды полезных ископаемых. Крупномасштабное глубинное геологическое картирование специализировано не только в отношении изучения определенных полезных ископаемых, но в ряде случаев и определенных типов месторождений. Задачами крупномасштабного глубинного геологического картирования при картировании складчатого комплекса пород являются изучение перспективных локальных элементов на уровне погребенной поверхности и ниже его, поиски прямых признаков и тел полезных ископаемых, ориентировочная оценка качества полезных ископаемых и размеров возможного месторождения.
2. Геологиялық-өндірістік және Қазақстандағы уран кенорнының генетикалық типі және оның мысалдары
Уран Қолданылуы. Уран атом энергиясын өндiрудiң негiзгi шикiзаты болып табылады. сонымен қатар ол аналитикалық химияда, фотографияда, шыны өнеркәсiбiнде пайдаланылады.
Геохимиясы мен минералогиясы. Уранның жер қыртысындағы орташа мөлшерi 2,5х10–4 %. Құрамында уран бар 100-ге жуық минерал бар. Олардың iшiнде өнеркәсiптiк мәнге ие болатыны уранинит (настуран, уран шайыры) UO2 (92% U) және оның аморфты түрлесi – уран кіреукесi (60% U). Уран минералдарының барлығы радиобелсендi, сондықтан оның бұл қасиетi iздеу-барлау жұмыстарында, руданы өндiру мен өңдеуде пайдаланылады. Уран минералдары сұйытылған қышқыл мен сiлтiде оңай еридi. Руданы жер астынан шаймалап өндiру мен гидрометаллургиялық өңдеу уранның осы қасиетiне негiзделедi.
Рудасының типтерi мен кондициялары. Негiзгi өнеркәсiптiк орынды оксид руда, кейде – уран ванадаттары (карнотит, тюямунит), фосфаттары (торбернит, отенит) мен арсенаттары (цейнерит) алады. Шағын кенорындардағы U3O8-дің минимал мөлшерi 0,1%, ал қоры бойынша iрi кенорындарда – 0,05%-ке дейiн болады.
Масштабы бойынша iрi кенорындарда – U3O8 қоры 10 мың т-дан асады, орташа кенорындарда – 1–10 мың т, ұсақ кенорындарда – 1 мың т-ға дейiн. Шетелдерде U3O8 қажеттiлiгi 85–100 мың т, ал өндiрiлетiнi 42 мың т шамасында. Оның 200 мың т-ға жуығы өндiрушi елдер қоймасында жинақталған. бұл елдердiң негiзгiлерi – АҚШ, Канада, ОАР.
U3O8 шикiзатының құны (2007 ж.) 240 $/кг шамасында.
Өнеркәсiптiң кенорындарының типтерi. Уран көптеген генетикалық типтi кенорындарда кездеседi. Басты ролдi гидротермалық плутоногендiк, гидротермалық вулканогендiк, альбититтiк, метаморфталған, инфильтрациялық мору және шөгiндi кенорындар атқарады.
Гидротермалық плутоногендiк уранинит-сульфидті кенорындар типi кенорындардың мысалы: Мэрисвейл (АҚШ) пен Лимузен (Франция), Словакия мен Германиядағы рудалы таулар, Канададағы Порт Радий кенорындары жатады.
Гидротермалық вулканогендiк кенорындарвулканогендiк таужыныс комплекстерiмен байланысты. Бұл кластағы кенорындардың iрiлерi Австралия мен Канадада белгiлi.
Альбититтiк кенорындар негiзiнен гранит массивтерiн сыйыстыратын метаморфтық прекембрий таужыныстары арасында орналасады. Бұл типке Бразилия (Лагоа-Реал), Индия (Джадугуда), Канада (Раббит-Лейк), Намибия (Россинг) кенорындары жатады.
Метаморфталған уран кенорындарыпрекембрийдiң метаморфтық таужыныс комплекстерiнде орналасады: Мэри Кэтлин, Аллигейтор-Риверс (Австралия), Витватерсранд (ОАР), Эллиот-Лейк, Блайнд-Ривер (Канада), Жакобина (Бразилия) кенорындары жатады.
Инфильтрациялық уран кенорындары әдетте сутрек саз таужыныстар арасындағы құмтастарда орналасады, маңызды өнеркәсiптiк мәнге ие және кең таралған. Олар белгiлi елдер – Канада (Раббит-Лейк), АҚШ (Колорадо үстiртi), Австралия, Венгрия, Румыния, Түркия, Пәкстан, Индия мен Жапония.
