ISBN 966-538-174-1 179 page

äîêòîðîâà“, ³ ÿêùî íàö³îíàëüíà ³äåÿ é îá’ºäíóâàëà öèõ æ³íîê, òî ñîö³ÿëü-

íà ´ðàäàö³ÿ, âèêëèêàíà ö³ºþ òèòóëîìàí³ºþ, íàâïàêè, ðàäøå ðîç’ºäíóâàëà ïðî´ðåñèâíå æ³íîöòâî. Öÿ ñòàòòÿ, çðîçóì³ëî, âèêëèêàëà â³äãóêè ÷èòà÷³â ³

îñîáëèâî ÷èòà÷îê.

Ùå çàäîâãî äî ïî÷àòêó Äðóãî¿ ñâ³òîâî¿ â³éíè, ÿêà çàáðàëà â ²ðèíè ³ëüäå äâîõ áðàò³â, ÷îëîâ³êà ³ íåáîæà Þð³ÿ (ñèíà ÷îëîâ³êîâîãî áðàòà ßðîñëàâà), ÿêèé çàãèíóâ ïðè îáîðîí³ Ëåí³í´ðàäà, ó ïèñüìåííèö³ çàðîäèâ-

ñÿ íàì³ð íàïèñàòè ñà´ó ïðî ï’ÿòåðî æ³íîê, ïðî êîæíó â ³íø³é ´àì³.

²ðèíà ³ëüäå (1940-³ ðð.)

Ïîðòðåò íåâ³äîìîãî õóäîæíèêà

ßêîñü ó ðîçìîâ³ ç³ ñâîºþ ïðèÿòåëüêîþ âîíà ïî÷óëà ôðàçó, ùî, ìîâ-

ëÿâ, äëÿ òîãî, ùîá ï³çíàòè ñïðàâæí³é õàðàêòåð ëþäèíè, òðåáà ïîäèâè-

òèñÿ, ÿê öÿ ëþäèíà ïîâîäèòèìåòüñÿ â á³ä³, áî ó íîðìàëüíèõ óìîâàõ ëþäè çäåá³ëüøîãî âñ³ íîðìàëüí³, à îò ó á³ä³ êîæåí âèÿâëÿº ñåáå ïî-ð³çíîìó.

² â öþ õâèëèíó, ÿê çãàäóâàëà ïèñüìåííèöÿ, çàðîäèâñÿ çàäóì ³ñòî𳿠æèò-

òÿ òàêèõ íåñõîæèõ îäíà íà îäíó õàðàêòåðîì ï’ÿòüîõ ñåñòåð г÷èíñüêèõ –

äîíüîê îòöÿ-êàíîí³êà, ÿê³ ïîòðàïèëè â á³äó.

Ñïåðøó àâòîðêà çàäóìàëà íàïèñàòè òâ³ð íà â³ñ³ìíàäöÿòü àðêóø³â, íàéïðàâäîïîä³áí³øå, ïîâ³ñòü, äå áóëà á ³íäèâ³äóàë³çîâàíà íå ëèøå ìîâà ãåðî¿â, à é, â³äïîâ³äíî äî ñòèëþ êîæíîãî ç íèõ, ³ ìîâà àâòîðà. Äàë³ –

á³ëüøå. Çàê³í÷èëîñÿ òèì, ùî ïèñüìåííèöÿ çðîáèëàñÿ ðàáèíåþ ðîìàíó, 481

³ éîãî ãåðî¿ ùîðàç á³ëüøå é á³ëüøå êëèêàëè ¿¿ äî ñåáå. À áóëà â³éíà, áóëà í³ìåöüêà îêóïàö³ÿ ³ ´åñòàïî, áóëè äîíîùèêè ôîëüêñäîé÷åðè-ïîëÿêè, ùî ö³êàâèëèñü ³ óâàæíî ñòåæèëè çà ä³ÿëüí³ñòþ ¿¿ ÷îëîâ³êà – ðåçèäåíòà ÓÏÀ.

