Студенттің іс-тәжірибеден өту кезіндегі міндеттері

Мамандығының білім алуышыларына

Арналған оқулық тәжірибеден өту бойынша

Дістемелік нұсқау

Семей

Алғы сөз

Алғы сөз

1 ӘЗІРЛЕНДІ

«Техникалық физика және жылуэнергетика» кафедрасы

Жұмыс жетекшісі _______________ «__»_______ 20__ ж. О. Степанова

2 КЕЛІСІЛДІ

Декан _________________ «__»_______ 20__ ж. А. Касенов

3 БЕКІТІЛДІ

Оқу-әдістемелік бюро _________ «__»____ 20__ ж. С. Толеубекова

МАЗМҰНЫ

1 Оқулық іс-тәжірибенің мақсаттары мен тапсырмалары.. 5

2 Іс-тәжірибені ұйымдастыру мен жетекшілік ету. 6

3 Студенттің іс-тәжірибеден өту кезіндегі міндеттері 8

4 Оқулық іс-тәжірибенің бағдарламасы.. 9

5 Есептемені толтыру. 14

6 Есептемеге қойылатын талаптар. 15

7 Бақылау формасы.. 16

8 Іс-тәжірибе бойынша есептеменің мазмұны.. 17

9 Іс-тәжірибе бойынша есептемені қорғау. 18

10 Іс-тәжірибе бойынша есеп беруді қорғаған кезде студенттерге ұсынылатын ұсыныстар 19

Әдебиеттер. 20

1 Мақсаты мен тапсырмалары

Оқулық іс-тәжірибенің мақсаттары мен тапсырмалары

Оқулық іс-тәжірибенің мақсаты – ұйымдық қызметтерде алғашқы машықтарды алу, технологиялық жабдықтармен жұмыс істей алу, іс-қағаздарды жазу мен толтыра алу. Профилінің сәйкесінше кәсіпорындарында өндірістік процестерді ұйымдастырушылықпен танысу.

Оқулық іс-тәжірибенің тапсырмалары:

- мамандығының ерекшеліктерін игеру;

- кәсіпорынның құрылымы мен ерекшеліктерін игеру.

Оқулық іс-тәжірибе екі бағыттан тұрады:

- ядролық реакторлар және энергетикалық қондырғылар;

- төмен температуралы техника және физика.

2 Іс-тәжірибені ұйымдастыру мен жетекшілік ету

5В072300 – Техникалық физика мамандығының профилі бойынша іс-тәжірибелік база ретінде университет студенттерге сәйкес келетін ұйымдармен оқулық, өндірістік және диплом алды іс-тәжірибелерді ұсынады, олармен іс-тәжірибені өтуге келісім шартқа отырып, күнтізбе мен бағдарламалы графиктерді бекітеді. Іс-тәжірибенің базасы ретінде келісілген шарттың бір данасы университеттің оқу-әдістемелік бөліміне беріледі.

Іс-тәжірибенің оқу-әдістемелік жетекшісі, оқу жоспарының орындалуы, іс-тәжірибе бағдарламалары және өту сапасының барлығы «Техникалық физика және жылуэнергетика» кафедрасымен орындалады.

Университеттің барлық іс-тәжірибенің түрімен (оқулық, өндірістік, диплом алды) ұйымдастыруда келісім шарт бойынша өзіндік жұмыстары болуы қажет.

Университет іс-тәжірибенің жетекшілері ретінде іс-тәжірибе базасын жақсы игерген профессорларды, доценттерді және жоғарғы дәрежелі оқытушыларды тағайындайды. Студенттерге іс-тәжірибелік бағдарламасына сәйкес келетін іс-тәжірибені өтуге ұйымдастыру жұмыстарымен қамтамасыз етеді. Студенттерді ұйымда бақылау, студенттердің іс-тәжірибеде болуы, мерзімінде өткізілуі мен мазмұны дұрыс болуын қадағалайды. Қажетті жағдайда студенттерді іс-тәжірибе кезінде медициналық тексеру жұмыстарын жүргізеді.

Университеттің іс-тәжірибе жетекшісі іс-тәжірибе басталарға дейін 1 жұма қалғанда қауіпсіздік техника іс-шараларын өткізіп, студент-іс-тәжірибілерді толық қажетті дайындықтан өткізеді. Қауіпсіздік техникасы журналына студенттердің қойылған қолы, нөмірленген, тіркелген және мөрмен басылған түрінде кафедрада сақталады. Студенттермен оқу жоспары мен іс-тәжірибе бағдарламасы бойынша кенес жүргізіледі. Іс-тәжірибеде студенттердің есептемесін қарастыру, олардың жұмыстарына пікір айтылады және кафедра менгерушісіне хаттамалы есептеме ескертулермен бірге өткізіліп, қарастырылып, студенттердің іс-тәжірибелік есептемесіне өзгертулер енгізіледі. Жұмысты қабылдау кезінде комиссия қатысады.

Іс-тәжірибе базасына сәйкес келетін мекеме орны екі жақ келісім шарты бойынша (университет – ұйым) студенттерге іс-тәжірибені ұйымдастырады. Студенттерге келісім шарт бағдарламасы бойынша іс-тәжірибенің өтетін орны беріледі. Студенттердің мамандығына сәйкес іс-тәжірибеден өту кезінде барлық жағдайлары жасалады. Университетпен іс-тәжірибелік күнтізбе графигі қарастырылады. Студент-практиканттарға бар әдебиеттермен, техникалық және басқа да документациялармен жұмыс істеуге мүмкіншілік береді. Курстық және дипломдық жобаны (жұмысты) жазуға әдебиеттерді іздестіруге көмек көрсетеді. Еңбек қорғау және техника қауіпсіздігі ережелерін міндетті түрде өткізеді, ал қажетті кездерде – қауіпсіз жұмыс істеу әдісін үйретеді. Студент-практиканттың ішкі жұмыс ережелеріне бағынуын қадағалайды, сонымен қатар жұмыстың басталуы мен аяқталуының уақытына. өндірістік қажеттілік жағдайларында студент-практикантты уақытша жұмысқа алып, еңбегі жалақымен төленеді.