Шөгiндi уран кенорындары теңiз карбонат таужыныстарында, көмiрлi-кремнийлі тақтатастарда, фосфориттерде жататындарға және континенттiк шымтезектiк, магнетит, қоңыр көмiр, конгломерат пен құмтастарда орналасқандарға бөлiнедi – Канада (Ките, Гэз-Хилс), АҚШ (Амброзия-Лейк), Испания (Фе), Алжир, Тунис, Морокко, Конго, Замбия, Аргентина, Австралия (Олимпик-Дам).
Қазақстан минералдық-шикiзат базасы уранның әлемдiк қорының 25% шамасын құрайды. Қазақстандағы уранның жалпы ресурсы 1,5 млн т деп бағаланады. Оның iшiнде барланған қордың мөлшерi 470 мың т. бұл көрсеткiш республиканы әлемде алғашқы орындардың бiрiне шығарады (Даукеев, 2000).
Уран базасының негiзi – экзогендiк кенорындар, ал оның iшiнде қабаттық-сiңбелiк гидрогендiк. Оңтүстiк Қазақстандағы Шу-Сарысу және Сырдария уранды провинциялары, әсiресе бiрiншiсi, ең iрi саналады. Бұл жерде 20-дан аса уран кенорны шоғырланған, олардың iшiнде ең iрiлерi – Инкай, Буденнов, Мыңқұдық, Уанас, Төртқұдық, Мойынқұм, қанжуған және т.б. Алғашқы үш кенорын бiрегейлер қатарына жатады. Сырдария провинциясындағы кен-орындардың аса iрiсi – Харасан, ал iрiлерi – Солтүстiк және Оңтүстiк Қарамұрын, Иiркөл, Заречное.
Органогендiк-фосфат уранды iрi кенорындар (Меловое, Томақ, Тайбағар, Тасмұрын) Маңғыстау (Маңғыстау-Каспий маңы уран рудалы провинциясы) түбегiнде орналасқан. Руданың пайдалы компоненттерi – скандий, сирекжерлер мен фосфор, ал уранды көмiрдiң – молибден, рений,кобальт, күмiс, германий, селен.
Эндогендiк кенорындар негiзiнен Солтүстiк Қазақстан уран рудалы провинцияда орналасқан: аса iрi Қосаша, iрi Грачев, Заозерное, Маныбай, т.б.; Шу-Iле-Бетпақдала провинциясында – Ботабұрым, Қызылсай, Жиделi және т.б. (олардың барлығы дерлiк игерiлiп бiткен). Соңғы жылдары бiр кезде ең маңызды саналған эндогендiк кенорындардың үлесi едәуiр азайды. Оған себеп – өндiрудi ең прогрессивтi және тиiмдi жерастылық шаймалау тәсiлiмен жүргiзуге болатын қабаттық-сiңбелiк гидрогендiк кенорындарды (нақты қоры мен Р1 категориялы ресурсы 75% шамасында) игеруге байланысты. Қазіргі кезде Қазақстанда қабаттық-сіңбелік кенорындар уран өндірісінің негізгі көзі. Бұл кенорындардан уранмен қатар жерастында шаймалау тәсілімен рений, ванадий, селен, сирекжерлер және т.б. элементтер айырып алынады.
3. Континенттік қыртыстың өткен мобильді облыстарына тән жиі кездесетін формациялық типтеріне қысқаша сипаттама жасаңыз
Континенттік қыртыс – жер қыртысының континенттерге ғана тән, орташа қалыңдығы 35-40 км, (таулы өңірлерде 75 км-ге жетеді), қимасында «базальтты қабатпен» қатар «гранитті қабаты» да жақсы жетілген түрі.
Жер қыртысының қалыңдығы 5—8 км-ден 70—75 км-ге дейінгі аралықта өзгеріп отырады. Оның құрылысы мен құрамы континент-тер мен мұхиттар түбінде бірдей емес (III. 7-сурет).
Континенттерде жер қыртысыньщ орташа қалыңдығы 35—40 км (жазық алқаптарда), кейде таулы аймақтарда 50—75 км-ге дейін жетеді.