Íà ÿêîìóñü åòàï³, ÿê ³ âñ³ óï³ñòè, â³í ìàâ ñïðàâó ç ñîâºòñüêèìè ïàð-

òèçàíàìè Êîâïàêà. Ïðîâîêàòîð äîí³ñ íà ªâãåíà Ïîëîòíþêà, ÿêîãî ðàçîì ç äåâ’ÿòüìà ïîâñòàíöÿìè ñóäèëè â Ñòàí³ñëàâîâ³. „Êîâïàê³âö³“, çàãíàí³

â ã³ðñüêèé „ì³øîê“ íà òåðåí³ ßðåì÷å–ßáëóíèöÿ, ìàëè ºäèíó ìîæëèâ³ñòü âèðâàòèñü ³ç îòî÷åííÿ – ïðîðèâîì íà Äåëÿòèí. Áàæàþ÷è âèçâîëèòè

„òîâàðèø³â ïî çáðî¿“, êîâïàê³âö³ ç áîºì ñåðåä á³ëîãî äíÿ ðóøèëè ÷åðåç Äåëÿòèí, øòóðìîì âçÿëè â’ÿçíèöþ, äå ´åñòàïî ìàëî òðèìàòè äåñÿòü çà-

ñóäæåíèõ äî ðîçñòð³ëó ïàòð³îò³â, ï³ñëÿ ÷îãî âèéøëè íà ð³âíèíó ³ ðîçñ³-

ÿëèñü, âòðàòèâøè ïðè øòóðì³ â’ÿçíèö³ ñ³ìíàäöÿòü ñâî¿õ ïîáðàòèì³â.

Íà æàëü, í³ìö³, ïîïåðåäæåí³ ïðî ìîæëèâèé íàïàä íà òþðìó, ïåðåâå-

ëè çàñóäæåíèõ äî Âîðîõòè, äå çãîäîì 28 ãðóäíÿ 1943 ð. ¿õ ðîçñòð³ëÿëè.

̳ñöåâ³ ïàòð³îòè çóì³ëè çàõèñòèòè ðîäèíè äåñÿòüîõ ñòðà÷åíèõ ïîáðà-

òèì³â. ²ðèíà ³ëüäå ç ìîëîäøèì ñèíîì Ìàêñèìîì, òîä³ ùå íåìîâëÿì, íà ðóêàõ òà ç ï³äðîáëåíèì àâñâàéñîì* íà ³ì’ÿ Äà𳿠Ìàêîãîí ³ç íåâåëè-

êèì êëóíêîì ðå÷åé, ñåðåä ÿêèõ íàéâàæëèâ³øèìè áóëè ïîðòàòèâíà äðó-

êàðñüêà ìàøèíêà òà ïåðø³ íàðèñè „Ñåñòåð г÷èíñüêèõ“, ùàñëèâî îáìè-

íóëà ñ³ò³ ´åñòàïî, ÿêå øóêàëî Äàð³þ Ïîëîòíþê òà ¿¿ äâîõ ä³òåé. Ñòàðøèé ñèí ßðåìà ðàçîì ç ìàìîþ Äàðèíè, Àäîëüô³íîþ, ùå ðàí³øå ïåðå¿õàâ äî Õîäîðîâà.

Òóò äî ðå÷³ áóäå ñêàçàòè ïðî òå, ùî ²ðèíà ³ëüäå, ÿê ³ âñÿ ³íòåë³´åíö³ÿ

„äðóãî¿ õâèë³ åì³´ðàö³¿“, ìîãëà ó 1944 ð. âòåêòè íà Çàõ³ä: ïèñüìåííèöÿ

â³ëüíî âîëîä³ëà ôðàíöóçüêîþ ³ í³ìåöüêîþ ìîâàìè, äî òîãî æ â Àâñòð³¿

÷è ï³âäåíí³é ͳìå÷÷èí³ ùå ïðîæèâàëè ðîäè÷³ ìàòåð³. Òà „ðèìñüêå“ âè-

õîâàííÿ, îòðèìàíå â äîì³ áàòüê³â ³ â ã³ìíà糿, ï³äêàçóº ïèñüìåííèö³ çàëè-

øèòèñü íà áàòüê³âùèí³ ³ ðîçä³ëèòè äîëþ ç³ ñâî¿ì íàðîäîì. ¯¿ ëþáèëè, ¿é â³ðèëè ³ íàä³ÿëèñÿ íà íå¿. Çàëèøèòèñÿ ó êðàþ áóëî äëÿ íå¿ íåëåãêèì ð³øåííÿì, îäíàê ³íøîãî âîíà ñîá³ íå óÿâëÿëà.