Студенттің іс-тәжірибе жетекшісі күнделіктің толтырылуын, іс-тәжірибе есептемесін дайындауын және студент-практикантқа іс-тәжірибеден өтуі кезінде берілген бағдарламалар мен тапсырмаларды орындауы жайлы профессионалды сипаттама жазылады.

Студенттің іс-тәжірибеден өту кезіндегі міндеттері

Студент диплом алды іс-тәжірибеге дейін 1 ай бұрын медициналық тексерілуден өтуі, іс-тәжірибелік бағдарлама бойынша барлық тапсырмаларды аяқтауы, іс-тәжірибе күнделігін ашуы қажет; диплом алды іс-тәжірибенің өтетін ұйымының ішкі еңбек ережелерін сақтауға, еңбек қорғау, техника қауіпсіздігі және оқулық санитарияның ережелерін оқып игеріп, қатал сақтауға, кафедраның тапсырмалары бойынша диплом алды іс-тәжірибе базасына сәйкес инновациялық жұмыстарына үлес қосуы, ЖОО жетекшісіне өндіріс жетекшісінің барлық тапсырмаларды орындады деген қолымен диплом алды іс-тәжірибелік есептемені жазбалы түрде көрсетуі міндетті.

Студент диплом алды іс-тәжірибелік бағдарламаға сәйкес келмейтін жұмыстарды орындамауға құқысы бар; мамандығы бойынша профилі саласында бос орын бар жағдайда ақылы жұмысқа орналасуға болады.

Студенттің ішкі ережелерінің немесе еңбек дисциплиналарының бұзылуы кезінде өндіріс орны немесе университеттің іс-тәжірибе жетекшісі іс-тәжірибеден шығарып, деканатқа оның университетке жеткізіліп, ары қарай жұмыстарын қарастыруға жіберіледі.

Студентті жұмыстарын жүйелік бақылау университеттің және өндірістің іс-тәжірибе жетекшілеріне арттырылады.

Іс-тәжірибенің өндірістік жетекшісі студенттің күнделікті өндірістік тапсырмаларын орындалуын, іс-тәжірибе күнделігінің толтырылуын, еңбек дисциплинасының сақталуын қадағалайды. Іс-тәжірибенің университет жетекшісі жүйелі түрде іс-тәжірибе бағдарламаларының орындалуын, өндірістік тапсырманың жүргізілуін қадағалайды, студенттермен жүйелі түрде әнгімелеседі, консультация жүргізеді және еңбек дисциплинасының орындалуын қадағалайды.

Іс-тәжірибенің өндірістік жетекшісі іс-тәжірибенің аяқталуынан кейін студенттің жұмысына пікір жазады, онда студенттің алған машығы мен біліміне, жұмыста көрсеткен инициативасына баға береді.

Жағымды пікір алған жағдайда студент жұмысқа кіруге рұқсат алады.

4 Оқулық іс-тәжірибенің бағдарламасы

1 курстан соң ұзақтылығы 3 жұмаға созылатын оқулық іс-тәжірибе ұйымдастырылады.

Студент оқулық іс-тәжірибеде көсіпорынның ұйымдық құрылымын, өндірудің технологиялық процесін, жылулық, энергиялық және т.б. энергия түрлерінің берілуі мен таралуын тгеру қажет. Бақылау-өлшегіш аспаптармен жұмыс істеуді, өнімділік еңбегін арттыру мен өнімнің өзіндік бағасының төмендеуінің сапалығын арттыру іс-шараларын игеру, еңбек қорғау мен қоршаған ортаны қорғау іс-шараларын игеру. Студенттердің дәрістерден, экскурсиялардан және өндірістік жұмыстардан алынған ақпараттарын іс-тәжірибелік күнделікке енгізу керек.

Студенттің күнделікті күнделікке толтырылған ақпараттар негізінде есептеме жазылады. Есептеме кәсіпорынның тарихы мен құрылымын; барлық бөлімшелердің сипаттамаларын; кәсіпорынның ерекшеліктерін; студент-практиканттың істелінген жұмыс түрлері жайлы жазылуы қажет.

Жазылған материал анық, ашық және логикалық тұрғыда жазылуы тиіс. Есептемеде қажетінше иллюстрациялар келтірілуі мүмкін. Есептеме Шәкәрім атындағы Семем мемлекеттік университетінің «Мәтін документтерін рәсімдеудің жалпы ережелері» Стандартына сәйкес толтырылады. СТУ 042-РГКП-СГУ-6-2005.

Оқулық іс-тәжірибенің күнтізбелік жоспары 1 кестеде көрсетілген.

1 кесте – Оқулық іс-тәжірибенің күнтізбе жоспары

Іс-тәжірибеден өту барысында студенттер кәсіпорынды ұйымдастыру мен басқару, экономика, еңбекті қорғау, қоршаған ортаны қорғау және іс-тәжірибе бағдарламасының негізгі сұрақтары бойынша дәрістерді тыңдау керек. Кәсіпорында өткізілген теориялық білімдер кәсіпорын процесстерінен алынған технологиялық және басқа да материалдық арнайы дисциплиналарды қайталамай толықтыру керек. Лекторлар ретінде кәсіпорынның жетекші мамандарын шақыру керек.

Студенттерді кәсіпорынның ұйымдық-технологиялық және энергетикалық құрылымымен таныстыру үшін іс-тәжірибеден өту барысында студенттерге іс-тәжірибенің өту графигінде қарастырылмаған цехтар мен бөлімдерге экскурсия ұйымдастырылады.

Студенттер тобына дәріс және әңгімелесу түріндегі теориялық сабақтар екі аптада бір рет өткізіледі.

Жоғарғыдәрежелі мамандарды дайындау үшін студенттердің іс-тәжірибе базасы ен қажетті басты бөлігі болып саналады және іс-тәжірибе базалары келесідей критерилер бойынша таңдалынады:

- 5В072300-01 «Төменгі температурада техника мен физика» - жасанды суытуды қолданудағы азық түлік өнімдерін өңдеудің кәсіпорыны, олар ЖШС «Семейторгтехника», ЖШС «Семей еткомбинаты», ЖШС «Семейлік бройлерлі құс фабрикасы» және т.б.