Жер қыртысының континенттік тегі үш қабаттан (жоғарыдан төмен қарай): 1) шөгінді (5—20 км); 2) гранитті-гнейс (10—30 км); 3) габбро-базальт (5—40 км) секілді тау жыныстарынан құралады. Ал мұхиттық тегі—шөгінді (1,5—2 км), кейде вулканогенді-шөгінді және базальтты (4—8 км) қабаттардан тұрады (III. 8-сурет). Мұхит түбінде гранитті қабат болмайды.
Австрия ғалымы В. Конрад (1925) гранитті-гнейс және базальт қабаттарының аралығында (10—30 км-дей тереңдікте), тек материктерде ғана кездесетін сейсмикалық шекараның болатындығын анықтайды. Бұл шекара “Конрад жазықтығы” немесе қысқаша “К” деңгейі деп аталады.
№ 6
1. Нақты геологиялық формацияларды бөлу және диагностикалау
2.Техногендік кенорындар. Оларды игеру мәселері
Техногендік кенорындар техногендік пайдалы қазба кенорындары жер қыртысында геометриялық ұйымдасқан кен-өндірісі, металлургия, химия мен басқа кәсіпорындардың қалдықтарынан пайда болады. олар мөлшері мен сапасы бойынша туынды шикізат ретінде өнеркәсіптік пайдалануға жарамды.
Қазіргі кездегі кен өндірісінің дамуы жұтаң және байытылуы қиын рудалы табиғи кенорындардың көптеп игерілуімен сипатталады. осының салдарынан өндіріс қалдықтарының көлемі де еселеп артады. Сонымен қатар, қалдықтың едәуір көлемі аршылым таужыныстары есебінен де пайда болады. Жыл сайын қалдық үйінділеріне миллиардтаған т аршылым таужыныстары, байыту қалдықтары, металлургия қожы, көмір күлі және т.б. келіп түседі. Тек қана қара және түсті металдар рудасын байытатын кәсіпорын қалдықтарының қоймаларына әлемде жыл сайын 3 млрд м3 тастанды түседі, ал 1 млн м3 тастанды қалдықты жайластыру үшін 3–8 га жер қажет. Үйінді мен тастанды қоймаларындағы таужыныс массасы өндірілген және байыту кезінде өңделген темір рудасы массасының 85% шамасын құрайды. Байыту фабрикасы 1 т түсті металл концентратын өңдеп, қоймаға 30–100 т қалдық жібереді. Техногендік кенорындардың типтері. Өнеркәсіптік өндіріс қалдықтары негізінен пайдалы қазбаларды өндіру, байыту мен металлургиялық өңдеу технологиялық процестеріндегі бірқатар жетімсіздіктердің нәтижесі болып табылады. Осыған байланысты өнеркәсіптік қалдықтардың мынадай кейбір типтерін қарастырамыз: кен өндіруші кенорындардың қалдықтары; байыту фабрикаларының тастандылары; металлургиялық қож бен отын күлі; шикізатты химиялық өңдеу қалдықтары.
Қазақстанда 2008 жылдың соңында өнеркәсіптік техногендік минералдық шикізат қалдықтырының массасы 6 млрд тоннадан асқан. Олардың көлемі жыл сайын 228 млн тоннаға артады екен.
3. Шөгінді қабатты стратиграфиялық бөлу және далалық зерттеу, сипаттау
Біз жоғарыда шөгінді тау жыныстарының бірнеше топтарға, түрлерге бөлінетіндігін көрдік. Сол шөгінділердің қай кезде, географиялық қандай жағдайларда құралғандығын білу —өте керекті мәселенің бірі. Осы мәселелерді зерттейтін геологиянын, бір белімін фациялық зерттеу деп атайды. Геология ғылымында фация деп минералдық құрамы бір тектес және арасындағы фауналары мен флоралары бірдей тау жыныстарының қабаттарын айтады. Минералдық құрамы мен палеонтологиялық қалдығы бірдей жыныстарды, әрине, географиялық белгілі бір тектес жағдайда пайда болған деп санауға тура келеді. Басқаша айтқанда, шөгінді тау жыныстарының, оның ішіндегі минерал заттардың бір тектес болып құралуы, сонымен қатар сол жағдайда өмір сүрген жануарлар мен ескен өсімдіктердің бір тектес болуы, сол кезде, сол айтылған тау жыныстары құралған ауданда ауа райы, жер бедері, су мөлшері, тағы басқ а табиғи жағдайлар бірдей немесе біркелкі