Ньютонның 1-шi заңы

Денеге басқа денелер әсер етпесе немесе олардың әсерлерi өзара теңессе дене тыныштық күйде болады немесе өзiнiң түзу сызықтық бiрқалыпты қозғалысын сақтайды.

Дененiң қозғалыс жылдамдығының бағыты мен шамасын сақтау құбылысын – инерция деп атайды, ал денелердiң бұл қасиетiн инерттiлiк дейдi.

Денелердiң инерттiлiгiнiң сандық мөлшерi ретiнде физикалық скаляр шама масса енгiзiлген .

Ньютонның 1-шi заңы орындалатын санақ жүйесiн инерциялық санақ жүйесі деп атайды. (и.с.ж.)

Мысалы инерциялық санақ жүйесiне – гелиоцентрлiк санақ жүйесi жатады.

Кез-келген үдеумен қозғалатын санақ жүйесi инерциялық санақ жүйесi болып табылмайды.

Күш

Денелердiң өзара әсерлесуiнiң сандық сипаттамасы ретiнде физикалық

векторлық шама – күш енгiзiлген. Өлшем бірлігі ,

Денелер өзара әсерлескенде келесi құбылыстар байқалады:

1. Дене үдеу алады.

2. Денелер деформацияланады.

3. Жоғарыдағы екi құбылыс бiр мезгiлдежүредi.

Денеге бiрнеше күштер әсер еткен жағдайда денеге әсер ететiн тең әсерлi күш – жеке күштердiң векторлық қосындысына тең.

.

Мысалы, суреттегi F күшi шаңғышыға әсер ететiн ауырлық күшi мен нормаль қысым күштерiнiң векторлық қосындысы- тең әсерлi күшi болып табылады.

Бойымен күш әсер ететiн түзудi – күштiң әсер ету сызығы деп атайды.