- 5В072300-02 «Ядролық реакторлар және энергетикалық қондырғылар» - ядролы және атомды саладағы өндірістер, олар Қазақстан Республикасының «Ұлттық ядролық орталығы» РМК, ҚР ҰЯО РМК «Ядролық энергетика институтының» ЕМК, Радияциялық медицина және экологиясының ҒЗИ және т.б.

1 Қазақстан Республикасының «Ұлттық ядролық орталығы» РМК

Қазақстан Республикасының Ұлттық ядролық орталығы (ҚР ҰЯО) қызметі Министрлік кабинетінде 1993 жылғы 21 қаңтардың №55 қаулысымен белгілі тапсырмаларды орындау мақсатында салынды:

- Қазақстан территориясында ядролық қарудың зардаптарын жою;

- Қазақстанда атом энергетикасын дамытудағы ғылыми-техникалық, технологиялық және кадрлық базаны құру;

- бұрынғы Семей зерттеу полигонының әскери-өндірістік кешені және оны Қазақстан Республикасының қызығушылығында ғылыми-техникалық потенциалда қолдану;

- әлемдегі жұмыс істеулі полигондарда ядролық қарудың сынағына бақылау жүргізу.

Президенттің жарлығы бойынша Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинеті дамуда бірнеше қаулылар қабылдады, онымен ҰЯО ұйымдық құрылымы анықталды және оның қарамағына енген институттардың зерттеу бағыттары айқындалды. ҚР ҰЯО құрамына Курчатов қаласындағы геофизикалық зерттеу Институты және «Байкал» мекемесі, Алатау аумағында орналасқан ядролық физика Институты (Алматы маңында), Қазақ мемлекеттік жарылу жұмыстарының ғылыми-өндірістік орталығы (Алматы қ.).

1.1 Атом энергиясының Институты (АЭИ)

1992 жылы РФ «Луч» атом энергиясы Министрлігінің ғылыми-өндірістік экспедиция базасымен біріге отырып құрылды.

Қызметтердің негізіг бағыттары – Қазақстан Республикасының атом энергиясын дамытуы бағдарламасында ғылыми-зерттеулі және тәжірибелі-құрылымдық жұмыстар, нақты аумақтарда атомдық станцияларын құрудағы техникалық-экономикалық негіздемелерін, атомдық және термоядролық энергетиканың қауіпсізідігі, космостық ядролық энергетика қондырғылары, қатты денелердің радияциялық физикасы және реакторлық материалтану жолдарын дамыту.

1.2 Радияциялық қауіпсіздік және экология Институты (РҚжЭИ)

1992 жылы 52605 әскери бөлімшесінің ғылыми-зерттеу және ҚР ҰЯО радияэкологиялық бөлімшенің базасында құрылды.

Қызметтердің негізіг бағыттары – Қазақстан Респубилкасының ядролық зерттеу сынақтары өткен немесе радияциялық-қауіпті нысандарды, радияциялық-жұтылған территорияның топырағын құнарландыру, қоршаған ортадағы нысандардың радияциямен әсерлескен медикалық-биологиялық аспектілер аумақтарының радияэкологиялық және радияциялық маниторинг.

1.3 Геофизикалық зертте Институты (ГЗИ)

1993 жылы «Боровое» Геофизикалық обсерватория және ҚР жер қойнауының геологиясы мен қорғау 35 Министрлік Геофизикалық партия базасында құрылды. 1994 жылдан бастап Боровое обсерваториясы, Қаскелен, Мақанчы, Ақтобе мен Курчатов сейсмикалық станциясының құрылымдық қосылысы болды.

Қызметтердің негізіг бағыттары –ядролық зерттеулерді бақылау, геологиялық-геофизикалық сәулеленудің зардаптары, ядролық сынақтар өткізілген мекенде геологиялық жағдайына мониторинг, атом энергетикасы нысанының салыну жерінің тандалуы, инженерлік-геологиялық және гидрогеологиялық зерттеулер, табиғи және техногенді сейсмикалық тіркеулер, геологиялық барлау.

1.4 Ядролық физика институты (ЯФИ)

1957 жылы Қазақстан Республикасының ғылым Академиясының құрамымен құрылды. 1993 жылы ҚР ҰЯО құрамына енді. Алатау аумағында (Алматы) орналасқан. Орталықтың құрылған кезінде. Институт 17 ғылыми зертханалар мен Батыс Қазақстан облысында филиалы бар.

Қызметтердің негізіг бағыттары – қатты дене мен радияциялық материалтанудың ядролық физика аумағында, ядролық-физикалық әдістердің зерттеулерінің дамуын, радияэкология, жоғарғы жәрежелі мамандарды даярлау мақсатында фундаментальді зерттеулерді жүргізеді.

1.5 «Байкал» мекемесі

«Байкал» мекемесі бұрыңғы КСРО жалпы машина жасау Министрлігінің және Курчатов қаласында орналасқан ҚР ҰЯО институтардың инженерлік бөлімшелерінің базасында құрылды.

Қызметтердің негізіг бағыттары – қолданбалы ғылыми зерттеулер, инженерлік-технологиялық жұмыстар.

1.6 Қопарғыш жұмыстарының Қазақ мемлекеттік ғылыми-өндірістік орталығы

ҚР Министрлік Кабинетінің 1993 жылғы 7 маусымында №464 қаулысымен «Қопарғыш жұмыстарының Қазақ мемлекеттік ғылыми-өндірістік орталығы» құрылды. ҚР Үкіметінің 19.08.2002 жылғы №807 қаулысымен ҚЖҚМО-ғы ҚР «Ұлттық ядролық орталық» РМК құрамына енді.