болды деген қорытынды тудырады. Сонымен, фациялық зерттеудің, тау жыныстарын салыстырудың арқасында ерте замандарда болған жер бетінің ескі географиялық жағдайын айыруға болады. Соның нәтижесінде жер бетінің еткен географиялық тарихы анықталады. Бұл мәселенің ғылымға зор мәні бар екені өзінен-өзі түсінікті. Енді бірнеше фациялық мысалдар келтірейік. Барлық жер бетіндегі шөгінді тау жыныстары үлкен үш фациялық топқа бөлінеді: теңіздік фация, лагуналық фация, континенттік фация. Бұлардың әрқайсысы өз алдына ұсақ фациялық түрлерге айрылады. Теңіздік фация. а). Теңіздің тайыз қайран немесе шельф фациясы. Мұның суының тереңдігі жер бетінен есептегенде 200 метрге дейін барады. Бұл тереңдікте теңіз жиегіндегі тау жыныетарының бұзылуы, шайылуы күшті болады, сондықтан едәуір ірі кесекті жыныстар көп жиналады. Бұл тереңдіктегі теңіз суының тұздылығы, жылылығы, қозғалысы, қысым күші онан да гөрі теренірек бөлімінен басқаша болады. Күннің сәулесі сол 200 метр тереңдікке дейін жетеді. Сол себепті бұл аймақтың жануарлары мен өсімдіктері де басқаша болады. Бұл жердід фаунасы мен флорасы, бір жағынан, құрлыққа байланысты болса, екінші жағынан, ашық теңізге байланысты болады. Осы ерекшеліктері аркылы шельф фациясы басқалардан айқын айрылады. Мысалы, тау жынысының қ ұрамында ағын сумен келген қ ұм, саз, тастармен қатар теңіздік ізбестастар аралас келіп отырса, солардың араласуынан сазды ізбестас (мергель) сияқ ты тау жыныстары қ ұралатын болса, мұны ш е л ь ф т і к фацияда қ ұралған қабаттар дейді. ә). Теңіздің екінші фациясы — оның көлбеу түбінің фациясы. Мұның тереңдігі 200 метрден әрі қарай санағанда, орта есеппен 1000 метр шамасында, ол — теңіздің тайыз жиегінен оның терең тубіне қарай еңкіш көлбейген түбі. Мұнда теңіздід терең су шөгінділері мен аздаған жиектегі тайыз су шөгінділері аралас келеді. б). Теңіздің жалпақ терең түбінің фациясы. Бұған теңіз жиегіндегі кұрлық тастардан ұсатылған материалдар ешбір қатыспайды. Онда өте майда тозаң жыныстар мен сол терең судың өзіне тән органикалық қалдықтар ғана қ ұралады. Лагуналық фация. Бұл теңізден оңашаланып бөлінігі қалған тайыз сулы бұғаздарда жиналған шөгінді қабаттар. Мұның тау жыныстары да, фаунасы да, флорасы да әр түрлі ала шұбарланып келеді. Мұнда құм, саз, мергельмен қатар гипс, тұз қабаттары болады. Сонымен қ а т а р мұның арасында аздаған теңіздік фауналар да, континенттік өсімдіктер де кездеседі.
№ 7
1. Геологиялық формацияларға тектоникалық талдау
2. Қазақстандағы қорғасын және мырыш кенорындарының геологиялық-өндірістік және генетикалық түрлері және оған мысал
Қолданылуы. Қорғасын өзiнiң химиялық төзiмдiлiгi, майырылғыштығы, жұмсақтығы, ауырлығы, тығыздығы мен балқу температурасының төмендiгiне байланысты аккумулятор (балқытып алынған қорғасынның 40% көлемi), қаптама, кабель, баббит, типографиялық қорытпа өндiрiсi, радиобелсендi сәуледен қорғану үшiн пайдаланылады. Мырыш антикоррозиялық қасиетiнебайланысты әр түрлi бұйымдарды қаптауға (40%), жез, қола, мельхиор алуға және мырышты ағартқыш бояулар өндiруге пайдаланылады.
Геохимиясы мен минералогиясы. Қорғасын кларкi 0,0016%, мырыштың – 0,01%. Қорғасынның басты минералдары – галенит PbS (86,6% Pb), джемсонит Pb4FеSb6S14 (40,2%), буланжерит Pb5Sb4S11 (55,4%), бурнонит CuPbSbS3 (42,6%). Мырыштың негiзгi минералдары – сфалерит пен вюрцит ZnS (67% Zn), смитсонит ZnСО3 (52%), каламин Zn4[Si2O7](OH)2H2O(53,7%). Бiрақ рудадағы басты роль галенит пен сфалериттің үлесiнде.