ϳñëÿ â³éíè, çà ðåêîìåíäàö³ºþ Ñèäîðà Êîâïàêà, ïèñüìåííèöþ îáðàëè äåïóòàòîì Âåðõîâíî¿ Ðàäè ÓÐÑÐ. Äî ïèñüìåííèöüêèõ îáîâ’ÿçê³â äî-

äàëèñÿ äåïóòàòñüê³. Ñïðîáè ïóáë³êóâàòè îêðåì³ ÷àñòèíè ðîìàíó ïðèíåñëè ïèñüìåííèö³ á³ëüøå ðîç÷àðóâàííÿ, í³æ íàòõíåííÿ. ϳçí³øå âîíà ïèñàëà:

„Íà îäíîìó ÷è, ïðàâèëüí³øå, ïåðøîìó ìîºìó ï³ñëÿâîºííîìó âå÷îð³

ÿ ïðî÷èòàëà ê³ëüêà óðèâê³â ç ïîâ³ñò³ ïðî ñåñòåð г÷èíñüêèõ. Âðàæåííÿ,

* Ausweis (í³ì.) – äîêóìåíò; ïðîïóñê, ïîñâ³ä÷åííÿ îñîáè. – Ðåä.

Åâãåí Ïîëîòíþê

(10.03.1906–28.12.1943)

÷åñíî ïðèçíàòèñü, áóëî òðîõè ³íàêøå, í³æ ñïîä³âàëàñÿ àâòîðêà. Íàé-

ñåðéîçí³øèé çàêèä, ùî ðîáèëè ìåí³ òîâàðèø³, çîêðåìà ïîê³éíèé Äåíèñ Ëóê³ÿíîâè÷, öå ³çîëÿö³ÿ ìî¿õ ãåðî¿â â³ä äîâêîëèøíüîãî ñâ³òó, â³äñóò-

í³ñòü ñîö³ÿëüíîãî ôîíó, ³´íîðàö³ÿ ñóñï³ëüíî-ïîë³òè÷íèõ åëåìåíò³â ó ïîâ³ñò³

òà ³í.

Ñòàëî òðîõè ñòðàøíóâàòî ÷è, ÿê ìîâëÿòü â íàñ íà Áóêîâèí³, „îìêíî“…

Ðîìàí ðîçð³ññÿ … íà äåâ’ÿíîñòî îäèí äðóêîâàíèé àðêóø, òîáòî „äîðîá-

ëåíî“ áóëî ùå ñ³ìäåñÿò òðè äðóêîâàí³ àðêóø³“.

Äåõòî íå òå ùî ç ÷èòà÷³â, àëå íàâ³òü ç ë³òåðàòóðíèõ êðèòèê³â, íå áó-

äåìî íàçèâàòè ¿õí³ ïð³çâèùà, ââàæàâ, ùî â îñíîâó ðîìàíó ëÿãëà ³ñòîð³ÿ

êîíêðåòíî¿ ðîäèíè ñâÿùåíèêà.

„Íàçèâàëè ìåí³ (î sancta simpicitas!*), – ïèøå ²ðèíà ³ëüäå, – íàâ³òü ïð³çâèùå òàêî¿ ñ³ì’¿. Ìóøó â ³ì’ÿ ïðàâäè ðîç÷àðóâàòè òèõ, õòî ïåðåêîíà-

íèé, ùî г÷èíñüê³ æèâöåì âçÿò³ ç æèòòÿ. Çðåøòîþ, áðàòè ó æèòòÿ, à êî-

ï³þâàòè éîãî – äàëåêî íå îäíå ³ òå ñàìå“.

Îäíàê ïàðàëåëüíî ç ÷èíîâíèêàìè-áþðîêðàòàìè òà ìåíø òàëàíîâèòèìè êîëå´àìè-ïèñüìåííèêàìè, ÿê³ àáî íå ðîçóì³ëè ñóò³ íàïèñàíîãî, àáî âäà-

âàëè, ùî íå ðîçóì³þòü, áóëè ³ ñïðàâæí³ ÷èòà÷³, ñïðàâæí³ êðèòèêè, ÿê³

íàâ³òü â óìîâàõ ðàäÿíñüêî¿ ñòàë³íñüêî-áåð³¿âñüêî¿ ä³éñíîñòè, íå êàæó÷è âæå ïðî õðóùîâñüêó „â³äëèãó“, íàëåæíèì ÷èíîì ñïðèéíÿëè ³ îö³íèëè ðî-