Қызметтердің негізіг бағыттары – қопарғыш материалдарды өндіру, арнайыландырылған жабдықтарды шығару, қопарғыш жұмыстардың аспаптары мен әдістерді механизациялау, қопарғыш жұмыстарды ойластыру аумағындағы жобалық және технологиялық іс-қағаздарды сараптау, өндірістік қопарғыш заттарды зерттеу мен қолдану, өндірістік қопарғыш материалдардың дамуы, қарапайым аммиакты-селитерлік қопарғыш заттарды ойластыру және енгізу (тұтыну орнында оларды шығаруымен), технологиялық комплекстер, қопарғыш жұмыстарды механизациялаудағы көліктер мен жабдықтарды дамыту.

Ұлттық ядролық орталық құрылымды ҚР энергетика Министрі мен минералды ресурстар құрамына кіреді.

2. Радияциялық медицина және экология ғылыми-зерттеу институты

Радияциялық медицина және экология ҒЗИ негізгі ғылыми бағыттары:

- қоршаған ортаға, адамзат пен жануарларға радияциялық және басқа да технологиялық факторлардың әсер етін зерттеу;

- сыртқы ортадағы нысандарда радияцияның қалып қалу құрамы және эмпирикалық модельдің эффективті дозамен сәулеленуі мен радияциялық жағдайларды жою;

- Семей ядролық полигонда ядролық сынақтардан зардап шеккен адамдарға Мемлекеттік медициналық тіркеу орнын құру және енгізу;

- Семей ядролық полигонынын ядолық сынақтарынан және басқа да техногенді сәулелену көздерінен зардап шеккендерге тексерілу, емделу және реабилитациялау жұмыстарын жүргізу;

- радияциялық әсерлесуден және қоршаған ортаның радияцялық емес факторларынан задап шеккедерге тексерілу, емделу және реабилитациялау;

- радияциялық факторларлармен ауруға ұшыраған адамдардың эксперттік-консультативті жұмыспен бағалау; зардап шеккен адамдарға профилактикалық жұмыстарды өткізу, салауатты өмір салтын айқындау;

- жыл сайынғы медициналық тексеруді өткізу: ұшқыш, скринингті тұрғындарды тексеру, иондаушы сәулеленуден және басқа да көлемді техногендісәулелену көзінен зардап шеккендерге көмек көрсету, сонымен қатар бақылау аудандарын;

- ядролық полигонға жататын Семей ауданын радияциялық-гигиеналық мониторинг;

- ядролық полигондардан зардап шеккендерді азйтудың орташа- және ұзақжедел бағдарламалары.

3. АҚ «Үлбілі Металлургиялық Зауыты»

АҚ «ҮМЗ» - ҚР ядролық материалдарды және сирек кездесетін түсті металдарды экспортқа шығарудың «Ұлттық Атомдық «Қазатомпром» Компаниясы» АҚ құрамына кретін акционерлік қоғам.

Қазіргі кезде уран, берилий және танталды өнімдерді өндеудің үлкен өндірістерінің бірі болып саналады.

Негізгі өндірістік қуаттылыққа мыналар кіреді:

- атомдық өндіріске ядролық отынды өндіру;

- берилийлі өнімдерінің барлық түрлерін өндіру, олар металды бериллий, мыс негізіндегі берилий қоспасы, алюминий және никель, берилий оксиді;

- танталды және ниобилі өнімдерді өндіру;

- плавты қышқылды өндіру.

4. ЖШС «Семейторгтехника»

Кәсіпорын 1957 жылы 11 қазанда құрылды, ал коммерциялық болып 1992 жылы 30 желтоқсан күні тіркелді, негізі қызметтері: жөндеу, монтаж, тоңазытқышты, сауда-технологиялық жабдықтарды жөндеу, стандартты емес жабдықтарды жасау.

Алматы қаласының «Қазпроторг» институтының жобасы ретінде тоңазытқыштарды, сауда-технологиялық жабдықтарды жөндеу және күту мақсатына 1982 жылы базасы құрылды, басты құрылыстары болып: жалпы ауданы 1806,8 ш.м. құрайтын өндірістік, әкімшілік-тұрмыстық корпус, 562,8 ш.м. ауданды материалды қойма, 241,3 ш.м. ауданды гараж, 170 ш.м. ауданды қойма және т.б. Құрамында 10 автокөлігі бар. Жылыту, сумен қамтамасыз ету, орталандырылған канализация келісім бойынша жүзеге асырылады. Техникалық шартарға сәйкес энергия қамтамасыз етудің максималды электр нергия қуаттылығы 150 кВт.

Кәсіпорын кез келген қиыншылықты тоңазытқыш жұмыстарын жөндеуге арналған арнайы цех бар, ол арнайыландырылған жабдықтармен жабдықтандырылған.

Болашаққа қойылған даму жоспары: саудада саудалық тоңазытқыш техникасын орналастыру, ауылшаруашылық өнімдерін қайта өндеу, өндіру сферасы.

Есептемені толтыру

Оқулық іс-тәжірибе бойынша есептеме Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің «Мәтін документтерін рәсімдеудің жалпы ережелері» СТУ 042-РГКП-СГУ-6-2005 Стандартының талаптарына сәйкес орындалады. Іс-тәжірибе бойынша есептеменің барлық мәтіндік құжаттары А4 форматты қағазда толтырылу керек. Бекітілу беттердің түсіп қалуы немесе жыртылып қалмайтындай берік және сенімді болу керек. Мәтін компьютерде бір жарым немесе бір жоларалық интервал арқылы Times New Roman шрифтімен терілуі керек. Шрифтің түсі қара, әріптердің, сандардың және басқа да белгілердің биіктігі – 1,8 мм-дан (кегль 14) кем болмау керек. Белгілі бір терминдарды, формулаларды ерекшелеп көрсету үшін түрлі гарнитура шрифтарын пайдалана отырып, компьютерлік мүмкіншіліктерді қолдануға рұқсат етіледі. Беттің барлық жақтары бойынша қағаз шетінен бос орын қалдырып кетеді. Оның өлшемдері: сол жағынан – 30 мм; оң жағынан – 10 мм; жоғарғы жағынан – 20 мм; төменгі жағынан – 20 мм.

