Азақстанның қазіргі экономикалық жүйесі

Күнделікті экономикалық өмірде адамдар арасындағы қатынастар әрқашан да белгілі экономикалық жүйе ретінде қызмет жасайды. Экономикалық жүйе - бұл экономикалық процестер жиынтығы. Қазіргі кезде Қазақстан Республикасы әлеуметтік бағытталған нарықтық экономика болып табылады. Сондықтан ол бәсекелестік бастауға, меншіктің негізгі түрлерін араластыра өзара іс- әрекетке негізделеді. Олардың әрқайсысы жалпы экономикалық және әлеуметтік өзара байланыс жүйесінде өз қызметтерін атқарады. Әрбір елдің экономикалық жүйесі бар. Бұл жүйе бір - біріне тәуелді әр түрлі компоненттерден тұрады. Экономикалың жүйе - бұл материалдық, рухани игіліктер мен қызметтерді өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы байланыстың ерекше реттелген жүйесі. Экономикалық жүйе көп факторлы. Олардың ішінде оның дамуына әсер ететін: елдегі шаруашылық шешімдерін қабылдау жөніндегі шаралар жүйесі; меншік құрылымы; ақпаратпен және үлестіріммен қамтамасыз ететін механизмдер; мақсат қою мен адамдарды еңбеккетарту механизмдері. Жалпы экономикалық жүйе түсінігі бұл қоғамның қызметінің және оның субъектілерінің ұйымдық әдісі немесе проблемаларды шешу мақсатында өндіріс пен тұтынудың өзара арақатынас әдісі.

Қазақстан Республикасының әлеуметтік бағытталған аралас нарықтық экономикаға өтуі ТМД елдеріндегі сияқты эволюциялық - реформаторлық сипат алады. Нарықтық экономикаға өтудің Қазақстан Республикасындағы басты міндеттері мыналар: Мемлекеттік меншікті мемлекеттен алу мен жекешелендіру. Мемлекеттен алу- мемлекеттің экономиканы тікелей басқару қызметін алып тастауын айтамыз. Қазақстандық кәсіпкерлердің әлеуметтік жігінің қалыптасуы. Рыноктық инфрақұрылымның қалыптасуы, басты нәрсе-тауар мен қор биржасы. Бэсекелестік пен кәсіпкерлікті дамыту мақсатымен экономиканы монополиясыздандыру. Бағаны либерализациялау, сұраным мен ұсыным негізінде рыноктық сипаттағы бағаға көшу. Экономиканың қаржы - экономикалық тұрақтануы. Өтпелі кезенде тұрғындарды әлеуметтік қорғау жүйесін мықты қамтамасыз ету. Қазақстан Республикасының рыноктың экономикаға өтуінің ерекшеліктері. Рыноктық қатынастардың Қазақстан Республикасындағы қалыптасуының ерекшелігі көптеген факторлармен байланысты түсіндіріледі; ұлттық, әлеуметтік - демографиялық, ғылыми - техникалық, ұйымдық - климаттық және географиялық сипаттарымен Біріншіден, өтпелі экономиканың ерекшелігі сонда, Қазақстан өтуді тұтастық шеңберінде, егемендікте және өз мемлекетілігіндегі жүзеге асырады. Екіншіден, экономиканың өтуін Қазақстан алғашқы рет әлемдікпрактикада әкімшілдік - әміршілдікпен ғана емес, сондай-ақ қоғамдық меншіктегі жоспарлы экономикалық жүйеден, жеке және аралас меншік түріне негізделген нарыққа өтуді жүзеге асырды. Үшіншіден, Қазақстанның территориялық - географиялық жағдайы- өркениеттіліктің батыс пен шығысты қосатын ерекше орыны болып табылып, өтпелі кезендегі экономикаға айрықша әсер етеді. Төртіншіден, Қазақстан Республикасындағы экономиканы реформалау созылған экономикалық дағдарыс жағдайында өтуде. Бесіншіден, өнеркәсіптегі мемлекеттік сектор негізінен ірі кең-байыту, металлургиялық, химиялық және химия-мұнай кәсіпорындарынан тұрады. Ауыл шаруашылығында ірі кәсіпорындар көп болды. Қазақстан Республикасы тандап алған бағыт-аралас әлеуметтік бағыттағы рыноктық экономиканы қалыптастыру - республиканың өзіндік жағдайын, өзінің модель құру факторын көбірек ескереді. Қазақстан әрі қарай реформаны жүргізгенде басқа елдің өтпелі экономикадағы әлсіздігі мен жетістіктерін ескере отырып, рыноктық экономиканың өзіне тән моделін құрады. Қазақстан Республикасы қалыптасуы мен дамуының стратегиялық мақсаты аралас әлеуметтік бағытталған нарықтық экономика болып табылады. Ол бәсекелестік бастауға, меншіктің негізгі түрлерін араластыра - өзара іс - әрекетке негізделеді. Олардың әрқайсысы жалпы экономикалық және әлеуметік өзара байланыс жүйесінде өз қызметтерін атқарады

Орытынды

Экономикалық жүйе – бұл экономикалық процестердің жиынтығы. Ол қалыптасқан мүліктік қатынастар мен ұйымдық түрлер негізінде қоғамда жүзеге асады. Әлемдік экономикалық әдебиеттерде экономикалық жүйені топтаудың кең таралған екі фактор негізінде жүргізіледі: Меншік типтері бойынша; Экономиканы ұйымдастыру типтері бойынша. Осындай әдістер негізінде экономикалық жүйені төменгідей типтерге бөледі: а)дәстүрлі экономика; ә) әкімшілдік - әміршілдік экономика; б)нарықтық экономика; в)аралас экономика.. Экономикалық жүйеге қатысты қазіргі кезде Қазақстанға бұл жүйенің аралас экономика тән. Аралас экономика нарықтық механизм баға мен көптеген саладағы өндірісгі анықтайды, олай болса мемлекет нарықтағы салық салумен, шығынмен, реттеумен тікелей реттеп отырады. Қазақстан Республикасының әлеуметтік бағытталған аралас нарықтық экономикаға өтуі ТМД елдерінде сияқты эволюциялық - реформаторлық сипат алды. Нарықтық экономикаға өтудің Қазақстан Республикасындағы бірнеше мақсаттары бар. Рынокқа өту өзіндік мақсат емес, әлеуметтік бағытталған - аралас экономиканы құрудың бірден - бір құралы. Қорытындылай келе, күнделікті экономикалық өмірде адамдар арасындағы қатынастар әрқашанда белгілі экономикалық жүйе ретінде қызмет жасайды.