Астрономиялық координата жүйелері. салынуы

Нүктенің астрономиялық координатасы тікелей аспан денесін бақылау нәтижелерінен алынады. Астрономиялық координаталар жүйесінде нүктенің орны Жердің айналу осіне байланысты анықталады.

Астрономиялық ендік – экватордан нүктеге дейінгі астрономиялық меридианның доғасы немесе нүкте арқылы экватор жазықтығынан астрономиялық меридиан жазықтығы арасындағы бұрыш.

Нүктенің Астрономиялық бойлығы – Ол астрономиялық гринвич меридианы мен астрономиялық меридиан арасындағы екіқырлы бұрыш немесе бұл меридиандар арасындағы экватор доғасы.

Бағыттаудың астрономиялық азимуты – нүктенің солтүстігінен сағат тілі бойымен бағдарлағыш сызыққа дейінгі екіқырлы бұрыш.

Астрономиялық және геодезиялық координаталар арасындағы байланыс нүктедегі отвес ауытқуынан анықталады:

bм = fм - xм

Lм = lм - hмsecfм

Aм = aмк + (Lм - lм)sinfм

Нүктенің ауырлық сызығына перпендикуляр жазықтық астрономиялық горизонт жазықтығы немесе жай горизонт жазықтығы деп аталады. Бұл жазықтықтан вертикаль бұрыштар есептеледі.

Астрономиялық зенит деп – аспан сферасына отвес сызығының проекциясын айтады. Геодезиялық өлшемдер кезінде отвестік сызықтар өз орнын өзгертпейді деп есептеледі. Ал, жердің айналу осі нүктеге қатысты өз орнын өзгертеді. Осыған орай 2 ұғым бар: лездік айналу осі және орташа айналу осі. Оларға лездік және орташа астрономиялық координиталр жүйесі сәйкес келеді.

Лездік полюстердің жылжуынан астрономиялық координаталар үнемі өзгеріп отырады. Бақылау кезіндегі дәлдікті жоғарылату үшін лездік координаталарды орташа полюске сәйкестендіреді.1968 жылға дейін астрономиялық өлшемдер нәтижесін орташа полюс дәуіріне жатқызған. Ал дәуір деп календарьлы соңғы 5 жыл алынған. Көп жылдық бақылау нәтижелерінен орташа полюс шамаларының бір-біріне сәйкес келмейтіндігі анықталды. Осыған себеп Жер полюсінің ғасырлық қозғалысы болды. 1968 жылдан бастап Жер полюсінің координаталары ХА шартты жүйелер басына сәйкестендіріліп алынады.