Беттердің нөмірленуі сырғымалы болу керек. Нөмір араб сандарымен беттің ортасында немесе төменгі жағында жазылады. Барлық суреттер, кестелер, формулалар нөмірленеді. Суреттердің, кестелердің немесе форму-лалардың нөмірленуі барлық мәтін бойынша сырғымалы түрде, мысалы «7 кесте» немесе бөлімдер бойынша, мысалы «2.5 сурет», ол 2 бөлімдегі 5 сурет дегенді білдіреді, жазылады. Формула нөмірлері оның оң жағында жақшаның ішінде жазылады. Суреттің атауы суреттің астында ортасында жазылады. Кестенің атауы кестенің үстіңгі жағында сол жағында орналасады. Барлық атаулар сәйкес объектіден ажырамай жазылу керек. Әрбір суретке, кестеге және қосымшаға жақшаның ішінде қысқаша сілтеме көрсетілуі керек, мысалы, (3.4 сурет). «Пайдаланылған әдебиеттер тізімі» бөлімінде тек қана мәтінді жазған кезде пайдаланылған көздер ғана орналасу керек. Егер тізімде тек официальді басылымдар ғана болатын болса, оның атауы «Әдебиеттер тізімі» деп қана беріледі. Әдебиеттер немесе басқа да көздерден алынған материалдар мәтінде тізім бойынша нөмірі көрсетілген сілтеме болу керек. Нөмір, интервал немесе нөмірлер тізімі квадратты жақшамен жазылады, мысалы [1], [3 – 5, 6, 13]. Қажет болған жағдайда беттің нөмірі немесе көздегі пункттің нөмірі көрсетіледі, мысалы [3, 157 бет], [4, 1.8 п.]. Тізімдегі көздер не алфавитті ретте, немесе мәтіндегі сілтеменің пайда болу реті бойынша орналастырылады. Қосымшалар әріптермен көрсетіледі, мысалы «Қосымша 1».

Есептемеге қосымша қосылады:

- іс-тәжірибе күнделігі;

- іс-тәжірибе базасының жетекшісінен студенттің жұмысы туралы пікір.

Мазмұнын жасау. МАЗМҰНЫ тақырыбы жолдың ортасында үлкен әріппен жазылады.

Мазмұны кіріспе, барлық тараулар, параграфтар, пунктердің атауы, қорытынды, қолданылған дереккөздер тізімі және жұмыстың осы элементтері басталатын бет нөмірлері көрсетілген қосымшалар атауларынан тұрады.

Мазмұнға кірген атаулар бас әріптен басталып кіші әріппен жазылады.

Тақырыпты жасау. Бөлім тақырыптары соңында нүктесі жазылмай жолдың ортасында қойылады және бас (үлкен) әріппен ( МАЗМҰНЫ, КІРІСПЕ және т.б.) асты сызылмай жазылады. Бөлім атауларын қалың қаріппен белгілейді.

Тақырып пен мәтін арасындағы арақашықтық тура 7-10 мм (12 пт) болуы керек.

Тарауларды нөмірлейді, және өз кезегінде одан да кіші тарауларға бөлінетін параграфтарға бөлінуі мүмкін.

Параграф нөмірі нүктемен бөлінген тарау және тараудағы параграф нөмірлерінен тұрады. Соңында нүкте қойылмайды. Аналогиялық түрде параграфтағы пунктілер де нөмірленеді (мысалы: 2.4.2 Қорытынды талдауы).

Параграф, тармақтар және тармақшалардың тақырыптарын азат жолдың бос жерінен үлкен әріппен асты сызылмай соңына нүкте қоймай жазу керек. Егер тақырып екі сөйлемнен тұрса, онда оны нүктемен бөледі. Тақырыпта және тақырыпшада сөз тасымалы рұқсат етілмейді. Егер тақырып екі дербес сөйлемнен тұрса, онда олардың арасына нүкте қойылады, ал соңында қойылмайды. Егер мұндай тақырып бір жолға сыймаса, онда оны жолдың ортасына нүкте сөйлемді аяқтамайтындай етіп түсетіндей етіп бөледі. Тақырыптар мен тақырыпшаларды сызбау қажет және басқа түспен белгілемеу керек. Бұл келесі мәтінді орналастыру арқылы тақырыпты (тақырыпшаны) беттің төменгі бөлігіне қалдыруға болмайды.

Мәтіндік құжаттың әрбір тарауын жаңа беттен бастау ұсынылады.

Тасымалдау ережесі. Мағынасынбұрмалайтын үндеспейтін тасымалдарда жүргізілмейді.

Үлкен әріппен (ГОСТ), үлкен жеке кіші әріптермен (КЗоТ) және сандармен (ФА 1000) жазылатын қысқартылған сөздерді тасымалдауға болмайды.

Сандар тасымалмен бөлінбеу керек (1985-1990 тиремен қосылғандарды қоспағанда). Әр жолда сандардың және олардың атауының (250 кг), нөмір және параграф белгісінің және оларға қатысты сандардың (№25) орналасуы рұқсат етілмейді. Қысқартылған мәндер тасымалданған кезде бөлінбейді. (яғни т.б.)

Тасымал кезінде аты-жөнінің бірінші әріптері тегінен және аты-жөнінің бірінші әріптері бір-бірінен ажырамау керек (А.А. Иванов).

Санақты жасау. Әрбір санақ алдына дефис немесе қажет болса, санақ бірінен мәтіннің сілтемесіне кіші әріптер (ё, з, й, о, ч, ь, ы, ъ бөлек) қою керек.

Санақты әрі қарай талдап тексеру үшін өзінен кейін жақша қойылатын араб сандарын қолдану керек.

