ISBN 966-538-174-1 180 page

ìàí ïèñüìåííèö³. ßê ñïðàâåäëèâî ââàæຠÌàð³ÿ Âàëüî, „çàãàëüíîëþäñüê³

é íàö³îíàëüí³ ö³ííîñò³ òâîð÷îñòè ²ðèíè ³ëüäå, çîêðåìà ðàíí³õ ¿¿ òâîð³â, ïî÷èíàþ÷è ç ïîëîâèíè 50-õ ðîê³â, ïîñë³äîâíî â³äñòîþâàëè ìîëîä³ ðà-

äÿíñüê³ êðèòèêè, çãàäàòè õî÷à á ñòàòò³ ³ ðåöåí糿 Ñ. Òðîôèìóêà, Ì. Ìóí-

äÿê, ². Äçþáè, Ì. Ãóìåíþêà, Ì. ²ëüíèöüêîãî, Ì. Êîçàêà òà áàãàòüîõ ³íøèõ, õî÷à öå áóëî äóæå íåïðîñòî ³ íåëåãêî“.

Ñüîãîäí³, êîëè, çäàâàëîñÿ á í³ùî íå çàâàæຠäàòè ïðàâèëüíó ³ ñïðà-

âåäëèâó îö³íêó òâîð÷îñòè ïèñüìåííèö³, ç’ÿâëÿþòüñÿ êðèòèêè, ÿê³ ââàæà-

þòü, ùî ñàìå ðàíí³ òâîðè ïèñüìåííèö³ çð³ë³ ³ ñïðàâä³ õóäîæí³, áî òâîðè ðàäÿíñüêîãî ïåð³îäó – íàïèñàí³ ó „ï³äñîâºòñüê³é Óêðà¿í³“ ï³ä ïðèìóñîì, òèñêîì, à òîìó é õóäîæíüî ñëàáê³ø³.

Íà æàëü ÷è íà ùàñòÿ, àëå òàê íå º, áî ïèñüìåííèê ðîçâèâàºòüñÿ, õî÷ áè äå ïåðåáóâàâ, ³ çäåá³ëüøîãî çðîñòຠÿê ìàéñòåð ³ ÿê îñîáèñò³ñòü.

Âàæêî ñêàçàòè, ÷è òàëàíò, äàíèé ïèñüìåííèêîâ³ Áîãîì, ðîáèòü ëþäèíó ùàñëèâîþ. Ðàäøå íàâïàêè! Òàëàíò íå òåðïèòü ôàëüø³, íå òåðïèòü áðåõí³, à â àæ í³ÿê íå ³äåàëüíîìó ñóñï³ëüñòâ³ ìèñòåöü ñêîðøå ÷è ï³çí³øå ä³éäå

äî ò³º¿ òî÷êè, êîëè æèòòÿ ïîñòàâèòü ïåðåä íèì æîðñòêèé âèá³ð: çëóêà-

âèø – ³ òîá³ áóäå äîáðå, íàïèøåø ïðàâäó – ³ áóäü ãîòîâèé äî ð³çíîãî ðîäó âèïðîáóâàíü – â³ä áàíàëüíîãî áåçãðîø³â’ÿ äî êîíöòàáîðó. ²ðèíà ³ëüäå íåîäíîðàçîâî ïîâòîðþâàëà: „ϳäë³ñòü – öå òîé ïîòÿã, íà ÿêèé çàâæäè âñòèãíåø ñ³ñòè, òî íàâ³ùî ïîñï³øàòè?“1.

×àñòî „íåðîçóìíèõ“ ïèñüìåííèê³â ó ÷àñè òîòàë³òàðèçìó âèêëèêàëè äî ð³çíîãî ðîäó „óñòàíîâ“, äå íàìàãàëèñÿ âïëèíóòè íà íèõ, çìóøóâàëè ïðè-

ñëóõàòèñÿ äî „äîêàç³â ðîçóìó“, õî÷ ò³ ïðîäîâæóâàëè âïåðòî ðîáèòè ñâîº, ï³ñëÿ ÷îãî – êîíôë³êò ç âëàäîþ ³, ëîã³÷íî, – êàðà çà „íåðîçóì“. Ì. Âà-

ëüî ó ñâî¿õ ñïîãàäàõ ïðî ²ðèíó ³ëüäå íàâîäèòü â³äãóê ïèñüìåííèö³ ï³ñëÿ

* Câÿòà ïðîñòîòà (ëàò.). – Ðåä.

