I.I.Орус тил билимде бузулбас сqсколбуларды шиnдегени

Бузулбас сöсколбуларды (фразеологизмдерди) шиндеери орус тилде XVIII чактан ала башталган.

М.Ломоносов орус литературный тилдин сöзлигинин планын тургузып јадала, темдектеген: ондо (сöзликте) «российские пословия», «фразесы» ле «идиоматизмы» бойлорынын јерлеринде турар учурлу деп.

Билимде элден озо бузулбас сöсколбуларды швейцар билимчи Ш.Балли «Французская стилистика» [1905] деп ижинде кöргöн. Бу ижинде бош эмес сöсколбуларды ол мынайда бöлиген: 1) сqстqрдиn колбузы јайым, бир канча варианттарлу болор аргалу; 2) сöс-компоненттер бир де солынгылабас.

Орус тил билим бузулбас сöсколбуларды шиnдеери ХХ чактын 40-50 јылдарынан ала эрчимдÿ öзÿп башталган. Орус бузулбас сöсколбулардын теориязынын баштамы алтамдары А.А. Потебни, И.И. Срезневский, А.А. Шахматов, Ф.Ф. Фортунатовтын иштеринде берилген..

Бузулбас сöсколбуларды тил билимнин бир бöлÿгинде – фразеологияда шиндеери керегинде сурак ХХ чактын 20-40 јылдарында ÿредÿ-методический литературада Е.Д. Поливановтын, С.И. Абакуловтын, Л.А. Булаховскийдин иштеринде тургузылган.

Бузулбас сöсколбулардын теориязынын öзÿм алынарына јаан једимин Б.А. Ларин, Е.Е. Фимов, С.И. Ожегов, В.В. Виноградов, И.М. Шанский, В.Н. Телия, А.И. Молотков ло о.ö. јарлу лингвисттер јетирген.

Бузулбас сöсколбуларды шиндеер билдирлÿ ичкери барарына камаанын В.В.Виноградовтын иштери ууламјылаган. В.В.Виноградов бойынын иштеринде Ш.Баллинин тöс шÿÿлтезин онон ары апарган. Jуунын кийнинде јылдарда В.В.Виноградовтын орус тилдин бузулбас сöсколбулары керегинде статьялары ла «Русский язык. Грамматическое учение о слове» [1947] деген шинжÿ ижи чыккан. Бу ижине ол бузулбас сöсколбуларга учурлалган бир кичинек бöлÿк кошкон. Бу öрöги адалган иштеринде ол ФЕ компоненттеринин ортозында темделген учуры аайынча кöрöт.

В.В.Виноградов бузулбас сöсколбулардын ÿч бÿдÿмин анылап јат: фразеологический сращениелер, фразеологический единстволор ло фразеологический сочетаниелер, је бу билимчи бузулбас сöсколбулардын бÿдÿмдерин аныларында башка-башка ээжилер (критерийлер) тузаланганын кезик тил билимчилер јаратпаган [Орлова,1951]. Андый да болзо, билимчилер В.В. Виноградовтын фразеология билимге öзÿм берген иштеринин јаан учурын темдектегилейт.

В.В.Виноградов ло Н.М.Шанский фразеологияны элбеде ондоп турган (широкий подход) лингвисттердин тоозында. Бу лингвисттер фразеологизмдерге, фразеологический сращениелерге единстволорго, сочетаниелерге ле выражениелерге келижип турган бастыра сöстöрдин колбуларын кийдирип јат.

Фразеология билимде анайда ок фразеологиянын кемин (объем) чичке ондоп турган (узкий подход) лингвисттер бар. Олордын тоозында А.И. Молотков [1977], А.И. Федоров [1980] ло о.ö. Бу фразеологтор фразеологизмдерге јаныс ла фразеологический сращениелерди ле единстволорды – идиомаларды кийдирип јат. Фразеологический сочетаниелерди ле выражениелерди фразеологизмдерге кийдирбей турганынын шылтагы олордын иштеринде элбеде јарталган.