Руда типтерi мен кондициялары. Өнеркәсiптiк кенорындарда руданың мынадай типтерi бөлiнедi: қорғасын, мырыш, қорғасын-мырыш және полиметалл (құрамында мыс, кадмий, германий, индий, галлий, кобальт, никель, висмут, қалайы, күшәла, селен, сүрме, т.б. бар) руда. Басты өнеркәсiптiк мәнге қорғасын-мырыш және полиметалл руда типтерi ие. Қорғасын-мырыш рудадағы қорғасынның минимал мөлшерi 1%, мырыш – 2% болу керек. Комплекстi полиметалл рудада олардың мөлшерi бұдан да төмендейдi. Жеке қорғасын кенорындарда оның минимал мөлшерi 3%, ал мырыш кенорындарындағы рудада мырыш 5%.
Қоры бойынша кенорындардың масштабы мынадай болады: өте iрi (қоры>2 млн т), iрi (0,6–2), орташа (0,2–0,6) және ұсақ (<0,2 млн т).
Кенорындарының өнеркәсiптiк типтерi. Генезисi бойынша қорғасын мен мырыш кенорындары мынадай типтерге бөлiнедi: 1) гидротермалық плутоногендiк кенорындар – Садон, Згид, Холст, Кургашинкам, Нерчинск тобы (ТМД), Мадан, Руен (Болгария),Пршибрам (Чехия), Дьендьешороши (Венгрия), Фрайберг (Германия), Тинтик, Ледвилл (АҚШ); 2) скарндық кенорындар – Верхнее, Дальнегорское, Николаевское (Приморье), Ақсоран, Гүлшат (Қазақстан), Алтын Тапқан, Кенсай, Дарбаза (Орта Азия), Сала (Швеция), Лоуренс (АҚШ), Эль-Потоси (Мексика); 3) вулканогендiк-шөгiндi кенорындар – Зыряновск, Лениногорск, Малеев, Риддер-Сокольное, Тишин (Кендi Алтай), Жайрем, Текелi (Қазақстан), Озерное (Забайкалье), Холоднинское (Прибайкалье), Рио-Тинто (Испания), Фалун (Швеция), Сулливан (Канада), Брокен-Хил (Австралия); 4) гидротермалық-шөгiндi (стратиформдық) кенорындар – Мырғалымсай (дұрысы Мерғалисай), Байжансай (Қазақстан), Үч-Құлаш, Сумсар (Орта Азия), Олькум, Балеслов (Польша), Три-Стейст (АҚШ), Пайн-Поинт (Канада).
Қазақстан қорғасын мен мырыштың қоры бойынша әлемде алғашқы орындардың бiрiн алады. Республикада қорғасын мен мырыштың 100-ден аса кенорны анықталған. Олардың 58 кенорны балансқа алынған. Соның iшiнде 44 кенорында қорғасын мен мырыш бiрге есептелген (Зорин, 1996).
Қорғасын қорының көп бөлiгi (және өндiрiсi), мырыштың аз бөлiгi Орталық Қазақстанда, ал мырыш пен қорғасынның қоры –Шығыс Қазақстанда (Кендi Алтай) шоғырланған. Қорғасын мен мырыштың қоры бойынша үшiншi орынды оңтүстiк Қазақстан (Қаратау) алады. Маңызды өнеркәсiптiк мәнге ие кенорындар: а) кендiалтайлық колчеданды-полиметалды типтi – Риддер-Сокольное, Тишинск, Новолениногорск, Зыряновск, Малеев, Шоқпар, Грехов, Путинцев, Николаев, Ертiс, Белоусов, Новоберезовское, Артемьев; ә) атасулық стратиформды қорғасын-мырышты және барит-қорғасын-мырышты типтi – Жайрем, Қарағайлы, Ақжал, Ұзынжал, Бестөбе, Үшқатын, Алайғыр; б) мырғалымсайлық (қаратаулық) стратиформды қорғасын-мырышты типтi - Мырғалымсай, Шалқия, Талап; в) текелiлiк колчеданды қорғасын-мырышты типтi – Текелi, Батыс Текелi, Яблонев, Үлкен Өсек және т.б.
3.Кенді ауданның және кенорындардың кенбақылаушы құрылымы
Date: 2016-05-23; view: 639; Нарушение авторских прав; Помощь в написании работы --> СЮДА... |