а) ___________

б) ___________

1) _____

2) _____

в) ___________

Кестелерді жасау. Кестелер мәтін бойынша дәйекті ресімделеді. Мәтіннің барлық кестелер сілтеме болуы тиіс. Кесте алғаш рет аталған, онда мәтіннен кейін немесе келесі бетте тікелейорналастырылуы тиіс. Кестенің мәтін бастап бос сызықпен жоғарыдан және төменнен секіреді. Ол қағаз құжаттың ұзақ жағының бойымен кестені қоюға рұқсат етіледі. Барлық кестелер нөмірленеді. Нөмірлеу - бөлімі арқылы немесе ішінде. Соңғы жағдайда, кестенің саны мерзімге (мысалы, кесте 1.2) арқылы бөлінген бөлімінде ішінде бөлім нөмірі мен сериялық нөмірі, тұрады. «кесте» сөзі кестенің үстінде сол жағында орналасқан. Шегініс жоқ жолдың ортасында үстел позициясы. Әрбір кестеге міндетті түрде сілтеме мәтіні. Кестеге сілтеме кезде «жазылуы тиіс... Кесте 3» сәйкес. Аты соңында нүкте тағайындалған жоқ. Мысал:

3 кесте

Рефлексия және жарық толқынының беру коэффициенттері

Кестеге жоғары және төмен 12 пт үзіліс қалдырады. кесте әрқашан беттің беткі орталығы болуы тиіс. Line бір аралығы.

Құрылғыны жылжытқан кезде Келесі бет атауына үстел тек бірінші бөлігінде орналасқан, төменгі көлденең сызық, ал үстел бірінші бөлігін анықтау, жүргізілген жоқ. (: Кестенің жалғасы 1 мысалы) кестенің үстіңгі жағында сөз «жалғасы» және кестелер саны көрсетеді жазу солдан.

Олар атағына ұсыныс жасауға болса, кіші хатпен, немесе олар тәуелсіз мәні болса капиталдандырылған - кестеде баған тақырыптары және жолдар сингулярлық түрде бас әріппен, және баған тақырыптары жазылады. Жолдар мен бағандардың тауар позициясының субпозицияларға және кіші субпозицияларға соңында нүкте жасамайды. Акцияларды тақырыптары және диагональды сызықтар жол берілмейді жағы бағандар тақырыпшалар.

Кесте бағандары көпшілігі (мысалы, миллиметр жылы, вольт) сол физикалық бөлімшелерінде қайраткерлері көрсетілген, бірақ физикалық шамалардың басқа бөлімшелері көрсетілген көрсеткіштермен графиктер бар, содан кейін үстел жоғарғы оның басым қайраткері және символы аты жазбаша тиіс болса физикалық саны, мысалы, «миллиметрге өлшемдері», «Вольт» және басқа да график көрсеткіштердің аңдатпа атауы және (немесе) өзге де физикалық бірліктердің сыныптауын жетек.

Диаметрі, H - - биіктігі, L - ұзындығы олар мәтінінде түсіндіріледі немесе осындай D сияқты иллюстрациялар, көрсетілген, егер мәтін тақырыптары және тақырыпшалар Earl жекелеген ұғымдарды азайту үшін, әріптік белгісі ауыстырыңыз.

Сол хат белгісімен Performance индекстерінің өсу тәртібімен кезекпен топталады.

Шектеу сөз «көп», т.б., «кем емес», «кем», «кем дегенде» Олар бүкіл жол немесе баған тиесілі, егер олар оның физикалық бөлімшелерінің жіктеуден кейін тиісті қайраткері атымен кестенің бір жолдағы немесе бағандағы орналастырылуға тиіс.

Кестелер бағандардың сандық мәндері физикалық шамалардың әртүрлі бөлімшелерінде білдірді болса, олардың белгілер әр бағанның тармақшасында атауын көрсету.

Баған тақырыбындағы аталған белгілер мәтін немесе графикалық материал құжатта түсіндіріледі тиіс.

Сандарды жасау. Тіркеу сандар. нөмірін бір кеңістікте (25 000 тонна) олардың байланысты таңбалар мен атаулары туралы белгі қойылады. нотации хаттармен нөмірлері (Total, 15С) ұрыстан емес. Сандар мен әріптер аралығын (1.3.14a) ие жоқ, нүктелермен бөлінген.

Оң солға, 5-таңбалы бастап (35 786, 52 632, 8 201 793) бастап топтардың (үш сан) бөлінеді Numbers кеңістіктер.

Жарлықтарым бренд машиналар мен механизмдер, саны (мысалы, ГОСТ 16598-70) үшін сандарды бұзып емес.

Үлкен сандарды анықтау үшін (мың, миллиондаған, миллиардтаған) санының немесе штатының қысқаруына тіркесімін пайдаланылады (20 миллион, 12 млрд, 35 мың.). Бұл сондай-ақ т.б. физикалық бірлік тағайындау, валюта, ірі сандар комбинациясы қолданылады (20 млн км, 200 млрд кВтс).

қысқарту млн, млрд, нүктелік көтерді емес. нүкте бір мың төмендету қойылады (мың.).

Бөлшек санынан кейін Зат оның бөлшек бөлігі сәйкес келеді және роде орналастырылады. Атау бірлік. сағ. (мысалы: 0,56 л, 104 тонна).

Бүтін тарапынан фракциялары ұрыстан емес.

Нүкте және сызықша, бірінші санының алдынан ақтау және екінші бірлестігінің бұрын белгісін ауыстыру «÷» (мысалы: 5... 10 м, 5-тен 10 м дейін ұзындығы 5-10 м м (5 ÷ 10) ауыстырылады).

(: Биіктігі (20 ÷ 30) мың М. Мысалы). Əріптік-сандық санымен, мақсаттағы мың төменгі шегі, оның ішінде өткізіп рұқсат етіледі миллион, миллиард.

Төмендегі іс жалғауларын пайдаланып реттік сандарды жазған кезде:

а) бір хат, дауыссыз алдында сан, егер соңғы әрпі: 5 (бесінші, бесінші), 5-ші (бесінші); 5; 5; 5-ның.

б) екі хат, келіспеген алдында сан, егер соңғы әрпі: 5 (бесінші); 5; 5-миль.

