Бөкей ордасы және Каспий теңізі жағасындағы болыстар

Орта Азияны ұлттық – мемлекеттік жағынан межелеуді және Оңтүстік аймақты республика құрамына қосуды әзірлеу жөнінде қазақ зиялылары ұйымдастыру шараларын жүргізді (1924 ж.).

Нәтижесінде;
1) Кеңестік Шығыста ұлт республикалары құрылды.
2) Қазақ жерінің біртұтас Қазақ республикасы болып қалыптасуы аяқталды.

Соның нәтижесінде Сырдария облысының Қазалы, Ақмешіт (Қызылорда), Түркістан, Шымкент уездері, Әулиеата уезінің көп бөлігі, Ташкент, Мырзашол уезіндерінің бір бөлігі, Самарқанд облысы, Жизақ уезінің бірнеше болысы, Жетісу облысының Алматы, Жаркент, Лепсі, Қапал (Талдықорған) уездері, Пішпек уезінің бір бөлігі Қазақстанға қарады. Республика аумағы үштен біріндей кеңейіп, 2,7 млн. шаршы шақырымға жетті, ал халқы 1 млн. 468 мың адамға көбейіп, 5 млн. 230 мың адам болды. Қазақтар – 61,3 % - ін құрады (1926 жылғы санақ деректері бойынша).

1925 жылы 15–19 сәуірде Ақмешітте өткен Кеңестердің бүкіл Қазақстандық V съезінде «қырғыз – қазақ» атауы берілді, ал 1936 жылғы 9 ақпанда КАКСР Орталық Атқару Комитеті қаулысымен «қазақтар» атауы берілді.

Сөйтіп, қажырлы күреспен келген өзін - өзі билеу құқығы қазақ халқы үшін нақты шындыққа айналды.

20ҒАСЫРДЫҢ 20-30ЖЫЛДАРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҚУҒЫН

Депортацияның басталуы. Қазақстанға арнайы жер аударылған-дарды қоныстандыру саясаты кейінгі жылдарда да жалғасты. Сөйтіп, Қазакстан 30-жылдары жер аударылған халықтардың ерекше өлке-сіне айналды.

Депортация — күштеп көшіру белгілі бір адамдар тобын немесе халықтарды жаза ретінде туған жерінен басқа елкеге жер аудару саясаты соғысқа дейін-ак колданылды. Депортацияға үшыраған халықтар тарихына тереңірек үңілсек, Қазақстанға басқа халықтарды жаппай қоныстандыру 1937 жылдан басталғанын көреміз. Осы жөне кейінгі жылдары қабылданған БК(б)П Орталық Комитеті мен КСРО Халком Кеңесі шешімдерінде жөне НКВД-ның қүпия қүжаттарында шекаралас көрші капиталистік мемлекеттерден қауіп тенуіне жөне «шпионаждықтың өрістеуіне» байланысты «шекаралық аймақтарды тазарту ушіт Қазақстанға күрдтердің, түріктердің, гректердің, поляктардың және т.б. үлттардың жер аударылғанын көремід)

1938 жылы Мөскеудегі партияның Орталық Комитеті жоғарыда аталған халықтардың және т.б. үлттық аудандар мен селолық кеңестерін тарату туралы үсыныстар жасады. КСРО-ның Жоғарғы Торалқасы Одақтас республикалардың жетекші органдары қаласа да^лсаламаса да өз шешімдерімен мақүлдады.

{Әрбір күштеп кошіру науқаны Сталин мен үкіметтің арнаулы шешімімен жоспарланып, қаражат бөлініп, жүргізілетін шаралардың қүпиялығы сакталып, жүзеге асырылып отырды. Үкімет қабылдаған барлық шешімдер КСРО, РКФСР, одақтас республикалардың Ата заңдарындағы азаматтардың үлтына, жеке басына қарамай түрғын үйлеріне ешкімнің кол сүғуға болмайтындығы туралы берілген кепілдіктерін өрескел бүзып отырдь^.

Алғашқы жер аударылуға үнГыраған Украинаның шекаралық аймағын мекендеген поляктар болды. 1936 жылдың 28 сәуірінде оларды Қазақстанға жер аудару туралы ХКК қаулысы қабылданды.

1937 жылы Қиыр Шығыстан Қазақстанға 95 903 корей жер аударылды. 1937 жылдың соңында корейлермен катар оңтүстік шекара аймағынан күрдтер, ассириялықтар, ирандықтар және түріктер кешірілді. Шекара аймағын мекендеген бүл халықтар «сенімсіздер» қатарына жатқызылды.

Барлық күштеп жер аударылған халықтардың арасындағы ірі үлттық топ — немістер болды. Немістерді күштеп жер аудару КСРО ХКК мен БК(б)П ОК-нің «Поволжье аудандарын мекендейтін немктерді жераудару» туралы бүйрығынан басталды. 1941 жылдың 28 тамы-зында Қазақстанға 361 мың неміс жер аударылды. Жтлщ>г^_. 1:941— 1^42-ямывдарьТ Г,5'ТШғТа" жуьж петіте&:жщ^-шш&щтаті, соныңжартысынан астамы Қазақстанға кәшірілді. Сонымен бірге жер аудару Латвия, Литва, Эстония жөне Молдавия халБтКТарьша жүргізіліп, олардың басым бөлігі Қазақстанға көшуге мәжбүрболды.