1 Æàííà Ïîïîâè÷. ²ðèíà ³ëüäå íå áóëà äèêîþ // Äçåðêàëî òèæíÿ. – ¹ 25

(604), 1–7 ëèïíÿ 2006 ð.

âèêëèêó ¿¿ äî âèñîêîãî ÷èíîâíèêà â³ä ³äåîëî㳿: „Óÿâ³òü ñîá³, – õâèëþâà-

ëàñÿ âîíà (ïèñüìåííèöÿ), – ìåíå ëåäü íå âèñòàâèëè çà äâåð³, íàãàäàâøè ïðî â³äñóòíí³ñòü åëåìåíòàðíî¿ âäÿ÷íîñòè äî ðàäÿíñüêî¿ âëàäè. ß â³äïîâ³-

ëà, ùîá íå ïëóòàëè ïîíÿòòÿ ðàäÿíñüêî¿ âëàäè ç áþðîêðàòè÷íîþ ìàøèíîþ ³ íå âèìàãàëè âäÿ÷íîñòè çà ïðîÿâè êóëüòóðíîãî ãåíîöèäó. Òî âèõîäèòü, ùî ìåíå õîòÿòü ç’¿ñòè, à ÿ ùå ïîâèííà çà öå ´ðå÷íî äÿêóâàòè“. „Ïàðòî-

êðàòè, êèì áè âîíè íå áóëè, º òèì÷àñîâ³, à íàðîä áåçñìåðòíèé“1, – ãî-

âîðèëà ïèñüìåííèöÿ.

Íà ùàñòÿ, çóñèëëÿ äð³áíèõ íîìåíêëàòóðíî-ïàðò³éíèõ ïîñ³ïàê ç³éøëè íàí³âåöü, é ²ðèíà ³ëüäå 1965 ðîêó áóëà óäîñòîºíà Øåâ÷åíê³âñüêî¿

ïðå쳿 çà ðîìàí-åïîïåþ „Ñåñòðè г÷èíñü곓.

Íàñàìê³íåöü, íàãàäàºìî ñëîâà Ïàâëà Çàãðåáåëüíîãî (ñ³÷åíü 2004 ð.):

„²ðèíà ³ëüäå çíàëà, ùî æèòòÿ áåçæàëüíå, à òîìó íàéïåðøå â öüîìó æèòò³ òðåáà áîðîòèñÿ çà ñïðàâåäëèâ³ñòü. Âîäíî÷àñ âîíà ðîçóì³ëà, ùî íà âñüîìó íàøîìó áóòò³ ëåæèòü òÿæêèé òÿãàð íåñïðàâåäëèâîñòè, ³ íå ò³ëüêè òÿãàð, à é áåçê³íå÷íà ïå÷àëü, – ÿê ³ñòîð³ÿ áåççàõèñíèõ ñåñòåð г÷èíñüêèõ.

Âåëè÷ ²ðèíè ³ëüäå – ó â³äñòîþâàíí³ ñïðàâåäëèâîñòè“.

²ðèí³ Â³ëüäå âèïàëî æèòè â òó åïîõó, êîëè ¿¿ áàòüê³âùèíà âõîäèëà äî ñêëàäó Àâñòðî-Óãîðùèíè, çãîäîì Ðóìóí³¿, áóëà îêóïîâàíîþ ã³òëåð³â-

ñüêîþ ͳìå÷÷èíîþ, áóëà ÷àñòèíîþ Ðàäÿíñüêîãî Ñîþçó, äå âñå íàïèñàíå

äî 1939 ðîêó ïîòðàïëÿëî äî òàê çâàíîãî „ñïåöôîíäó“, ùî äàëî ìîæëè-

â³ñòü äåÿêèì êîí’þêòóðíèêàì â³ä ë³òåðàòóðè ä³ëèòè ¿¿ òâîð÷³ñòü íà äâà åòàïè: äî 1939 ðîêó ³ ï³ñëÿ íüîãî – òà îãîëîñèòè ¿¿ ðàäÿíñüêîþ ïèñüìåí-

íèöåþ ò³ëüêè òîìó, ùî âîíà æèëà ³ òâîðèëà â öåé ÷àñ, à âñ³ ¿¿ òâîðè, íà-

ïèñàí³ äî 1939 ðîêó ëåæàëè ï³ä íàä³éíèì „çàìêîì“ ó ñïåöôîíäàõ ³ íå

áóëè â³äîì³ øèðîêîìó êîëó ÷èòà÷³â.