Әдетте істі қоспай араб цифрларымен белгіленеді патенттелмеген сөз (және т.б., басшысы болып табылады) кезде, көлемі нөмірлерін, тарауларын, беттерді, суреттер, кестелер, бағдарламаларды және т.б. ұштары (мысалы, оларды бұрын:

6, бірақ 5-тарауда, бірақ 5-тарауында 6 көлемі).

Жалғауларын теріп қоспай Рим сандарын жазады:

а) және т.б. конгрестер, конференциялар, конгрестер, санын (XXVI Конгресс);

б) ғасырлар белгілеу (XX ғасыр);

с) халықаралық бірлестіктер (III Халықаралық) саны;

Жылдың г) белгілеу төрттен (III-IV тоқсан);

е) бөлшектер немесе кітап бөлімдер, т.б.

сандар мен пайыздық қиын сөздерді пайдалана отырып, ғылыми және іскерлік әдебиет, цифрлық нысанда т.б. дефис және іс жалғаулары тер, тер, тер, сан сын нысанын қабылдаған (10% ерітінді). Ол бір және екі-хат сыйымдылығы жабу (және т.б. 15% ерітінді, 20% ерітінді) қалыптастыру үшін пайдалануға болады.

Формулалар мен физикалық элементтері жасау. Қаріпке, келісімнің әдісі (сол жақ шеттен абзацына қалды шетіне қызыл сызық) арқылы, индекстер қолдану туралы, т.б.: математикалық формулалар жиынтығы бүкіл мәтін бойынша біркелкі болуы тиіс

Формулалар мен теңдеулер жеке жолда мәтіннің бөлінуі керек. Жоғары және төмен әрбір формула немесе теңдеу «бос» желісі жалғыз қалдыру керек. «-» Формуласы немесе теңдеу бір жолға сыймаса болмаса, содан кейін оның теңдік белгісімен «=», немесе қашан плюс «+» минус кейін аудару, келесі жолда жалғастыру көбейту «,» келесі жолдың басында белгісі қайталанады.

формулалар алыс оң жолда кем жақшада араб сандарымен жұмыс бүкіл ішінде нөмірленуі тиіс. Формулалардың нөмірлеу бөлімінде шеңберінде рұқсат етіледі. Бұл жағдайда, формула бөлімнің нөмірінен және нүктелермен бөлінген формулалардың реттік нөмірінен саны болып табылады.

Мысалы:

(1.1)

Формулалар өлшемдері төмендегідей пайдаланып формула редакторында терілуі тиіс:

Қалыпты: 14

Үлкен индексі: 9

Шағын индексі: 7

Жабу символы: 30

Шағын символы: 14

Шараның физикалық шамалар мен бірліктер қысқартулар олар (15 кг, 22 Дж) жататын белгілер мен сандарды жеркеніш тиіс.

Символдар мен коэффициенттерін түсіндіру үшін қажетті болса, онда олар формулада болып табылатын сол ретпен дереу төменде формула бойынша беріледі. Түсіндіру бірінші желісі сөздер «онда» одан кейін қос нүктесіз басталуы тиіс.

Мысал:

, (1)

мұндағы U - тізбектегі кернеу, C;

R - тізбектің кедергісі, Ом.

() [] {}: - үшінші шаршы, - подтяжки формулалар бірінші кезекте пайдаланылатын жақшалар, екінші болып табылады. (+ 3: 1) Олар формула элементтері жеркеніш емес. Индексі кронштейні үшін болуы тиіс болса, онда ол кронштейн орналастыру жоқ терілген, ал (мысалы: (а + в) 2) индексі үшін кейінге шегерілді шығару.

Қиғаш крест (х) көбейту белгісі ретінде пайдаланылады

а) мөлшерін көрсете кезде: аралық жоқ алаңы 4,5x3 м ();

б) көлденең өнімді жазу үшін: Jingle бар х с ();

в) көбейту белгісімен бір жолынан басқа формула беру болса.

Мысалдарды жасау. Мәтіндегі барлық көрсеткіштер сілтемені берілуі керек. Цифрлар олар бірінші рет көрсетілген онда мәтіннен кейін немесе келесі бетте тікелей орналастырылуы тиіс. Цифрлар араб цифрларымен нөмірленеді, және нөмірлеу дәйекті, бірақ нөмірленген және бөлімінде (тарау) ішінде болуы мүмкін. Соңғы жағдайда, бұл көрсеткіш бөлімнің нөмірінен және кезең (мысалы, сурет 1.1) арқылы бөлінген мысалдарының сериялық нөмірі, саны.

Суреттегі астында Caption жолдың ортасында орналасқан. сөз «деген сандар» толық жазылған. Бұл жағдайда, қолы осы сияқты көрінуі тиіс: компанияның Сурет 2. құрылымы

аты соңында нүкте тағайындалған жоқ.

Иллюстрацияға сілтеме кезде бөлімнің шегінде нөмірлеу кезінде «, суретте 1.2 сәйкес...» толассыз нөмірлеу кезінде «суретте 2-тармағына сәйкес...» және жазбаша болуы тиіс.

Оформление сноски. Если необходимо пояснить отдельные данные, приведенные в документе, то эти данные следует обозначать надстрочными знаками сноски.

Сноски в тексте располагают с абзацного отступа в конце страницы, на которой они обозначены, и отделяют от текста короткой тонкой горизонтальной линией с левой стороны.

Знак сноски ставят непосредственно после того слова, числа, символа, предложения, к которому дается пояснение, и перед текстом пояснения.

Знак сноски выполняют арабскими цифрами со скобкой и помещают на уровне верхнего обреза шрифта.

Пример: «... печатающее устройство ¹⁾...». Нумерация сносок отдельная для каждой страницы.

Допускается вместо цифр выполнять сноски звездочками: *. Применять более четырех звездочек не рекомендуется.

Сілтеме жасау. Сіз құжаттағы кейбір ақпаратты нақтылау қажет болса, деректер белгілері жолүсті сілтемеде таңбаланған болуы тиіс.

Олар белгіленген және сол жағында қысқа көлденең сызық жіңішке мәтінінде бөлініп, онда беттің төменгі ойығы бар мәтін Сілтемелер.

Ескерту мәтініне түсіндіру және түсіндіру болып табылады сөздер, сандар, символдар, ұсыныстар, кейін бірден қойды.

Ескерту қоя көмегімен араб сандарын орындайтын және қаріптің жоғарғы шетіне орналастырылған.

Мысал: «... басып шығару аппараты 1)...». Əрбір беті үшін сілтемелер нөмірлеу.

*: Орнына сілтеме Жұлдызша орындауға рұқсат сандар. Астам төрт жұлдыз пайдаланыңыз ұсынылмайды.

Сілтеме жасау. Әдебиеттер пайдаланыңыз:

- Қашан сілтеме;

- Қашан қарыз ережелер, формулалар, кестелер, иллюстрациялар;

- Толық сұрақ көрсетілген басқа да басылымдар, қажет болса, сілтемелер;

- Жарияланған жұмыстарды мәтін талдау.

Кірістірілген және descenders: библиографиялық әдебиеттер екі түрі бар.

Кірістірілген сілтемелер байланыстыру мәтіннен кейін желісі тікелей орналастырылады. Әдебиеттер тізімінде санымен шаршы жақшаның, мысалы, [31]. Бірқатар нақты авторлық жұмыстар сілтемелер [12-17, 19] түрінде, мысалы, берілуі мүмкін.

Сілтеме кезде, сондай-ақ жағдайларда жақшада талап нұсқаулар нақты бет көзі [12 қосымша бетін көрсетеді. C. 7]. Мысал:

Бөлшектермен жақын ядросы ауысады кезде, ол кулоновского отталкивания күшіне әрекет [14, С. 51].

Мәтін негізгі бағыттары бойынша, беттің төменгі жағында орналастырылған Сілтемелер сілтемелер құжатта ретімен нөмірленеді.

Сілтемелер тізімін жасау. Сілтемелер «пайдаланылатын көздер тізімі.» Деп аталады тиіс

Source егжей қамтуы тиіс: аты, автордың жөні, көзінің атауын, жауапкершілік, жарияланған орны, баспагер, жарияланған жылы, беттер санын.

Авторлардың аты-жөндері атау жағдайда көрсетеді. Жариялау орны атауы атау жағдайда толық көлемде ойнату тиіс, екі қаланың қысқартылған атауы рұқсат: Мәскеу (Мәскеу қаласы), Санкт-Петербург (Санкт-Петербург).

Мақала тегі және автордың жөні, атауы, журнал атауы, басылып шыққан жылы, мәселе, бет нөмірі үшін.

Тіркеу библиография арналған мемлекеттік стандарты емес, бірақ қарапайым тәжірибе бар. Ең жиі алфавиттік келісім немесе құжаттар түрлерінің орналасу көздерi пайдаланылатын. Сипаттамасы (авторлары немесе атақтары) библиографиялық қатаң әліпбиіне атағын сақтап көздері құралдарын алфавиттік ұйымдастыру.Құжаттардың түрлері бойынша орналасуында материал әдебиеттер тізімінде алдымен баспа типі бойынша орналасады: кітаптың, мақаланың, ресми құжаттардың, стандарттардың және т.б., ал бөлім ішінде – алфавит бойынша (автор немесе атауы).

Бұл жағдайда дереккөздердің орналасуы келесі түрде болуы мүмкін:

- нормативтік актілер;

- кітаптар;

- баспалы мерзімді баспасөз;

- жергілікті қолжетімді электронды тасымалдаушылардағы дереккөздер;

- алыстағы қолжетімді электронды тасымалдаушылардағы дереккөздер (яғни, индернет-көздер).

Әрбір бөлімде ең алдымен орыс тіліндегі дереккөздер, одан кейін шет тілінде (әліпп елі қатарда) жазылады.

Нормативтік актілер келесі түрде орналасады:

- ҚР бекітілген халықаралық актілер, әрі алдымен БҰҰ құжаттары барады;

- ҚР конституциясы;

- кодекстер;

- федеральдық заңдар;

- ҚР Президентінің жарлықтары;

- ҚР Үкіметінің қаулылары;

- жеке министрліктердің және мекемелерлің бұйрықтары, хаттары және әр түрлі нұсқаулар;

Заңдар әліппе әріптері бойынша емес, қабылданған күні (ҚР Президентінің қолымен) бойынша орналасады - алда одан да ескі.

Электронды ресурстар ретінде Интернеттен, CD, дискеталардан және т.б. алынған мәліметтерді жатқызуға болады. Осы текті барлық мәліметтер жарияланған болып саналады.

Дереккөздерді дайындау үлгілері:

Анықтамалық басылымдар

1.Большая Российскаяэнциклопедия. В 30 т. Т. 4. Большой Кавказ – Великий канал / отв. ред. С.Л. Кравец. – М.: Науч. изд-во «Большая Российская энциклопедия», 2006. – 751 с.

2. Сборникматериаловоткрытой научно-практической конференции «Современные проблемы менеджмента» / ТюмГАСУ. – Тюмень: Печатник, 2005. – 395 с.

Бір автор

1 Крысько В.Г. Социальная психология: учебник / В.Г. Крысько // 2-е изд. – СПб.: Питер, 2007. – 432 с.

Екі немесе одан да көп авторлар

1 Никитина Е.С. Семиотика. Курс лекций: учеб. пособие / Е.С. Никитина, Н.Н. Алексеева. – М.: Академический проект; Трикста, 2006. – 528 с.

Мерзімді түрде жарияланатын мақала

1 Егорова П.Д., Минтусов И.Л. Портрет делового человека // Проблемы теории и практики управления. — 1992. — № 6. — С. 3—17.

Энциклопедия және сөздіктен алынған мақала

1 Бирюков Б.В. Моделирование // БСЭ. — 3-е изд. — М., 1974. — Т. 16. — С. 393 —395.

Газет

Оқытушы газеті: тәуелсіз педагогикалық баспа - М., 1924 - Күнделікті шығады.

Internet -ресурс тары

1 Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі. Ресми сайт - URL: http://www.edu.gov.kz/.