Òåïåð, çíàéîìëÿ÷èñü ç ¿¿ ðàíí³ìè òâîðàìè, ìè â³ä÷óâàºìî òîé ë³òåðà-

òóðíèé êîíòåêñò, â ÿêîìó ²ðèíà ³ëüäå ðåàë³çóâàëà ñåáå ÿê ïèñüìåííèöÿ, ³ ðîçó쳺ìî, ÷îìó âîíà äî îñòàíí³õ äí³â æèòòÿ òàê ³ çàëèøèëàñÿ Vildå –

³ëüíà ³ íåñêîðåíà æîðñòîêèìè ÷àñàìè. ¯¿ íåáóäåííèé òàëàíò, ïîò³÷êè ¿¿

³äåé ³ çàäóì³â ç ÷àñîì ïåðåòâîðèëèñÿ íà ìîãóòí³é ïîò³ê, ùî óñï³øíî äîëàâ óñ³ ïåðåøêîäè. Ãîâîðÿ÷è îáðàçíî, ²ðèíà ³ëüäå „â ÷àñè áåçðîá³òòÿ, ãîëî-

äó, ïåðåîö³íêè ìîðàëüíèõ ö³ííîñòåé, áóíòó ³ çàíåïàäó“ êëèêàëà äî æèòòÿ

³ áîðîòüáè, îñï³âóâàëà òèõ ïðåêðàñíèõ „ìåòåëèê³â“, ÿêèõ æîðñòîê³ ÷àñè íàìàãàëèñÿ ïðèêîëîòè øïèëüêàìè, à ¿¿ ëþáîâ äî íèõ, äî ð³äíîãî êðàþ („Ì Áóêîâèíè“) á³ëèìè â³ðøàìè âèëèâàëàñÿ ïàõó÷èì ìåäîì ç ðÿäê³â 1 Æàííà Ïîïîâè÷. ²ðèíà ³ëüäå íå áóëà äèêîþ // Äçåðêàëî òèæíÿ. – ¹ 25

(604), 1–7 ëèïíÿ 2006 ð.

¿¿ êíèã, ç³ãð³âàëà ³ ïðîäîâæóº ç³ãð³âàòè äóøó ÷èòà÷à, äຠéîìó íàä³þ, âïåâíåí³ñòü òà â³ðó â ñâî¿ ñèëè.

Öå âèäàííÿ º ïåðøîþ ñïðîáîþ äîíåñòè äî óêðà¿íñüêîãî ÷èòà÷à ïåðø³

òðè ïîâ³ñò³ ïèñüìåííèö³, ÿê³ ñòàëè çíà÷íîþ ïî䳺þ â äîâîºíí³é Ãàëè÷èí³.

Ìàºìî íàä³þ, ùî é ñüîãîäí³øí³é ÷èòà÷ íå çàëèøèòüñÿ áàéäóæèì äî äîë³

ãåðî¿â ³ ïîëþáèòü ¿õ óñ³ì ñâî¿ì ñåðöåì.

Íàòàëêà ³ ßðåìà ÏÎËÎÒÍÞÊÈ

4.08.2006 ð.

Çì³ñò

Îëåã Áàãàí. Êîëè ñåðöå, ÿê íà äîëîí³................... 3

²ðèíà ³ëüäå. Åðîòèêà, ïàòð³îòèçì, ïëàíè íà ìàéáóòíº........ 13

Ìåòåëèêè íà øïèëüêàõ............................ 17

Á’º âîñüìà................................... 125

Ïîâíîë³òí³ ä³òè................................ 325

Ïîÿñíåííÿ ñë³â................................. 462

Êîìåíòàð.................................... 473

Íàòàëêà ³ ßðåìà Ïîëîòíþêè. ×åðåç òåðíè äî ç³ðîê........ 475

³ëüäå ²ðèíà

Â46

Ìåòåëèêè íà øïèëüêàõ. Á’º âîñüìà. Ïîâíîë³òí³ ä³òè: Ïîâ³ñò³. –